УВЕР ЙОГЫН

Кечышот ден калык пале

Марий йӱла почеш:

31 декабрь гыч 7 январь ­– Шорыкйол арня.

Марий кумалтышын чинче тушыжо:

«А Вуйӱмбал Кугу Юмо, шийвундо перкем йодын сӧрвалена. Шийвундылан йӧрышӧ уто киндан да кӱляш почан вольыкан лияш полшо. Уло погыланат перкем пу. Уто вольыкетым, уто погетым кугыжан кугу пазарыш намиен, икыр-кокыр окса дене вашталтен, суртыш-печыш савырнаш, пуышаш-налшашым тӧрлатен, уто ужашыжым тоҥедыш йымаке пышталын, шийвундо дене моктанен илышаш пиалым, шийвундылан кугу перкем пуэн шого!»

«А Вуйӱмбал Кугу Юмо, кече ончен, тылзе ончен савырненат. Юмын тӱтырам ӱлыкӧ волтен, мланде тӱтырам кӱшкӧ кӱзыктен, мӱндыр тӱтырам  лишке конден, ий гыч ийыш, модын-воштыл илышышаш  пиал дене, варсеҥге гай вычыматен, порсын гай ярымлалтын, умла гай оварген, шыште гай пуналтын, илаш кӱжгӧ шулыкым пуэн шого!»

«А Вуйӱмбал Кугу Юмо, перке да шулык дене пырля поро серлагышым йодын кумалына. Кудо кӧргӧ еш вачат, кум тӱрлӧ вольык вачат, пасу ӱмбал шурно вачат, кид тале вачат, йол коштан вачат, лулеге вачат, коштмо чер дечат серлагышым йодын кумалына. Ончыкыжат Юмылан-Пӱрышылан кумалшаш пиалым, поро серлагышым пуэн шого!»

«Марий кумалтыш мут», Йошкар-Ола, Марий книга издательство, 1991ий.

Черке йӱла почеш:

6 январьыште Рошто деч ончычсо пӱтым кучымо пагыт мучашлалтеш.

Рошто пайремлан озавате-влак когыльым ыштеныт да тушко кӱртньӧ оксам пыштеныт. Кӧлан тудо логалын, ты ийын эн пиалан лиеш манын ӱшаненыт.

Калык пале:

Рошто йӱд деч ончычсо кастене  кавам эскереныт. Кава яндар, шӱдыр шуко гын,  идалык поян лиеш. 7 январьыште лум йога – идалык чыла шотыштат  сай лектыш дене куандараш тӱҥалеш.

Роштолан эре пайрем вургемым чиеныт. Шем тӱсан вургем вес ийын тендан деке ойгым шупшаш тӱҥалеш манын ӱшаненыт.

Роштолан шуко сортам, тулым чӱктеныт, коҥгаштат тул йӱлышаш улмаш. Тудо суртыш пиалым шупшеш манын ойленыт.

Ты кечын налме кӱлешан сату озажлан кужу жаплан пайдале лиеш.

Ты кечын вес тӱняш кайышыланат сортам посна чӱктеныт. Тидыже нуным пагалымашым ончыктен. Идалык мучко йӧным ыштенак шогаш тӱҥалыт манын шоненыт.

Рошто кечын пашам ышташ ок йӧрӧ.

Рошто гыч Крешене марте пӧръеҥ-влак сонарыш коштын огытыл, ты пагытыште янлыкым пуштмаш кугу сулыклан шотлалтын.

Рошто кечын оксам араш ок темлалт, а теве нужнанрак илыше-шамычлан полшымаш – кугу суап.

Палаш оҥай:

У ийлан кожым шындыме йӱла Касвел Европо гыч толын. XIX курым тӱҥалтыште Санкт-Петербургышто илыше немыч-влак тыге ыштеныт. Но тунам  кожшым унчыливуя тувырашыш сакеныт улмаш. Кунам тудым тувыраш гыч «волтеныт», пале огыл.

У ийлан тыланымаш мут:

«Айдеме ӱмыржӧ мучко эре тунемеш. Кажне кечын. Тыге тудо ушанрак лиеш. Очыни, кажне идалыкат икте-весыж деч иктаж-молан да тунемеш. Сандене тек У ий эртыше ий деч сайлан гына тунем кодеш».

«Тек У ий кажне айдемлылан пӧлекым кодна. Кӧ машинам налнеже, тек налеш. Ко у кӱкшытыш шунеже, тек шонымыжо шуэш. Кӧ йӧратымашым вашлийнеже, тек тудым вашлиеш. Тек кажныже шке пиалжым муэш. Сандене У ий йӱдым у, волгыдо пиал верч подылына!»

С.Носова ямдылен

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий