КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

Калыкнан йӱлажым, тӱвыражым радынаште ончыктат

Республикна тений уэш Российын тӱрлӧ кундемлаж гыч сӱретче-влакым иквереш ушен. Амалжат кугу — 10 гыч 22 август марте всероссийский этнофутуристический пленэр эрта. Тудым «Тачысе искусствышто Марий Элын образше-влак» манын лӱмденыт.

Пленэр Марий Элын 100 ияш лӱмгечыж вашеш «Культур» нацпроектын «Усталык шӱлышан еҥже-влак» проектше полшымо дене эрта. Тушко Татарстан, Удмуртий, Коми республикла, Тюмень, Пенза, Нижегородский областьла да Санкт-Петербург ола гыч 15 профессионал художник толын. Нунын коклаште мемнан республик гыч Иван Ямбердов, Измаил Ефимов, Сергей Евдокимов, Геннадий Петухов, Анна Санникова да Йӱдвелыште илыше марий сӱретчына Юрий Таныгин улыт.

Нылымше гана эртаралтше пленэрыште сӱретче-влак шке пашашт гоч марий калыкын ойыртемжым, историйжым, вожшым палымыжым ончыктышаш улыт. Сандене нунылан этнофутуризм стиль дене сӱретым ямдылаш темлалтын. Лач тыгай направлений дене марий калыкнан тӱвыра, историй ойыртемжым ончыкташ йӧн уло.

— Тиде мероприятий шуко жаплан шарналт кодеш. Ме чыланат маскым чийыше улына, сандене фотокартычкым ончалмекак 2020-шо ий ушыш пура. Пленэрым мӧҥгыштӧ шинчаш кӱлмӧ режим деч вара икымше кугу мероприятийлан шотлыман, — палемден пленэрын икымше кечынже эртыше пресс-конференцийыште республикын тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министр Константин Иванов. — А пленэрым эртарыме дене ме тоштер-влакын фондшымат уэмден, пойдарен кертына.

Пленэрыш ушнышо-влак молгунамсе семын теният Йошкар-Оласе художественный училищыште пашам ыштат. Тидын шотышто училище вуйлатыше Борис Маклашин тыгерак ойлен:

— Тунемме корпусышто ме вич мастерскойым ойыренна. Сӱретче-влаклан тушто пашам ышташ тачысе саманын йодмыж почеш чыла шотыштат йӧным ыштыме.

Проектым илышыш шыҥдараш Марий тӱвыра рӱдер полша. Кокымшо гана Республикысе изосымыктыш тоштер рӱдер дене пырля пленэрын участникше-влакым тӱрлӧ районыш луктеш.

– Марий Эл – моткоч оҥай республик. Тыште калык шке йӱлажым, тӱвыражым, ыштыш-кучышыжым арален, переген ила да тукым гыч тукымыш шуя. Тидым шомак гоч веле огыл, а шкендан шинча денак ужын кертса манын шонена, — палдарыш Марий тӱвыра рӱдер вуйлатыше Наталья Пушкина.

Сылне марий сӱан

Пленэрын кокымшо кечынже Морко районышто эртен. Эн ончычак сӱретче-влак Унчо кундемыште, а вара Эҥерсола велне лийыныт. Кок вережат уна-влаклан сӱаным ончыктеныт. Молан лачшымак кок вере? Тидын шотышто Н.Пушкина тыгерак вашештен:

– Морко районышто кызытат марий сӱан дене ӱдырым налыт, марлан каят. Адакшым ик районышто сӱаныште чӱчкышӧ-влак кок семын вургемым чият. Унчо кундемыште нуно ужар сывынан, рывыж упшан гын, Эҥерсола велне шем шовыран, нашмакан, шарпанан улыт. Нунын семыштат тӱрлӧ, сӱанлан ямдылыме кочкышыштат ойыртемалтше.

Унчо кундемыште уна-влакым Тошто марий сурт-печыште вашлийыныт. Лач туштак нуно ӱдырым налаш толмо да каче суртыш наҥгайымым ужын кертыныт.

