Марий йылме дене паша тетрадь
Республикысе инноваций площадке семын Волжский район Карай кыдалаш школыштына учебно-методический лабораторий пашам ышта. Туныктышо-влак паша программым, тунемме (учебный) пособий-влакым, уроклаште кучылташ дидактический материалым ямдылат.
Паша лектышна уло: 2-шо, 3-шо класслаште тунемше-влаклан марий йылме да лудшаш книгам савыктыме. 5-ше, 6-шо класслан марий литературым школышто туныкташ ямдылыме. Тунемше-влак нине тунемме пособий-влак почеш шинчымашым пойдарат.
Шукерте огыл «Ойлончым член шот дене лончылымаш» паша тетрадь савыкталт лекте. Тудо, тӱҥалтыш класс гыч тӱҥалын, кугурак класслаште тунемше-влаклан шке семын шинчымаш келгытыштым шуараш да тергашлан ямдылалтын.
Ойлончым (предложенийым) член шот дене лончылымаш паша куштылгыжак огыл.
Йоча-влак гын тӱҥалтыш жапыште ты пашаште поснак нелылыкым шижыт. Член шот дене лончылаш тÿҥалме годым лекше нелылыкше мутын тиде але вес ойлымаш ужаш гыч улмыштым раш палыдымаш дене кылдалтеш. Садлан ойлончым член шот дене лончылымо годым ойлончысо кажне мутын могай ойлымаш ужаш улмыжым палыман. Ик ойлымаш ужаш гыч улшо мут-влак ойлончышто тÿрлö член лийын кертыт. Южгунам ойлончын членже семын муткылдышат палдырна. Тидыже адакат йочалан неле йодышла чучеш, садлан 5-9 класслаште тунемше йоча-влакат лончылымаште йоҥылышым ыштат.
Ойлончым лончылымо годым полыш семын тунемше-влаклан ты паша тетрадьым ямдылыме. Тыге кугурак класслаште нелемдыме ойлончым лончылен керташышт йöн лиеш. Тÿҥалтыште теве мом шарныман: ойлончын чыла членже кок тÿшкалан шелалтеш. Тиде тÿҥ да ешарыме член-влак лийыт. Кажне тÿшкан могай улмыжым паша тетрадьыште раш умылтарен возымо. Мучаште шинчымаш кÿкшытым тергыме шот дене модыш семын йодышлам келыштарыме. Тидыже йочам пашам ышташ кумылаҥдышаш. Паша тетрадь куштылго йылме дене возалтын, садлан йочалан лончылымо йодышлам шымлаш сай йöн ышталтын.
Темлыме лончылышаш пример-влакат неле огытыл. Паша тетрадьыште эн ончыч теорий материалым вераҥдыме. Устно шонкален каласкалыме образец ойлончым чын лончылаш полша. Ямдылыме материал негызеш йоча-влак тÿҥ да ешарыме член-влакым муаш тунемыт. Лончылымо годым йымач кузе чын удыралме кореш-влакымат ончыктымо. Тÿҥ да ешарыме член-влак деч кузерак йодыш шындалтмымат умылтарен пуымо. Икгай членан ойлончо-влакымат лончылашлан темлыме. Ойлончо-влакым член шот дене да ойлымаш ужаш дене лончылаш тунем шумеке, ойлончо гыч муткылдыш-влакым возен лукташлан образецым ончыктымо. Лончылышаш пример-влак ужаш гыч ужашыш чот шот дене ешаралтыт.
Марий йылме дене тыглай ойлончо-влакым лончылымо паша-влак уке улыт. Тунемше паша тетрадь дене пашам ышта гын, тÿҥ тунемме материалым келгын палаш тÿҥалеш.
Тетрадьысе паша-влак тунемше-влаклан шке семын але ача-ава, туныктышо полшымо дене лекше неле йодышлам шымлаш полшат. Туныктышо урок жапыштат паша терадьым ойлончым лончылымо годым кучылт кертеш.
Тетрадьым ямдылыме годым З.В.Учаевын марий йылме дене лукмо теорий материалжылан эҥертыме.
Любовь Сергеева.
Юлсер кундем, Карай кыдалаш школ.
