27 ноябрьыште Йошкар-Олаште тыгай лӱман IV республиканский антинаркотический форум эртаралте.
Чотышт огеш шагалем
Тудын программыже моло ийласе семынак моткоч поян ыле. А форум 2018 ий годсек кок ийлан ик гана лиеш. Мероприятий Юл кундем кугыжаныш технологий университетын тӱҥ корпусыштыжо эртаралте. Эн ончычак погынышо-влаклан Марий Эл вуйлатыше, республикысе антинаркотический комиссийын председательже Юрий Зайцевын лӱмжӧ дене саламлымашан серышым лудын пуышт. Тылеч вара республикыште наркотик дене пайдаланыме шотышто сӱрет могай улмо нерген республикысе тазалык аралтыш министрын алмаштышыже Татьяна Бастракова палдарыш. Ойлымыж почеш, наркотик дене пайдаланыше-влакын чотышт ешаралтеш, кумдык утыр шарла. 2023 ийыште ты шотышто Юл кундем федеральный округышто Марий Эл кудымшо верыште лийын. Тений 9 тылзе жапыште медицинский огыл наркотический средстве дене пайдаланыше 1788 еҥым регистрироватлыме. 100 тӱжем еҥлан шотлымаште колышо-влакын чотышт 5,5% лийын. Тений 21 еҥ ош тӱня дене чеверласен. Тышеч 9 еҥже 20 гыч 29 ияш марте ийготан лийын. Россий Федерацийын президентшын 2020 ийыште лукмо указше дене келшышын республикыштынат 2030 ий марте шуйнышо Кугыжаныш антинаркотический политике стратегий шукталтеш, профилактике паша эртаралтеш. Туге гынат, чаманен палемдыман, наркотик дене пайдаланыше-влакын чотышт садак огеш изем.
Республикысе МВД-н наркотик дене пайдаланымым тергыме шотышто управленийжын начальникше Дмитрий Безденежных тиде темымак шуйыш. Наркотикым шаркалыме ваштареш Марий Элыште кугу паша эртаралтеш гынат, тиде уда койыш огеш шагалем, палемдыш тудат.
– Тений 10 тылзе жапыште гына кундемыштына 500 наре наркопреступлений ышталтын. Тыгодым пытартыш жапыште наркотикым кид гыч кидыш огыт ужале, а тиде интернет гоч ышталтеш. Кызыт эсогыл кумдан чапланыше маркетплейс-влак гочат тудо тыглай сату семын ужалалтеш. Икманаш, наркотикым ужалымаш вес кӱкшытыш лектын. А тиде моткочак шучко! Тыгак тудым закондымо лабораторийлаште ыштат. Кажне ийын ме 1-2 тыгай верым петырена, но олмешыже весе-влак почылтыт, – палдарыш Д.Безденежных.
Умбакыже Москвасе «Общее дело» мер организацийын председательже, клинический психолог, наркологический превентолог Олег Моисеев погынышо-влаклан наркотик нерген лекцийым лудо.
Тазалыкым тергашат йӧн пуалтын
Кечывал деч вара университетын 1-ше корпусшын икымше, кокымшо да кумшо пачашлаштыже тӱрлӧ площадке пашам ыштен. Кок ий ончычат лач тыгак лийын, да тунам мый кажнышкыже миен савырнаш, мо ышталтмым шке шинча дене ужаш тыршенам, кушкыжо лиеш, шкеат ушненам ыле. Сандене теният тыгак ыштышым. Мутлан, икымше пачашыште Марий Эл Республикыште боевой искусство региональный студенческий рӱдер вуйлатыше Александр Чуфистов ден тушко коштшо ӱдыр-рвезе-влак кендо да айкидо дене мастер-классым ончыктеныт. Тушто бамбук гыч ыштыме меч дене мыят изишак фехтоватлаш тунемым. Чыным ойлаш гын, лупшкедыл шогылташ оҥайын чучо, но тиде мыйынлык огыл манын, эше ик гана умылышым.
Нунын деч тораште огыл студент ушем гыч ӱдыр-рвезе-шамыч ушым пудыратылаш таратыше модыш-влак дене модыктат ыле.
