27 ноябрьыште Йошкар-Олаште, Марий Эл Республикын Т.Евсеев лӳмеш национальный тоштерын Калык арвер сымыктыш пȍртыштыжӧ,
«Саскавий» марий ӱдырамаш ушем Аван кечыжым палемдыш.
Экскурсий, саламлымаш, муро
Мероприятий моткочак поро шӱлыш дене, тыматлын, ласкан да тыгодымак веселан эртыш. Вес семынже лийынат кертын огыл, вет тудо тӱняште эн шергакан, эн йӧратыме, эн тӱҥ, поро, шыма айдемылан – авалан – пӧлеклатын! Тидлан чылажат полшен, очыни: тудым лачшымак пайрем кечынак палемдымат, тоштерысе пӧлем-влакын тыглай пӧртым ушештарымыштат, поян программат, ойыртемалтше илыш корнан, оҥай сомылым шуктышо уна-шамычат.
Да мутат уке, пӧръеҥ-шамычын мемнам саламлаш толмыштат! Пайрем лӱмеш ава-влаклан поро мут ден тыланымашым Оньыжа Эдуард Александров ойлыш. Марий тӱвыра рӱдер пеленысе «У муро» вокал студийын вуйлатышыже марий бард Геннадий Григорьев сылне мурым пӧлеклыш. Тудыжым погынышо-влак верыштышт гына колышт шинчен ышт чыте. Нуно, йыр шогалын, ваш-ваш кыдал гыч шыман кучен, пырля йоҥгалтарышт.
А тылеч ончычшо погынышо-влакым, мутат уке, «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем вуйлатыше Людмила Кошкина уло кумылын саламлыш. Тыгак тудо Аван кечыже пайремын шочмо историйже дене палдарыш.
Эшеат ончычрак, мероприятий тӱҥалмешке, тоштер вуйлатыше Татьяна Матвеева чумыргышо ӱдырамаш-влаклан пӧлемла мучко экскурсийым эртарыш да ты пӧртын озаже кӧ лийме, тушто улшо экспонат ден чумырымо выставке-влак нерген оҥайын каласкалыш.
Умбакыже тудо да тоштерын кугурак шанче пашаеҥже Любовь Демьянова погынышо-влаклан куэм гыч курчак сынан аралтышым ышташ туныктымо «Аван аралтышыже» мастер-классым ончыктышт. Тудыжо тунар веселан эртыш! Вет ме чыланат ик жаплан пуйто йоча пагытыш пӧртылна да курчак дене модна! «Мӧҥгыштыда вераҥдыме деч ончыч тудын деч эн кугу шонымашдам шукташ, пиалым, поянлыкым, молым йодын кертыда», – темлыме семын каласыш Татьяна Алексеевна. Тылеч вара кажныже шке аралтыш-курчакшым сумкашкыже путырак шыман поген пыштыш…
Кажныже – ойыртемалтше!
Ынде пайремын тӱҥ ужашыже – йыргешке ӱстел – тӱҥале. Тудо «Ава – еш пиал» маналте. Эн ончычак мут марий шанчызе, историк, культурологий доктор Галина Шкалиналан пуалте. Галина Евгеньевна марий калыкын историйже, йӱлаже, палыже, калыкмутшо-влак нерген кужунак каласкалыш, тыгодым «…..» книгажланат эҥертен палдарыш.
Кокымшо уна Шернур поселко гыч Татьяна Токтарова ыле. Тудым теве могай амал дене ӱжмӧ: самырык ава йочаже-шамычым, кок ӱдыржым, марий тӱвыралан, йӱлалан кумылаҥден кушта. Таня икшывыже-шамычлан марий тӱран тувырым, костюмым ургыктен чикта, тыгаяк пушкыдо модыш-влакым ямдыла да ятыр молат. (Тудын дене лишыл жапыште радамлынрак палдарена – авт.) Чыла тидын нерген самырык ӱдырамаш тыглай гына ыш каласкале, а экран гоч фотографий-влакым ончыктыш, пушкыдо модыш, сӱрет-шамычым гын погынышо-шамычлан радамлашке кучен ончашак колтыльо. Икманаш, чылажат кажныжланат келшыш да тиде шукыштлан сай пример семын лийын кертеш манын ойлышт. Санденак газетла гоч палдараш, тидлан туныкташ кӱлеш манын темлыме семын каласышт.
Кумшо уна Оньыжан пелашыже Елена Александрова ыле. Эдуард дене нуно вич икшывым марий шӱлышеш ончен куштат. Олаште илыше еш семын ты шотышто тиде – пеш сай пример.
Ешыж дене Йошкар-Олаштак илыше Нина Максимован каласкалымыжат погынышо-влаклан чылаштлан моткочак келшыш, вет шкеже – марий, а пелашыже – армян. Нуно кум шочшыштым кок тӱрлӧ тӱвыра коклаште куштат. Но тыгай ешыште ала ик йӱлажым утларак шотыш налыт да шуктат? Тыге гын, кудыжым? Икшывышт марла мутланат мо? Тиде да ятыр моло нергенат мыланна колышташ да пален налаш оҥай лие.
Рӱдолаштак илыше вес ешат – ойыртемалтше. Вате-марий Антонина ден Павел Шакировмыт коктынат журналист улыт. Павел Шакирьянович гын, ийгот шагал огыл погыным ончыде, алят мемнан газет редакцийыште пашам ышта, а пелашыже икмыняр ий ончыч сулен налме каныш лектын да ты сомылым шуктымо деч ынде кораҥын.
Мемнан, журналист-влакын, пашана чылт куштылгыжак огыл, молан манаш гын паша кече, кузе ойлат, нормированный огыл. Чӱчкыдынак мероприятий-влак кастене лиедат, южышт пелйӱд лишанат пытат. Командировкышкат кошташ логалеш. Нине амал дене пелашлан, икшывылан чӱчкыдынак жапым ава але ача деч посна лияш перна. Кажне вате ден марияк тидым огыт чыте. А нунын ты шотышто кузерак лийын – тидын нерген Антонина Николаевна кӱчыкын да раш каласкалаш тыршыш.
«Чай да когыльо – пайрем сий»
Аван кечыжлан пӧлеклалтше пайрем мероприятий чай йӱмаш дене мучашлалте. А тиде ужашыже, ужыда, кузе моторын маналтын: «Чай да когыльо – пайрем сий»! Но тушто ме кажне озаватын шкенжын ыштен кондымо сийжым гына тамлен огынал, эше икмыняр моло ӱдырамашын, мутлан, Йошкар-Ола гычак моткочак чолга, чулым ӱдырамаш-пенсионерке, коклаштына эн кугу ийготан ава Антонида Ильинан, почеламутым возаш тӱҥалше Алевтина Полатован шкешт, илышышт нерген каласкалымыштым, сылнымутчын серыме икмыняр почеламутшым лудмыжым куанен колыштна.
Иктешлыме семын ойлаш гын, пайремна моткочак веселан веле огыл эртыш, эше кӱлешан да пайдале ыле.
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
