Марий калыкнан поян тӱвыражым, ойыртемалтше йӱлажым арален кодаш да нуным тукым гыч тукымыш шуяш, тидлан кушкын толшо тукымым кумылаҥдаш манын, республикыштына тӱрлӧ йӧным кучылтыт. Ты шотышто Калык усталык да тӱвыра ден каныме паша шотышто шанче-методике рӱдер кугу пашам шукта.
Культур учреждений 1946 ий октябрь гыч пашам ышта. Икымше вуйлатышыже Виктор Гершенович лийын. Тунам рӱдерыште хор, куштымаш, сӱрет искусство да драматургий дене методист-влак пашам тӱҥалыныт.
Ий гыч ийыш рӱдер марий-влак коклаште самодеятельный сымыктышым, тӱвырам вияҥдыме, уш-акыл ден шӱм-чон поянлыкым пойдарыме пашам саемден толын. Тудым вораҥдарымаште РСФСР культурын сулло пашаеҥышт Иван Виногоров ден Раисия Уварован, вуйлатышылан 13 ий тыршыше Иван Казанцевын, калык усталык пӧлкан методистше, шӱвырзӧ ансамбльым вуйлатыше Борис Шамшиевын, «Марий памаш» ансамбльым вуйлатыше Надежда Дружинина-Кузнецован, тудо жапысе вӱдышӧ методист-влак Василий Чегаевын (Чалай Васлий), Альберт Шабдаровын, Руф Шуркановын, Леонид Соколовын, Иван Николаевын, Петр Рыбаковын (Эсеней), Андрей Григорьевын… надырышт моткоч кугу. Тиде радамыш коло наре ий вуйлатышылан тыршыше Россий Федераций тӱвыран сулло пашаеҥже Тамара Дмитриеван лӱмжымат пуртыман.
Кызыт рӱдерым вуйлатышын сомылжым жаплан Марий Эл культурын сулло пашаеҥже Александр Луничкин шукта. Пашам виктарен колтымаште 65 еҥ тырша.
– Рӱдерыштына калык усталык, увер да аналитике, декоративно-прикладной творчестве, тӱвыра да каныме, репертуар да савыктыш паша шотышто, тыгак технике средстве, маркетинг, администраций да озанлык пӧлка-влак пашам ыштат. Кажныже ӱшанен пуымо сомылжым шукта, – каласыш рӱдер вуйлатышын алмаштышыже, Россий культурын сулло пашаеҥже Алевтина Фомина. – Эн тӱҥ пашана калыкнан йӱлаж ден тӱвыражым арален кодымо дене кылдалтын: проектым возена, тӱрлӧ мероприятийым эртарена, шымлыме пашам шуктена, методике полышым пуаш тӱрлӧ направлений дене сборникым, книгам савыктен луктына. Кызыт рӱдерын пашажым виктарен колташ «2013-2025 ийлан Марий Элын Кугыжаныш национальный политикыже» программе полша.
Республикна мучко 299 клуб учреждений уло. Тушто чылаже 900 утла еҥ пашам ышта. Нунын кокла гыч ты аланыште пашам ышташ келшыше специальностьым налше-влак ий гыч ийыш шукемыт. Таче кечылан тыгайышт 65 % улыт. Нуно 2017 ий гыч Марий кугыжаныш университетыште да И.С.Палантай лӱмеш культур да искусство колледжыште специальностьым налыт.
– «Культур» нацпроектын «Усталык шӱлышан еҥже-влак» программыже почеш 2021 ийыште 46 еҥ квалификацийым нӧлтен. Тунемаш шонышо-влак кажне ийын ешаралтыт. Тиде направлений дене тунемаш пураш тений 81 еҥ йодмашым пуэн, – каласыш Увер да аналитике пӧлкан (вуйлатышыже – Лидия Шишкина) кадрым ямдылыме шотышто методистше Лилия Чемекова.
Калык усталык пӧлкаште (вуйлатышыже – Марий Эл тӱвыран сулло пашаеҥже Елена Тихонова) куштымаш, вокал да хор, фольклор, театр, семӱзгар жанр дене пашам виктарен колтат.
Умбакыже 21 декабрьыште лекше «Марий Эл» газетыште лудаш темлена.
