Марий Элын Паша да социальный аралымаш министерствыжын увертарымыж почеш, майыште таче кече марте республикыштына вич еҥ 100 ияш да тылечат кугу ийготан лийын.
Мыйын шонымаште, 100 ий марте да курым утла илыше-влак кажнынам мыняр-гынат ӧрыктарат да шкешт деке пагалыме шотан тӱткышым ойырат.
4 майыште Кугу Ачамланде сарын ветеранже, тылын труженикше Маргарита Михайлова 101 ийым темен.
Тудо Горький областьысе Арзамас олаште шочын, кыдалаш школым тунем пытарен. Кугу Ачамланде сар тӱҥалме икымше кечыла гычак моло ӱдыр дене пырля военный заводышто гравировщицылан ыштен. Икана мастерскойыш тушманын бомбыжо логалын, да цехыште тыршыше чыла еҥ колен. А Маргарита Степановнан илышаш кечыже улмаш: тудо тиде татыште мӧҥгыштыжӧ лийын. Заводын аралалт кодшо ужашыжым шотыш кондымек, ӱдыр угыч пашаш ушнен да тушто сар пытымеш ыштен.
1942 ийыште Маргарита Степановна ончыкылык пелашыже Анатолий Михайлов дене палыме лийын. Тудыжо икмыняр жап гыч фронтыш каен, связистлан служитлен да дивизий дене командоватлен. Кум ий утла жапыште ӱдыр ден каче коклам шӱм вургыж возымо серыш-влак кученыт.
Сар деч вара Анатолий Иванович ден Маргарита Степановна ушненыт да Харьковыш илаш кусненыт. Тыште еш оза воинский частьыште служитлен.
Михайловмыт Йошкар-Олашке 1961 ийыште толыныт. Маргарита Степановна Марий кундемын рӱдолаштыже телефон станцийын бухгалтержылан ыштен.
Вате ден марий ош тӱнялан кок йочам: ӱдыр ден эргым – пӧлекленыт.
Кызыт Маргарита Степановна эргыж дене ила. Илыш корныштыжо шуко неле-йӧсым ужын да чытен гынат, ветеран тугаяк поро, ош тӱнялан куаныше да тауштышо шӱм-чонан, чолга койыш-шоктышан кодын. Тудо шке йочаже-влаклан веле огыл, тыгак нал уныкажлан да уныкаже-шамычын кок шочшыштлан – моткоч сай пример.
* * *
Тиде кечын Кугу Ачамланде сарын вес ветеранже, тылын труженикше Нина Соковиковат 101 ияш лийын.
Нина Ивановна Удмурт Республикысе Малиновка ялыште илыше кресаньык ешыште шочын. Ачаже пеш эр колен, да аваже йоча-шамычым шкетын ончен куштен.
Ӱдыр верысе школышто 8 классым тунем пытарен, вара колхозышто ик ий наре учётчиклан пашам ыштен.
1942-1947 ийлаште Ижевскысе металлургий заводын металлпрокат цехыштыже тыршен. Тылеч вара Удмуртийысе Можгинский районышто тӱрлӧ предприятийыште ыштен, сулен налме канышыш Известка завод гыч лектын.
Ончыкылык пелашыже Александр Матвеевич Соковиковым, Кугу Ачамланде сарын участникшым, 1947 ийыште вашлийын. Нуно, мужыраҥмекышт, кум йочам ыштеныт.
Нина Ивановна 2012 ий гыч Йошкар-Олаште ӱдыржын ешыштыже ила.
* * *
11 майыште Кугу Ачамланде сар годым тылыште тыршыше Тамара Васенина 100 ияш лӱмгечыжым палемден.
Тамара Михайловна Киров областьысе Кресты ялыште шуко икшыван ешыште шочын. Изинекак колхоз пашаште тыршен. Кугу Ачамланде сар ийлаште окопым кӱнчен, пушеҥгым вӱдйогын дене волтен. Ик пырнят ынже йом манын, ий гай йӱштӧ вӱдыш шуко гана пурен.
Пелашыже Павел Петрович Васенин дене ик ялыште кушкыныт, икте-весыштым изинек паленыт. Тудо, сар корным эртен, Берлин марте шуын. Мӧҥгыш пӧртылмекыже, йӧратыме Тамаражым марлан налын. Самырык ешыште кок эрге йоча шочын.
