Кум ака-шӱжарын баяным шоктен, ойыртемалтше такмак-влакым сылнын йоҥгалтарымыштым «Шӱмсем пӧлек» передачыште эше изиэм годымак ужынам да мастарлыкыштым ӧрын онченам, эсогыл нунын семын семӱзгарым шокташ тунеммем шуын!
Ятыр ий эртымеке, гармоньчо-влак кокла гыч иктыж дене Шернур район Кукнур селаште палыме лийым. Ольга ЯМБУЛАТОВА – верысе тӱвыра да каныме рӱдер пеленысе «Пеледыш» фольклор ансамбльын аккомпаниаторжо.
Йоча жап
О.Ямбулатова (Андреева) Шернур район Эҥерсола ялеш шочын-кушкын. Тудо – ача-аван латик шочшыж гыч эн изиже. Усталык шӱлышан ешыште ӱдырат изинекак тыгаяк кумылан кушкын. Аваже пайрем годым веле огыл, тыглай кечынат мураш мастар лийын, эсогыл эр гыч кас марте шкенжым тыге куандарен моштен.
– Эрдене аван мурыж дене помыжалтынна, кастене тудын муро семже денак малаш возынна. Авам кум классым веле тунемын, варажым тудо пашаш коштын, а марлан лекмекыже верысе колхозышто тыршен. Ачам кушташ чот кертын. Тудо тракторист лийын, 25 ий гусеницан трактор дене кудалыштын. Икшыве-влакым воспитатлыме паша аван ӱмбалне лийын, а ачам ешыш шийвундым ыштен конден. Ача-авам пеш поро лийыныт, йоча-шамычым моткоч йӧратеныт. 21 ий жапыште латик йочалан ош тӱням пӧлекленыт, но, чаманен каласаш кодеш, Нина акам деч вара нылытынже поче-поче манме гай коленыт. Иктыже кок шагат илен да лӱмжымат пуэн шуктен огытыл, Зоя акам кок арня, Надя акам кок тылзе иленыт, а изам колышак шочын. «Изи йочан шинча рожшым онченак чаманет, кузе тудым кудалтет» ачам тыге чӱчкыдын ойлен, – шинчавӱдшым шылтенрак, йоча пагытшым шарналта Ольга Евгеньевна. – Коля, Нина, Зина, Лида, Аля, Эля да мый келшен илена, икте-весе деке чӱчкыдынак унала коштына.
Тунемме пагыт
Нулевой гыч кумшо класс марте Памашсола школышто шинчымашым налмеке, О.Ямбулатова Йошкар-Олаш 1-ше №-ан музыкально-художественный школ-интернатыш толын. Баян классыш тунемаш пураш шонышо ӱдыр трукышто шонымашыжым вашталтын: кӱсле классым ойырен налын. Тудлан самырык туныктышо Елизавета Ивановна Васютина да тудын поро кумылан, весела шинчаончалтышан улмыжо поснак чот келшен улмаш. Баян олмеш кӱслем ойырен налмыжлан ӱдыр ик ганат чаманен огыл, вет кӱсле семжак тудлан юзыла чучын!
– Гармоньым ака-шамыч дене пырля шокташ тунемынна, мыйже вич-куд ияшрак лийынам. Памашсола клубышто мемнан родына Надежда Ильинична Бердникова пашам ыштен. Тудо Йӱштӧ Памаш ялыште илен. Йӱдым паша деч вара але пайрем годым мемнан деке малаш кодеш ыле. Авамын гармонь сем почеш мураш йӧратымыжым пален, икана пашаж гыч «Беларусь» гармоньым мӧҥгӧ конден да тетла ме тудлан семӱзгаржым пуэнат огынал: Аля акам дене ӱчаш-ӱчаш шокташ тӧченна. Тудын школ гыч толмыжлан кажне гана у семым авамын мурымыж почеш тунемам ыле. Тунам пурла могыр паҥгалажым веле темдыштынам, – чонжым почеш гармоньчо. – Лида акамат семӱзгарым шокта.
Чолга ӱдыр школышто тунеммыж годым чыла гаяк пайремыште, концертыште мастарлыкым ончыктен. Памашсола клуб пеленысе «Солнышко» сводный отрядыш коштын. Отряд дене районысо Пеледыш пайремыште, тӱрлӧ концертыште мурымыжым тачат сайын шарна.
Школ-интернатым пытырымеке, Республикысе культур училищын дирижёр-хор пӧлкашкыже тунемаш пурен. Кумшо курс деч вара шыжым Звенигово район Эсмекпляк ялыш умылам кӱраш колтеныт да черланен. Тидлан кӧра варажым ӱдыр культур училищын баян классышкыже тунемаш куснен. Моло семын Шернур вел ӱдырынат студент пагытше веселан эртен. Ятыр концертыште, пайремыште марла мурен, куштен, поснак Белоруссийыш «Ӱдырсий» йӱлам ончыкташ мийымышт волгыдо шарнымашым коден.
1993 ийыште дипломан лиймеке, самырык специалист пашавер шотышто шонкален.
– Нылымше курсышто Морко район Шеҥше селасе тӱвыра пӧртыштӧ кок тылзе практикым эртенам. «Весела кова-влак» ансамбльын участникше-шамыч дене Ӱдырсийым модын ончыктенна, – студент пагытше нерген каласкала Ольга Евгеньевна. – Тусо калыклан баяным, кӱслем шоктымем, муралтен колтымем пеш келшен, сандене вуйлатыше Алевтина Васильевна ончыкшымат пашам тышкак ышташ толаш ӱжын. Но Кукнур школын тунамсе вуйлатышыже Алексей Михайлович Овечкинын культур училищыш дипломан шернур ӱдырым йодын мийымыже паша корным йӧршын вес семын савыралын.
