Таче ялыште
Кеч-кушкат – эн ончыч, кеч-куштат – эн ончылно
Марий Турек районышто могай озанлыкын ӱдымӧ кумдыкшо эн кугу, шонеда? «Акпарс» агрофирме» ООО-н. 15,5 тӱжем гектар – манаш веле. Тушечын 13 тӱжемже – пырчан, а 2,5 тӱжемже – кормалык культур. Кормаже кузе ямдылалтмым мый икмыняр ий ончыч ужынам да ӧрынам ыле: тунар шуко техникым тушко ушымо, тидлан тугай кугу тӱткышым ойырымо!.. Теният озанлык районышто ик эн ончыч кормам ямдылаш лектын.
Сандене ты пашам ончыкташ шоненак мийышна. Но озанлыкын тӱҥ агрономжо Л.В.Соловьёва дене пасуш тарванымына жаплан Косолоп селасе правлений деке район администраций гыч толын шуыч. Да мемнан деке ялозанлык пӧлка вуйлатышын алмаштышыже Ю.А.Бочароват ушныш.
А пасуш савырныме деч ончыч Арып фермыш пурен лекташ келшышна, вет кормаже лачак вольыклан ямдылалтеш. Адакше кызыт тудым ончычсо семын кӱтӱш огыт лук, вӱташтак але воктенак пече коклаште пукшен шогыктат. Да ужар шудым огыл, а ӱмашсе силос ден сенажым, кукшо шудым. Уке гын вольыкын кеҥеж вашеш ужар кормалан, а теле вашеш кукшылан тунем шумешкыже шӧр лӱштыш вола, маныт. Сандене ончычсо корма сита але уке, шӧр лӱштыш могай – рашемдаш шонен пыштышна. Вет озанлыкын тӱкан шолдыра вольыкшат шуко – 1,5 тӱжем вуй, тушечын лӱштымӧ ушкалже – 568 вуй. Пелыже утлам лач ты фермыште ашнат.
Ферме кудывечыш пурымеке, вӱта-влак кок велым рат дене шинчыме вигак шинчалан перныш. А ик велым газон вӱта-влак ончылно кӱрылт-кӱрылт шуйна, тушко лӱмын газон шудым ӱдымӧ, пеледышым шындыме – тидыжак ӧрыктарыш. Сӧрал да ару. Вӱта-влакшат олмыктымо улыт, уын койыт. Вигак оза улмо шижалтеш. Ферме вуйлатыше И.С.Тюлькинын ойлымыж почеш, кокытышто ушкалым, эше кокытышто самырык вольыкым, кумытышто ӧрдыктарышаш вольыкым, а иктыште имньым шогыктат. Шӧр лӱштышат ӱмашсе тыгаяк жап дене таҥастарымаште нӧлталтын, ӧрдыктарыме нелытат ешаралтын. Корма шапаш сита веле огыл, утыжденат уло, мане Иван Сергеевич. Тидыже кумылым нӧлталде ыш керт.
Но тыгодымак газонысо пеледышым йӱштӧ налме шижалте. Ферме гыч лектын, ял шеҥгеч кудалме годымат южо пакчалаште пареҥге шудо вес тӱсанрак ыле. Агроном Людмила Витальевнан ойлымыж почеш, силослан ӱдымӧ кукурузын кӱшыл лышташлажымат покшым кылмыктен да кушкын ок керт. Тыгай кылмыктышыже тыште шукерте огыл йӱдым лийын. Адакше Марий Турек районышто йӱр тылзе наре лийдымылан кӧра кормалык шудо шуэрак кушкын. Тидыжак агрономым тургыжландара. Пасуш мийымекат, солен оптымо шудо шуэлыкым шижна.
