1 – У ий пайрем. Марий кечышот почеш, кызыт Йӱксӧ идалык эрта. 22 мартыште гына тудым Шурмаҥше (рысь) идалык вашталта.
4 – Ош Кугу Юмын савыртыш кечыже.
3-10 январь – Шорыкйол арня.
Марий кумалтышын чинче тушыжо:
«Ош Кугу Юмо-Пӱрышӧ! Чыла тыйын кидыштет. Шонымашнам виктарен шогаш, илышнам виктарен шогаш пӱрет манын кумалына. Мыланна ушым, тазалыкым пӱрет манын сӧрвален йодына.
Юмо-пӱрышӧ, марий калыкланна виян, волгыдо, весела, пиалан илыш корным пӱрет манын кумалына. Тыйын пӱрымашетым пагален, марий да моло калык верч тыршыметлан куанен таум каласена. Ончыкыжымат мемнам шӱм- чоным порылык илыш дене лыпландаре, пашам йӧраташ туныкто. Эргына, шешкына-шамычлан сай поро кумыл дене мужыр лийын илаш пӱрен пу. Мужыр кудыштышт сайын, таза поро кумыл дене, ваш колыштын, кугуракым пагален, ача-авам ончен, погым жаплен кучылтын, шочшан – эрган, ӱдыран – лийын илаш, элнам йӧратен, аралаш ямде лияш, Юмо Пӱрышӧ, пӱрен пу!»
«Марий сугынь» книга гыч налме, 2005 ий.
.Черке йӱла почеш:
1 январь – Орланыше Вонифатий ден преподобный Илия Муромецын кечышт.
2 январь – Чын илыше святой Иоанн Кронштадтскийын кечыже.
3 январь – Москвасе святитель Петрын, уло Российын чудым ыштышыжын, кечыже.
4 январь – Чот орланыше Анастасия Узорешительницан кечыже.
28 ноябрь – 6 январь – Рошто деч ончыч пӱтым кучымо пагыт.
Шорыкйол арням эртарыме акрет йӱла:
Эрден эрак уло еш дене пырля пасуш лектыныт да лум каваным ыштеныт. Вуйышкыжо уржа але шыдаҥ парча вуйым кералыныт, а южышт лум каван вуйыш мелнамат уреныт. Ты йӱла у ийыште сай шурно лектышлан полша манын ӱшаненыт.
Тыгак емыж-саска сайын шочшо манын, пакчаштак кушшо саскам пуышо пушеҥге ден моло кушкылын укшлажым рӱзеныт.
Гавриил Яковлевын «Религиозные обряды черемис» книгаштыже (1887 ий) серен кодымо почеш, ожно марий-влак Шорыкйолым уло ял дене палемденыт. Эн ончыч тӱр пӧрт гыч тӱҥалыныт, тушко погыненыт. А вара сурт еда каеныт, иктыжымат пурыде коден огытыл. Южо суртышто самырык рвезе-влакым шорык вӱташ колтеныт (шорыкшо тӱланыже, мужыр пачам кондыжо манын) вольыкын йолжым кучаш кӱлын.
Авторын ойлымыж почешак, южо вере Шорыкйол пайремым «Ӱдырсий» йӱла дене вашталтеныт. Пайрем деч ончыч вуеш шушо ӱдыр-влак пӧрт еда полтым погеныт, да иквереш чумырен, сырам шолтеныт. Вара ты пӧртыштак вара пайремлан пырля погыненыт. Ял калыкат тушко миен. Ӱдыр-влак нуным сийленыт. А молышт муреныт да куштеныт. Сийлан толшо-влак шийвундым кучыктеныт.
Пагалыме лудшына-влак! Шушаш У ий дене тендам саламлена да ончыкыжымат мемнан дене пырля кодыда манын ӱшанена. Тек 2025 ийын 365 кечыжат тӱрлӧ семын, но пиалан лийыт. У ийыште у шонымашда-влак илышыш шыҥдаралтышт, у пашалан пижаш лӱддымылкда лийже. Илыш корныштыда нелылык лектеш гын, сеҥаш вийда ситыже. Тек у идалыкыште чурийыштыда эре куан, чоныштыда йӧратымаш да ласкалык, чондайыштыда шуко шийвундо озалана, кумылдам вӱчкышӧ лишыл еҥда-влак эре пеленда лийыт. Тек У ий илышдам тӱзаташ полшышо шуко сай корным да йӧным почеш. Тек тыныс илыш вашкерак толеш.
Лаштыкым Светлана Носова ямдылен
Авторын фотожо
