Мыйын авам Анастасия Николаевна Якимова Кугу Отечественный сарын сӧй пасуштыжо кредалын огыл гынат, военный семынак шке долгшым паша фронтышто шуктен. Жап тугай лийын, чылан тунам Сеҥымашым тапташ полшеныт. Таклан огыл тудлан пеш вара гынат, «Кугу Отечественный сарын ветеранже» лӱмым пуэныт. Сай пашажлан сар деч вара вигак «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» медаль денат палемденыт улмаш. Но тидын нерген авам 43 ий эртымеке веле пален налын…
Тудо 1926 ий 28 мартыште У Торъял район Кугунур ялыште шочын кушкын. Илыш дене 2005 ий 3 августышто чеверласен. Авамын пӱрымашыже тӧрсыран лийын. Да тудо пагытыште илыше-влакын чылаштынат пурымашышт лач тыгай лийын, очыни. Кугу Отечественный сар тӱҥалмылан тудлан 15 ий веле лийын. Но латшым ийым темымекыже, тудым фабричный заводской обученийыш — ФЗО-ш — тунемаш колтеныт. Нижний Тагилысе соркатысячный танковый заводышто 1943 ий гыч 1946 ий марте пашам ыштен. ФЗО-жо тиде завод пеленак лийын. А тушко сар жапыште тӱҥ шотышто яллысе 16-18 ияш рвезе-ӱдыр-влакым тунемаш колтеныт. Авам тушко военкомат гоч огыл, исполком гоч мобилизацийыш логалын. Нуным товарный поезд дене наҥгаеныт. Намиен шуктымеке, мушкылтмеке, спецвургемым пуэныт да тӱшкагудыш илаш пуртеныт. Тунамак чыланыштын ӱпыштым тӱредыныт. Умыледа, очыни, тий, чер ынже шарле манын.
Тудо вигак кум станокышто токарь, шлифовщик, фрезеровщиклан ончыч ученик семын тунемаш, вара пашам ышташ тӱҥалын. Авамын шарналтымыж почеш, тудын капше изирак лийынат, станокыш шуаш манын, мастер лӱмын изирак тумбычкым ыштен пуэн. Тудымак ик станок деч весыш шӱдыркален, куржаталын, пашам ышташыже логалын. Кум ий тыгак эртен. Смене латкок шагат шуйнен. Вара нуным весе-влак вес латкок шагатлан вашталеныт.
Кочкаш ситен огылат, тиде каныме жапыште эше воктенысе чодыра участкыш пашашке — пундышым куклаш, пушеҥгым руаш — коштыныт. Молан манаш гын тушто сайрак пукшеныт да оксам утларак тӱленыт. Киндылан кечеш кум шӱдо граммлан кок талоным пуэныт. Окса лийын гын, пазарыш каен, пареҥге шӱмым наледеныт. Ик кружка пареҥге шӱмжӧ 200 теҥгем шоген. Яндар памаш вӱдым йӱмӧ шуын гын, ик стаканжым 100 теҥге дене налыныт. Илыш условийышт пеш неле лийын. Эшежым пырля ыштыме ӱдыр-влак коклаште киндым шолыштшо-шамычат лектеденыт.
Лектын каяшат шонымашышт лийын. Кок гана йӱдым окна гычат кумытын лектын каеныт, но мӧҥгеш пӧртылыныт. Иканаже эр марте чодыраште мален эртареныт да толыныт гын, вес ганаже Свердловск марте шуыныт, но кучалтыныт. Нуным кучышо ик милиционерже марий лийын. Садет ӱдыр-влакым чайым йӱктен, угыч Нижний Тагил марте шынден колтен да тетла куржаш тӧчаш огыл темлен. Садак кучалтыда манын каласен. Тылеч вара ӱдыр-влак ты шонымашым коденыт. Вет тудо жапыште мобилизацийыш логалше-влак армийыш кайыше семынак шке обязанностьыштым шуктышаш улыт улмаш.
1944 ийыште авамын изаже сар гыч сусырген пӧртылын. Румынийыште кидше кӱрлтын да тудым мӧҥгыш колтеныт. Но шочмо суртыш толмыжо тудым куандарен кертын огыл, молан манаш гын куграк изаже тыгак сар гыч йол деч посна толын. Шӱжарышт эше изи лийын. А кум шоҥгыеҥлан — кок ковалан да кочаштлан — тыгак ӱшан лийын огыл. Сандене Элексе чӱчум авамын пашам ыштыме завод директор деке тудым мӧҥгыш колташ йодын каен. Но тудо жаплан авам сай специалист лийын шуктен, 6-шо разрядан фрезеровщик да токарь, 5-ше разрядан шлифовщик. Пашаеҥжат ситен огыл, сандене чучун йодмыжым шуктен кертын огыл. Но 1946 ийыште авам сай пашалан отпускыш шочмо верыш колтеныт.
Мӧҥгыш толмеке, ешыште куд дееспособный огыл лишыл еҥым ужын, отпуск деч вара заводыш пӧртылын огыл. Завод гыч вызов толмеҥге, милиций ден прокруатур кожганеныт, уголовный делам тарватеныт. Куграк изаже НКВД-н смерч группыштыжо лийын. Тудо прокурор деке каен, ситуацийым умылтарен. Тыге делам петыреныт, авамлан мӧҥгыштӧ кодаш разрешитленыт.
Варажым, витлымше ийлаште, ачам Гаврил Васильевич дене вашлийын. Тудат сарыште 1943 ий гычак кредалын. Кодшо курымын 50-ше ийла марте НКВД пограничный войскан спецполкыштыжо Дальний Востокыште служитлен. Варажым Сурокыштат кум ий сверсрочниклан ыштен. Авам ден ачамын вич йочашт шочын: Гена изам, Нина, Вячеслав да Аля шӱжарем.
Пиалан илыш дене илаш веле, но кугурак акана илыш гыч каен, вара 1968 ийыште туткарлан кӧра 42 ияш ачам уке лийын. Авам ныл йоча дене шкет кодын, мемнам йол ӱмбаке шогалтен. Умылем, кузе тудлан неле лийын. тудо ам сулен налме канышы лекмеш эре имне дене пашам ыштен, кеҥежым тудым изам алмаштен. Мыят изи годым эре кӱтчылан коштынам.
Пенсийыш пагытыш шумеке, авамын нимогай льготшат лийын огыл. Ме, шочшыжо-влак, тудын ойлымыж почеш, сар жапыште ФЗО-што пашам ыштымыж нерген пален налмеке, тидым рашемдаш пижынна. Нижний Тагилысе партий обкомыш авам нерген рашемдаш йодын возенам. 1989 ийыште тыгай увер толын: авамым эше 1946 ийыштак «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-1945 гг.» медаль дене, варарак эше паша фронтын участникше семын кок юбилейный медаль дене палемденыт улмаш. 43 ий гыч тудым наградыже-влак муыныт. Сандене вара тудлан вигак пашан ветеранже, а 2003 ийыште «Кугу Отечественный сарын ветеранже» чап лӱмымат пуэныт. Авам 79 ий ош тӱняште илен. Ныл шочыжо-влак тачат тудым пеш порын да тауштен шарнен илена.
Фотом Блиновмытын еш альбомжо гыч налме.
Василий Блиновын каласкалымыжым С.НОСОВА возен налын
Снимкыште: А.Н.Якимова йолташ ӱдыржӧ дене пырля сар жап годым; Блиновмыт еш
