Таче Марий Эл Республикын сулло журналистше, Россий Федераций культурын сулло пашаеҥже Антонина Николаевна Шакирова (Кондратьева) 65 ияш лÿмгечыжым палемда.
Волжский районысо Пöтъялыште шочын-кушшо А.Шакирова марий тÿняште уста журналист да серызе семын чапланен. Школ деч вара Марий совхоз-техникумыш тунемаш каен. 1976-1977 ийлаште Волжский районысо Карл Маркс лÿмеш колхозышто зоотехниклан ыштен. Вара Марий кугыжаныш университетыште тунемын, «Марий коммуна» газет редакцийыште ялозанлык пöлкан корреспондентше лийын. 1986 ий гыч «Пионер йÿк» йоча журнал редакцийыш (вара «Кече-Солнышко» лийын) редакторлан куснен. Пашам тыршен ыштымыжым ужын, ответственный секретарьлан шогалтеныт, а 1998 ий гыч – тÿҥ редакторлан. Тиде должностьышто 13 ий ыштен, пытартыш 10 ий – сулен налме канышыште.
– Да, лийын тыгай жап: ялысе ÿдыр-рвезе-влакым ялозанлык деч моло профессий дене палдаренжат огытыл. Шкеже туныктышо, врач, артист але кинооператор лияш шонкаленам, но Юмо шкенжын корныж дене колтен, – журналистике аланыш логалме пагытшым шарналтыш Антонина Николаевна. – Колхозышто ик ий пашам ыштымем деч вара отпускыш лектым. Каныме икымше кечынак, малаш вочмекем, «эше иктаж-мом тунем лекташ гын, сай ыле» манын шоналтышым. Тиде йÿдымак омым ужым: пуйто ош тÿсан пеш чапле пароходышто улам, тудо ала-могай причалыш шогале, мый трап дене серыш лектым, а ваштарешем – «Марий кугыжаныш университет» манын возыман кугу зданий! Вес кечын кидышкем «Марий коммуна» газет логале, тушто Марий кугыжаныш университетыш тунемаш налме нерген увертарымашым ужым да… Йошкар-Олашке кудальым.
Антонина Николаевнан университетыште тунемме годсо фотожым ончалат да тиде ÿдырым шонен пыштымыж деч, очыни, нимоат чактарен огеш керт манын шоналтет – шинчаштыже тугай куатле тул, чолгалык, лÿддымылык, паша кумыл, кумда корнылан да волгыдо ончыкылыклан нимучашдыме ÿшан!
– Илыш корнем неле лийын, но вуем сакен омыл, вет мемнам кандаш йочан ешыште изинек чыташ туныктеныт, – мане Антонина Николаевна. – Ик классыште пырля тунемше ÿдыр-рвезе-шамыч деч начарынрак чиенам гынат, оксам нигунамат ончыл верыш шынден омыл. «Кече-Солнышко» журнал редакцийыште тÿҥ редакторлан ыштымем годым ик жап типографий роскотлан оксам ышт ойыро. Кум шочшан ава лийынам, 1,5 ставкылан лучко тÿжем теҥгем веле налынам гынат, изданийым савыкташ шке пашадарем ик гана веле огыл кучылтынам. Юнкор слётыш районла гыч толшо йоча-влакым эсогыл мöҥгышкем конден пукшенам… Шöртньö кöржым, шергашым але шашке ужгам налме шотышто чонем нигунамат йÿлен огыл. Эсогыл вургемым утыжым вашталтылын омыл, эре пашам шоненам. Журналым кок кугу сумкаш оптен, районласе школ еда коштмем годым шукынжо пазаръеҥ улам манынат шоненыт докан. Икана Шернур кундемысе ик школышто директор туге йÿштын вашлийын… «Ой-ой, те журнал редакций вуйлатыше дене тыге мутланеда гын, шке шочшыжым аралаш толшо але вес паша дене пурышо простой аваж дене кузе койыда? Пашам тыге ышташ огеш лий», – маньым. Директор вигак вашталте… Да, илышыште оксат, мотор вургемат кÿлыт, но мый айдемын чон поянлыкым эн шергын аклем.
