16 октябрь – Киндын тӱнямбал кечыже. Киндым ончыч кажне суртышто пыштеныт. Ме палена, киндын ӱстембаке толын вочмешкыже шуко паша ышталтеш. Жапше годым еҥ-влак чылажымат шке кид дене ыштен, садлан киндын акшым пален да умылен кушкын. Тидым икмыняр калыкмутат пеҥгыдемда: «Кинде – чылалан вуй», «Кинде – сий да илыш вий», «Кинде деч кугу от лий» да молат.
Йолташ-влак, кинде нерген могай калыкмутым поснак чот акледа? Могай ойӧрым шотыш налыда?
Светлана БЕЛКОВА, М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын сылнымут пӧлкажым вуйлатыше:
– Марий калыкын ик эн поро йӱлаже – унам кинде-шинчал дене вашлияш. Тидак киндын акше мыланна эн кугу манмым ончыкта. Мемнам изинек тиде шӱлышеш шуарен куштеныт. Сандене мый кызытат кодшо кинде падырашымат шӱкшак ведраш кудалтен ом керт. Коштем. Таче чот сайын илена, кевытыш пурена да, могай киндым налшаш, манын ойыркален шогена. Тек тыге лиеш ончыкыжат.
Тек ӱстембалне эре кинде лиеш.
Нелли ТОЙШЕВА, Кукнур тӱвыра да каныме рӱдерын художественный вуйлатышыже (Шернур район):
– Киндым кӱэштме пашам изиэм годсекак палем, садлан тудо шинча ончылнемак. Авам дене пырля эреак руаш вочко йыр пӧрдынам: тагынаш пыштен, ложашым лоҥаш, руашым нӧштылаш полшенам. Сандене кушкын шумекат, ешым чумырымеке, тиде сомылым эреак шуктенам да тидлан ӱдыремат туныктенам. Кызытат каныш кечылан мӧҥгӧ толмекышт шке пыштыме киндым йодыт, вет аван киндыже эн тамле маныт. Мутат уке, киндын акшым изи годсек палена, ик курикажымат огына кудалте: кинде – чылалан вуй.
Дина Кораблева, сулен налме канышыште улшо (Йошкар-Ола):
– Кинде, шурно нерген ик-кок шомак дене гына ойлен кодаш огеш лий! «Кинде – чылалан вуй!» – калыкыште ойлат. Тиде чынак! Ме кызыт кинде укелыкым огына пале. Кидышкем кинде сукырым налме годым авамын шке шинчаж дене ужмо сӱретым каласкален кодымыжым чӱчкыдынак шарналтем да чон йӧсӧ дене южгунам куанем, а южгунамже кугешнем. Сар деч вара калык нужнан илен. Авамын шольыжо комбайнерын полышкалышыжлан ыштен. Шыжым паша аклан латныл мешак шурным пуэныт. Ковам паша деч вара клатыш пурен, теҥгылыште шогышо шурно мешакым ужын, икте почеш весым почеден. Кидкопашкыже налын, шортын-шортын пырчын тамжым ӱпшынчын, а вара «пырче йӱрым» ыштен: ӱмбакыже кышкен… сукен шинчын, эргыжлан таум ыштен. У кечын у шурно гыч у киндым кӱэшташ шомакым луктын. Но эрлашыжым Валерик эргыжым армийыш наҥгаеныт. Тыге чӱчӱна пашажын икымше пӧлекшын тамжым палыде кодын.
Галина ВОЛКОВА, сулен налме канышыште улшо (Советский район, Ӱшнӱр села)
– Ешыште изи годсекак киндын акшым, тамжым пален кушкынна. А коҥгаш пыштыме киндын пушыжо кызытат пуйто шижалтеш. Кочмеке, ӱстембалне кодшо пудыргым чаткан ӱштын налме. Авам кинде пултышдам чыла пытарен кочса манеш ыле. Меат шке йочана-влакым киндым аклаш туныктенна. Арам огыл кинде нерген калыкмут гимн гай йоҥга: «Кинде – чылалан вуй!».
Эдуард ИМАНАЕВ, Марий книга савыктыш пӧртын директоржо:
– Молан тиде «чон корштарыше» йодышым пуышда? Илышна тыгай ынде: шуко тӱрлӧ кочкыш тамжым «ожно тугай ыле, йылмет нелат» манын гына шарналташ кодеш. Нӧшмӱй але моло пайдале ӱй олмеш – пальме ӱй, шӧр «кукшо» ала-молан, емыж олмеш «кочкаш йӧршӧ чия»… Чылажат кочкышыш ешаралтеш. Киндынат тамже вашталтын, йоча годсо гай каткален кочмо ок шу. Кызыт мӧҥгыштӧ «изи электрокоҥга» дене пайдаланена. Ложашым, рум, шинчалым шавалтет, вӱдым ешарет, петырет, да шкеак луга, оварта, кӱэшт луктеш. Но ложашыже адак могай, ала… Садак кевытысе деч тамлырак лиеш.
«Книга – кокымшо кинде» манме кызыт мылам утларак лишыл, вет савыктыш пӧртыштӧ ыштем.
Алевтина БАЙКОВА ямдылен
Михаил Скобелевын фотожо