1949 ийыште Васенинмыт еш Павелын фронтысо йолташыжын темлымыж почеш Йошкар-Олашке куснен.
Тамара Михайловна паша деч нигунамат лӱдын огыл. Шке жапыштыже «Электроавтоматика» заводышто кочмыверын озанлыкшым вуйлатен, вара уборщиклан каен, но тыршыше улмыжым ужын, тудым конвейерыш шогалтеныт.
Ӱдырамаш заводышто пенсий ийгот марте ыштен, тиде жапыште шуко самырык еҥын наставникше лийын. Сулен налме канышыш кайымекыжат, ласкан илен кертын огыл – Статуправленийыш ороллан пурен. А тазалыкше лушкыдеммек, шуко пачеран пӧрт воктенысе кумдыкым тӱзаташ пижын: клумбым ыштен, тӱрлӧ пеледышым шынден.
* * *
14 майыште Йошкар-Олаште илыше Николай Буденковлан 104 ий темын.
Николай Алексеевич Москва областьыште верланыше Марково ялыште шочын. Йоча пагытше сар деч варасе неле жапыште эртен, да тудат моло дене пырля шужен илен.
1930 ийыште еш Озерыш куснен. Тыште Николай Буденков школым тунем пытарымыж деч вара Йошкар армийыш каен. Мӱндыр Эрвелыште служитлен, демобилизаций нерген шонкален, но адакат сар тӱҥалын.
Николай Алексеевич Кугу Ачамланде сар мучко эртен. Касвел фронтышто кредалын, Берлиным налме операцийыште лийын.
Сеҥымаш деч вара Озерыш пӧртылын. 1946 ийыште Москвашке куснен, Геодезий, аэрофотосъёмко да картографий инженер-влакын институтышкышт пурен. Тунеммыж годымак геологический экспедицийлашке коштын, кандидат диссертацийым арален. Институт деч вара Юл-Дон каналыште пашам ыштен, вара Сталинградыш куснен. Икмыняр жап гыч Ола озанлык инженер-влакын институтыштышт пашам ышташ тӱҥалын.
Ончыкылык пелашыже Валентина дене Озерысе тӱвыра пӧртыштӧ эртаралтше куштымаш касыште отпускыш толмыж годым палыме лийын.
Вате-марий Йошкар-Олашке 1980 ийыште толыныт. Кугу Ачамланде сарын ветеранже, профессор Николай Буденков кужу жап Марий политехнический институтышто тыршен.
* * *
Тидын деч кок кече вара, 16 майыште, Волжск олаште илыше Капитолина Николаевна Скуднякова 100 ияш лийын.
Тудо Иваново областьыште Савинский районысо Фефелово ялыште шочын. Еш шуко икшыван лийын. Ача театрыште ӱмбал вургемым урген, ава колхозышто фермым вуйлатен.
Верысе школышто 7 классым тунем пытарымыж деч вара ӱдыр аважлан полшаш каен. 1947 ийыште шке ял тракторист Федор Васильевичлан марлан лектын. Скудняковмыт вич йочам ыштеныт. Тылеч вара Капитолина Николаевна фермыште дояркылан кужу жап тыршен. Шочмо кундемыште паша корным мучашлымек, Скудняковмыт ешге Марий Элысе Волжск олаш кусненыт.
Кызыт Капитолина Николаевнам шочшыжо-влак деч посна эше 11 уныкаже, уныкаже-влакын 9 шочшышт да 2 кугезе уныкаже куандарат.
* * *
Кажне ветераным Марий Элым вуйлатыше Юрий Зайцевын лӱмжӧ дене республик кучемын, ола администрацийлан да калыкым социально обслуживатлыме комплексный рӱдерлан еҥышт шокшын саламленыт, пеҥгыде тазалыкым, ласка да тыныс илышым, сай кумылым тыланеныт.
Маргарита ИВАНОВА ямдылен.
Снимкыште: регионын паша да социальный аралымаш министржын алмаштышыже Галина Ярцева ден ветеран Маргарита Михайлова.
Марий Элын Паша да социальный аралымаш министерствыжын фотожо.