Антонина Шакирова марий изданийлан йочаж годсек шÿман лийын: школышто тунеммыж годым республикысе газетлашке возкален, университетыште шинчымашым погымыж жапыште сылнымут ушемыште ик эн чолга серызе семын ойыртемалтын. Усталык памашыже поснак йоча журналыште ыштымыж годым шыргыктен йогаш тÿҥалын. А.Шакирова – кум книган авторжо. Кокытшо, «Кузе мланде пöрдеш» да «Кö титакан?», шочмо йылме дене савыкталтыныт гын, «У бабушки в деревне» – руш йылме дене. Тыгак А.Ишалин дене пырля «Десять уроков школьникам об основах журналистики» методический пособийым ямдылен луктыныт.
– Школышто туныктышо мыланем хорышто мураш, ансамбльыште кушташ чарен. «От мошто» манын… – Антонина Николаевнан кумылжо тодылалте, но шкенжым тунамак кидыш нале. – Чонемлан моткочак лапкан чучын… Кеч шке шотем дене муренамат, куштенамат. Вара гына умыленам: йÿкем моло деч ойыртемалтшын йоҥген, а туныктышо тидым колын да вияҥден моштен огыл.
Кумыл нӧлтын, мый йырваш ончем –
Сылне вершӧр мыйын ончылнем:
Вӱд ӱмбалне кечыйол модеш,
Сер воктене снеге пеледеш…
Антонина Николаевнан шÿшпыкын гай яндар йÿкшö пачер мучко веле огыл, илыме пöртыштын икымше гыч латшымше пачашыж марте йоҥгалте, очыни! Да тунамак «арам артистлан каен огыл» манын шоналтышым.
– Мыланем утларакше опер ден оперетте келшат, изием годсек, – рашемдыш шкеже.
Туныктышын тунам «от мошто» манмыжым А.Шакирова кызытат тачысе кече гай шарна. Уке-уке, öпкелалтын огыл, а Юмылан тауштен! Вет арам огыл йочаже-влаклан кызытат эре «кертыда» манеш, кеч шкештат шукертак шочшан улыт. Тыгак йочасадлаште воспитатель-шамычлан, школлаште туныктышо-влаклан икшывын кумылжым ужаш, тÿҥалтышыж дене келшаш, кокытеланымыж годым полшаш темла. Да тидым кажне ача-авалан, коча-ковалан тылана.
Антонина Николаевнан республикыштына самырык тукымым патриотизм шÿлышеш куштымо пашаште надырже моткоч кугу. Тидыжым йочам марий калыкын йÿлаже да тÿвыраже дене палдарыме, кугурак тукымым, сар корным эртыше, мланде пашам ыштыше-шамычым пагалыме, шочмо мланде ден калыкым йöратыме да аралыме, волгыдо шонымашан, тыгак поро чонан, эл ончылно порысым шижше айдеме лияш кÿлмö темылан возымо проектше-влакат пеҥгыдемдат. А «Патриот России» россий кÿкшытан конкурсышто сеҥышыш лекше «Эгерче» проектше негызеш лукмо книгаже тукым гыч тукымыш кучылташ лийме шот дене поснак кÿкшын аклалтеш.
– Пашам ыштымем годым шкемым нимынярат чаманен омыл. Шонымашем моткоч шуко лийын, сандене мом шуктенам гын, проект гоч шкеак илышыш пуртенам, молыжым весе-влаклан темленам. Редакций гыч мöҥгö толмекат, шукыж годым паша нергенак мутланенам, я книгам, я проектым, я эше весым кок-кум шагат эр марте возенам. Мо сайым ыштенам гын, чылажланат кугыжаныш велым палемдалтынам. Ынде 10 ий сулен налме канышыште улам, но яра жапем садак уке: пачерыште порядкым кучем, кум икшывем ден вич уныкамлан полшем, кеҥежым сад-пакчасе пöртыштына илем, мончаш пураш, чодыраш, олыкыш поҥгым ма емыжым але эмлык кушкылым погаш кошташ йöратем, а эше… Йошкар-Оласе медицине колледжыште массажистлан тунем лектынам да ынде мынярымше ий черле-влакым эмлем, – кидшым вашла йыгалтыш лÿмгече оза.
– Пеш шыма да шокшо кидан. Шкеже Йошкар-Олаште 140 лифтым мушкам. Тыгодым чот пÿжалтам да вара мöҥгышкö пеш кылмен пöртылам. Очыни, садланак тупышкем кок кугу туҥгыр лектын. Тоня ок эмле гын, таче кечылан пÿгыр лиям ыле, очыни. Тылеч посна эше шÿем ден оҥем туржын, да хобл манме чер чакныме гай чучеш. Кызыт гипсым кораҥдыме деч вара кидем эмла… – мутланымашкына Антонина Николаевнан пациентше Татьяна Халтурина йытыран ушныш.