Икымше пачашыштак Врачебно-физкультурный диспансерын пашаеҥже-влакын площадкыштышт сатураций, шола ден пурла кидын вийышт могай улмым тергаш, викторинысе йодыш-влаклан вашешташ йӧн пуалтын. Чыла тидым нуно мыламат эрташ темлыштат, йӧршынат тореш шым лий. Тыге эсогыл пӧлекымат сеҥен налын кертым.
Кокымшо пачашыште Калыклан психолого-педагогический да социальный полышым пуышо «Доверие» республиканский рӱдерын пашаеҥже-влак, лыпланаш манын, чын шӱлаш туныктымо, организмым кислород дене пойдараш, углекислый газ деч утлаш полшышо мастарлык классым эртареныт. Тидлан тушко посна аппаратым конденыт ыле, да тӱҥалтыште туштат тазалык могайрак улмым мыняр-гынат тергышт, а вара мастер-классым ончыктышт. Чын шӱлет гын, товатат, лыпланет, организметат пеҥгыдырак лиеш. Тидым шкеат сайын шижым.
Изиш умбалнырак кумылан-влак айык але руштшо, вӱрыштышт алкоголь уло але укем тергеныт. Вес вере «Илыш пушеҥге» акцийыш ушнаш да тушто сӱретлыме кушкылыш ужар, йошкар але тул гай тӱсан лышташым пижыкташ кӱлын. Мо куандарыш, тудо ужаргын гына койын, манаш лиеш. А тиде нарктик дене нигунамат пайдаланыдымым ончыктен. Йошкар лышташ улыжат икте ыле – тидыже ала-кӧн ты веществам «тамлен ончымыжым» палдарен. Тул гай тӱс наркотик дене пайдаланыше палымыже-влак улмо нерген ойлен. Тыгайже мыйын мийыме жаплан 16 ыле.
Йоча да самырык-влакын усталык пӧртышт гыч пашаеҥ-влак тунемше ден студент-влаклан «Марий Эл Республикын символжо» мастер-классым эртареныт. Тушто ӱдыр-рвезе-шамыч ты символым кузе «ужмыштым» сӱретленыт.
Тиде жапыштак аудиторийлаште, мутлан, ик вере республиканский научно-практический конференций, вес вере приёмный ача-ава-влакын погынымашышт, тулыкеш кодшо икшыве-влаклан профилактике квест, кумшо вере доброволец-влаклан семинар-практикум, нылымше вере дискуссий клуб… эртаралтыныт. Чылаже 9 площадке пашам ыштен. Икманаш, кажныштыже шкан могай-гынат пайдам налаш йӧн лийын.
«Еҥын йоҥылышыжым ида ыште! Илыш икте!»
Форумым петырымашке Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже – республикын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрже Константин Иванов, Йошкар-Ола да Марий митрополит Иоанн толыныт ыле.
Мероприятийым петырыме жапыштак республикысе муниципал образований-влак коклаште эртаралтше антинаркотический республиканский конкурсышто сеҥыше-влакым палемдышт. Тушко конкурсыш аклаш колтымо 24 паша коклаште икымше верыш Параньга, кокымшыш Килемар, кумшыш У Торъял район-влак лектыныт.
Форум мучаште «Чужие ошибки» документальный фильмым ончыктышт. Фильмыш республикыштына илыше иктаж 30 ияшрак кум ӱдырамашын наркотик дене шкенжын, марийжын пайдаланымышт да, тудым ужален, оксам ыштен налаш тыршыме кушко шуктымо нерген каласкалымыштым пуртымо. Мом ойлаш, тидым колыштын, чонлан лӱдыкшын да каньысырын чучын. Тиде жапыште, очыни, мый веле огыл, а чыланат иктым гына шонен шинчышт: «Тыгай деч Юмо аралыже!»
Фильм мучаште экраныште кузе серыме ыле, мыят ты статьямым иктешлыме семын тиде ой денак мучашлынем: «Еҥын йоҥылышыжым ида ыште! Илыш икте!»
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