– Ӱмаште вӱдыжгӧ ситымылан кӧра шудына пеш чока шочын ыле. Теният сайын кушшо манын, чыла ыштышна. Кажне ийын 500 гектар шудылыкым, тырмален, уэш ӱдена. Тыге вич ий жапыште чумыр кумдыкым уэмден шогена. Люцерным, моло пырчан шудым, клеверым куштена. Кодшо ийын 15 тӱжем тонн сенажым ямдыленна. Тений шагалрак лиеш, векат. Кызытеш ик арня наре жапыште 3 тӱжем тонн сенажым оптышна, 50 тонн кукшо шудым шапашлышна. Тений шошо ондакырак тольо гын, ӱдашат, кормам ямдылашат ончычрак тӱҥална. Сандене йӱр лиеш гын, кокымшо пачаш солашат шудо кушкын шукта. Ситарена, шонем. Кукуруз шыжылан садыгак атылана. Ӱмашсылак 3 тӱжем тонн силосым ямдылена гын, сита веле, – каласыш Людмила Витальевна.
Пасушто кормам ямдылыше кум «Полесье» комбайным ужна. Иктыж дене кугу опытан Валерий Михайлович Садовин, весыж дене Андрей Геннадьевич Перескоков, кумшыж дене эше самырык Владимир Александрович Кухарев ыштат ыле. Нунын деке кормам шупшыктышо КамАЗ-влак толынак шогеныт. А ферме воктене сенажым трамбоватлымашке К-700, кукшо шудо рулоным шупшыктымашке прицепан Т-150 тракторлам ушымо. Тушкат миен шуна, рулоным прессоватлымаштат лийна. Чыла вере паша шолын. Нунын водительышт ден тракторист-влак Евгений Николаевич Малинкин, Юрий Никифорович Песков, Раиль Исмагилович Ахатов, Сергей Иванович Смирнов, Ильдар Ракипович Хафизов, Эдуард Николаевич Зайцев, Сергей Геннадьевич Бочкарёв, Алексей Витальевич Блинов, Александр Иванович Молодавкин шке пашаштым кӱлын шуктеныт.
Чыла тидым ончал савырнымеке, район администрацийысе ялозанлык пӧлка вуйлатышын алмаштышыже Юрий Алексеевич Бочаров «Акпарс» агрофирмын пашажым кӱкшын аклен ойлыш: «Ты озанлык районышто ик эн ончылно кая, чыла пасу пашам жапыштыже шукта. Шошо агамат ик эн ончыч мучашлен, ужар тургымымат ик эн ончыч тӱҥалын. Кормам ямдылыме пашалан районышто арня ончыч пижме. Ты жапыште 4 тӱжем тонн сенажым, 3 тӱжем тонн силосым оптымо, 185 тонн кукшо шудым шапашлыме. Да тыште адакат тӱҥ сомылжым «Акпарс» агрофирме» ООО ден «Мари-Куптинское» ООО шуктеныт. Моло вере, поснак районын кечывалвел-эрвелныже улшо озанлыклаште, йӱр лийдымылан кӧра шудо кушмым вучалташ да ты пашаш ик арнялан варарак ушнаш келшеныт».
Тылеч вара ик арня наре эртыш, да мый Ю.А.Бочаров деке пашашкыже йыҥгыртышым. Тудын рашемдымыж почеш, ты арнян шудылыкыш «Колос» агрофирме лектын, лишыл жапыште эше кок озанлык ушна. Кызытеш район мучко 4,5 тӱжем тонн сенажым, 5,8 тӱжем тонн силосым оптымо да 970 тонн кукшо шудым шапашлыме. Тышеч 4,5 тӱжем тонн сенажше да 200 тонн кукшо шудыжо – «Акпарс» агрофирмын. Ты озанлык «Мари-Куптинское» ООО семынак шукияш шудым поген налын да ынде икияш шудын кушмыжым вуча. Сандене ужар тургым умбакыже шуйна.
Юрий ИСАКОВ
Снимкылаште: Ю.Бочаров ден Л.Соловьёва – шудылыкышто; ферме вуйлатыше И.Тюлькин; вольык ончышо-влак В.Новосёлова, Т.Смирнова да Г.Разинова; комбайнер В.Садовин ден водитель Е.Малинкин; сенаж опталтеш; шудым овартыше тракторист А.Блинов; шудо рулоным ыштыше тракторист А.Молодавкин; ямде рулон.
Авторын фотожо