Тунамак О.Ямбулатова кӱшыл шинчымашым налаш Петрозаводск оласе культур институтыш каяш шонен улмаш, но тӱрлӧ амаллан кӧра уэш шонымашкыже шуын кертын огыл.
Тыге самырык специалист Кукнур кыдалаш школышто пашам ышташ тӱҥалын: музыкым туныктен, аккомпаниатор лийын, «Калык семӱзгар» кружокымат вӱден. А кызыт Ольга Евгеньевна – верысе тӱвыра пӧртыштӧ «Пеледыш» ансамбльын аккомпаниаторжо. Тудын семӱзгар-влакым мастарын шоктымыжлан кӧра ты коллектив республикысе чыла гаяк районыш концерт программе дене лектын коштеш, тӱрлӧ мероприятийыште мастарлыкым ончыкта. Башкортостаныште «Ший кандыра», Удмуртийыште «Воршуд» фестивальлаште лиймыштымат ялысе артист-влак порын шарнат.
2020 ийыште Тольяттиште санаторийыште лиймыж годымат гармонист каныше-влакым баян семже дене куандарен, мурыктен. Калыкын тауштен каласымыже тудлан чылт эм семын чучын.
Сӱаным веле огыл сӧрастара
Ольга Евгеньевнан семӱзгар-влакым шоктен моштымо мастарлыкшым шукын палат. Сандене тудым сӱанышкат, лӱмгечышкат да моло тӱрлӧ пайремышкат чӱчкыдынак ӱжыт. Гармоньым, баяным шокташ тунеммыж гыч таче кече марте мыняр сӱаным сылне семже дене сӧрастарымыжым шкежат раш ок пале. Звенигово районышкат, Волжскийышкат, Моркышкат… Ой, могай гына кундемыш ӱдырым налаш миен огыл?! А гармонистлан, шкат палена, йӱштӧ-шокшым, ночко лавырам да мардежан игечым ончыде, чон йодмо пашам шукташ логалеш. Ӱдырымашлан кечыгут манме гай гармоньым але баяным оҥ пелен сакен кошташ – манаш веле!
– Шуктымо пашатым йӧратет, уло кумыл дене калык ончыко лектат гын, нимогай чарак амалым ыштен огеш керт. Муралтен-кушталтен, сылне семым луктын, чонем куана да кана, – палдара гармоньчо да жапше годым «Шӱмсем пӧлек» передачыште йоҥгалтарыме такмакше-влак кокла гыч иктыжым рашкалтарен пуыш:
– Лапка вереш вӱд налеш да
Пулдырчо волен йӱштылеш.
Рвезе капна – пел ӱмырна,
Пеледыш гай велалтеш.
Кован шондык гыч лукмо муро дене
Аважын шымле ияш лӱмгечыжлан Ольга Евгеньевна Лида, Аля акаже-шамыч дене саламлымашым ямдылаш да муро пӧлекым ышташ шонен пыштеныт. Тидын шотышто передачым вуйлатыше Нина Бельская дене кутырен келшеныт да палемдыме кечын съёмкыш миеныт.
– Йошкар-Олаш кайыме деч ончыч авамын муралтымыж почеш такмак-влакым возенна да ӧрынна. Тудо нигунам мурыдымо мурыжо-влакым мыланна темлен. А ме пелйӱд марте мӧҥгыштӧ репетицийым эртаренна, ны семже ок воч, ны мурын мутшо шарналт огеш код… Пошкудо-шамычын чытымыштлан кугу тау, – мут ярымжым ронча чолга ӱдырамаш. – Тыгай пӧлек, мутат уке, авалан пеш келшен. Тиддеч вара Бельская авам ден когыньнам «Пошкудем» передачын съёмкышкыжо ӱжын. Акам-шамыч тунам Озаҥыште тунемыныт, лачак сессийыште лийыныт. Авам куштылго огыл илышыж нерген каласкален, гармоньым шоктымем почеш чаплын гына муралтен.
Ольга Евгеньевнан репертуарже изи огыл. Кумло наре ий тӱвыра аланыште пашам ыштымеке, марий муро-влак веле огыл, рушыжат ятырак погынен. А ик эн йӧратыме мурыжлан содыки аважын такмакше-влакым шотла.
Еш илыш
1993 ийыште Кукнур школыш пашам ышташ толмеке, О.Ямбулатова верысе качын шинчашкыже вик пернен да, идалык наре келшымеке, марлан лектын. Пелашыж дене коктын ныл икшывым ончен-куштеныт, ик уныкашт уло. Кок эргышт Москошто чоҥымо пашаште тыршат, а ӱдыр-влак авашт семынак усталык шӱлышан кушкыт. Вера Национальный президент искусство школ деч вара МарГУ-што шинчымашым пога, куштызо лияш ямдылалтеш, а Аня Национальный сымыктыш гимназийыште виолончель классыште тунемеш.
– Уныкамат азаж годсекак музыкым йӧрата. Икана тудым кроватьыш пыштенам да гармоньым шоктенам. Ньогалан пеш келшен. А кодшо годым Анютан мурым чӱктымекыже вик тавалташ тӱҥалмыж дене пеш ӧрыктарыш, – чонжым почеш поро да пашаче кумылан ава. – Юмын тыгай талантым пуымыжлан моткоч кугу тау. Чонлан йӧсӧ ма ойго авалта – гармоньым шокталтен муралтем да авамын «Пиал корным тошкыза, Юмо дене пырля пиал корно дене илыза!» шомакшым шарналтем.
Алевтина БАЙКОВА.
Авторын фотожо.