Корштымым лыпландарен кертмыжым А.Шакирова самырыкше годымак шижын: черланыше шольо-шÿжарже-влак аваштын огыл, а акаштын помышышкыжо пызнен малаш кумылан лийыныт, шортшо аза-шамычат лачшымак тудын кидыштыже лыпланеныт… А икана троллейбусышто кудалмыж годым «чыташ лийдымын коршта, ындыже мо дене эмлашат ом пале» манын, вуйым шийше ÿдырамашын кидшым шке кидшым пыштен эмлен да Юмын кучыктен пуымо тиде вийым пайдалын кучылташ кÿлмым умылен.
Павел пелашыже, Марий Эл Республикын сулло журналистше, Россий Федераций культурын сулло пашаеҥже:
– Антонинам моткоч пагалем да аклем. Тудо – икшывына-влакын авашт. Кум йочам ончен, тунамак пашам ыштен да эше мыйым чытен. Шоналташ гын, мыйже йöршынат пöлек омыл. «Марий Эл» газет редакцийыште ответственный секретарь улмем годым пашам йÿдшö-кечыже ышташ логалын, сандене шочшына-шамычым ончаш полшен омыл гаяк…
Чапле лÿмгечыжлан иктым гына тыланем: таза лий, йöратымем!
Сергей эргыже, Россий МВД-н пашаеҥже:
– Мыланем авам деч шерге да ÿшанле айдеме тÿняштыжат уке. Тудо мыйым шочмем годсекак йöрата да перега. Авай, мый тыланет пеҥгыде тазалыкым, кужу ÿмырым тыланем, тек тыйын кажне кечет куан да пиал дене темеш!
Алевтина ÿдыржö, журналист, аниматор:
– Юмылан авамым ош тÿняш кондымыжлан тауштем… Авам ок шоч гын, мыят, мыйын ÿдыремат огына лий ыле. Авамлан тиде тÿням, тудын чыла тÿрлö чияжым ужаш, сылне татше-влак дене келанаш, тыгак йоҥылыш лияш, пуреҥгаяш да угыч кынелаш, опытым погаш, йöраташ, усталыкым вияҥдаш, илаш йöным ыштымыжлан тауштем. Авам – у шÿлышым пуышо памаш, ончылно каяш, шонымашке шуаш, шкан акым палаш пример. Авам – мунло йолташ ÿдыр. Шонымашем дене огеш келше гынат, палем, садак полша, сандене тудлан тÿрыснек ÿшанем. Тау, авай, улметлан! Шокшын öндалам…
Ирина ÿдыржö, сÿретче, туныктышо, шун дене атышöрым ненчыше, социал пашаеҥ:
– Кушкын шумеке да шкежат икшыван лиймеке гына авамын мемнан верч мыняр тургыжланымыжым умыленам. Кум шочшым ончен кушташ, айдемыш лукташ мыняр чон шокшо, мыняр кöргö вий, мыняр мунлык кÿлын! Сандене, поснак кызыт, авамым эшеат чот аклем да пагалем. Тиде илышыште молан туныктен гын, чылажланат тауштем.
Мый тудын шолын лекше куатше ден шонымашыжым ужын куанем. «Кече-Солнышко» журналыште ыштымыж годым шкенжымат арам огыл «солнышко» маныт ыле. Авамын яра шинчымыжым ик ганат ужын омыл. Неле 90-ше ийлаште тÿҥ пашаж деч посна молымат ышташ йöным муын. 2000-ше ийлаште журналлан ик проект почеш весым возен, нуным илышыш пуртен. Тудын дене пырля пашам ыштымем годым шкежат куатше да шонымашыж дене ылыжынам, йÿленам.
Кызыт ешан улам, шочмо еш деч тораште, Америкыште, илем. Авамлан чÿчкыдын йыҥгыртем. Мутланымына годым жапын эртымыжымат ом шиж. Южгунам мом кутырымына огыл, а ава ден ÿдыр кокласе кылым арален кодымына шергакан. Тидыже когыляннат моткоч кÿлешан, шонем.
Шергакан авай, аваем. Пале, мый тыйым чот-чот йöратем. Таза лий. Тек илышет кужу да пиалан лиеш.
Маргарита ИВАНОВА
Авторын да еш альбом гыч налме фото