— А Эҥерсолаште мыланна кугу сӱан дене каче сурт гыч ӱдырым налаш кайымым ончыктеныт. Кудывечыште сӱан вате, марий-влак сылне вургемышт дене моткоч мастарын чӱчкеныт. А гармонист ден тӱмырзӧ нерген ойлыманат огыл, ну, чотак кертыч вет! Гармоньым шоктымышт, тӱмырым пералтымышт годым меат ласкан шоген кертын огынал, верыштына тавенна, — палемден пленэрын участникше Геннадий Петухов. – Эҥерсолаште шӱвырым оварташ да йӱкым лукташ мыят тунем шуым.

Юл воктенысе олаште

Курыкмарий кундемыште илыше калыкын илыш-йӱлаже, тӱвыраже, ыштыш-кучышыжо дене пленэрын участникше-влак кумшо кечын Козьмодемьянск олаште палыме лийыныт. А.В.Григорьев лӱмеш художественно-краеведческий тоштерын пашаеҥже уна-влаклан чылажымат моткоч келгын да оҥайын каласкален.

В.И.Романов лӱмеш кава йымалсе этнографий тоштерыште ӱдырым йӱкташ толмо йӱла дене палдареныт. Тыгодым сӱретче-влак курыкмарий мурым колыштын, куштымашыш ушнен кертыныт. Тиддеч вара тоштер кумдыкышто улшо кажне оралтым ончен савырненыт.

— Олыкмарий ден курыкмарий-влакын ойыртемышт палынак шижалтеш. Юл вес могырышто, мутлан, ковышта пасум ужаш оҥай ыле, а Юлжо могай мотор койын! – чонжым почо Удмуртий гыч толшо сӱретче Валерий Савин. — Тоштерат кумдан чапланыше художник-влакын сӱрет радынашт дене поян улмыж дене шерге. Арам огыл тудым Изи Третьяковко маныт.

Шернур кидмастар деке — унала

А теҥгече пленэрын участникше-влак Шернур мландыште уна лийыныт. Тушто нуно А.Конаков лӱмеш тоштер-комплексыште лийыныт да кидмастар Лидия Веткинан пашажым онченыт.

Кум кече сӱретче-влак тӱрлӧ районыш лектын коштыныт гын, а 14 гыч 20 август марте нуно мастерскойышто пашам ыштат. Пленэрым 21 августышто иктешлат. Ты кечын сӱретче-влаклан йыргешке ӱстел йыр мутланымашым эртарат. Тыгодымак нунын пашаштым выставкыште ончаш лиеш. Пленэр деч вара Республикысе изосымыктыш тоштерын фондшо 40 утла произведений дене пойдаралтеш.

Валентин Константинов, Санкт-Петербург:

– Марий Элыш икымше гана толынам. Республикын рӱдолаже — моткоч мотор ола. Тыште мый коллегем-влак дене вашлийын кертынам. Мыланем марий калыкын илышыжым ужаш, тӱвыраже, йӱлаже дене палыме лияш оҥай.

Морко районышто поро, пашам йӧратыше калык ила. Сӱан эн волгыдо пайрем. Тидлан марий калык поян ӱстел чесым пога. Адакшым кундемыште могай шурно кушкеш, тугай дене чесым ямдылат. Чылажат пеш тутло, йӱышыжат пеш чесле. Сӱаныште пӧръеҥ-влак лупш дене коштыныт. Молан тудым кидышкышт кученыт, манын шоненам. Чылажат осалым поктен колташ манын улмаш.

Унчышто лийме годым Янык памашыш миен толынна. Тушто ик ӱдыр вургемым шӱялта ыле. Тугеже тусо калык ожсо семын кызытат памаш вӱдыш коштеш улмаш. Унчыш миймеке веле вӱдвара дене кузе пайдаланымым пален нальым.

Сергей Бушков, Ямал-Ненец АО, Белоярск села:

— Пленэрыш толмо дене кажне кечын уым пален налаш лиеш. Кеч-могай вашлиймаш порын, сайын эрта. Тора гыч толмеке, шке тӱвырам ӧрдыж шинча дене ончет. У шонымаш-влак шочыт! Этнофутуризм манмым келгынрак умылаш тӱҥалынам. Тыште шке калыкетын илышыже нерген веле огыл, весынымат палыме кӱлеш. Сандене ме пленэр жапыште шке пашаштына калыкын ойыртемжым ончыкташ тыршышаш улына.

А.БАЙКОВА

А.Ивановын да авторын фотошт

 

         

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий