ОБРАЗОВАНИЙ СТАТЬИ ШИНЧЫМАШ КУГОРНЫШТО

«Куандарыше, кумылаҥдыше да йӧратыме»

 

 Лач тыге ойлат шке пашашт нерген Юл кугыжаныш технологий университетын Йошкар-Оласе аграрный колледжыштыже туныктышо-влак Любовь Семёнова ден Елена Иванова. Ойлат кугемден, моктанен, кугешнен огыл, а чынжымак чон почын да шинча йӱлен. Любовь Николаевна ты тунемме верыште 35 ий историйлан шӱмаҥда, а Елена Леонидовна – 20 ий утла руш йылмылан да литературлан. Арам огыл йӧратыме паша лектышан манын ойлат. Айдемын тыршымыжым, уло вийжым калык верч пыштымыжым ужын, кӱшнӧ улшо ала-могай вийже тудлан пуйто таушта да сулен налме могай-гынат кугу пӧлекым садак ышта. Тыгак лийшаш. Нине уста туныктышо-влакын ик ой дене, келшен ямдылыме да эртарыме проблемный тунеммаш гоч «Кугу Отечественный сарыште Сеҥымашын акше» патриотизм шӱлышан бинарный почмо урокышт  республикыштына веле огыл, Россий мучко чапланен да эн сай методике разработко семын I вер дене палемдалтын.

«Паша мылам – пайрем»

Шарнем, вич ияш улмем годымак «Туныктышо лиям» манын ойленам, тиде шонымаш дене иленам да тугай чот Августысо педсоветыш логалмем шуын! Молан? Кокам пагалыме туныктышо лийын, а мый тудын деке чӱчкыдын коштынам. Шонымашем шукталтын, Марий кугыжаныш университетын историй-филологий факультетышкыже тунемаш пуренам. Шымше классыште школышкына историйым туныкташ Татьяна Тимофеевна Харитонова толын. Самырык, мотор, яшката капкылан, а кузе тудо кидше дене ончыктылын! Урокышто нигунам шинчен каласкален огыл. Тудын гай лийме шуын, сандене историйым туныктышо лияш кумыл шочын, – шарналтыш Волжский район Турский посёлкышто шочшо Любовь Николаевна.

Вуз деч вара тудо ик жап Йошкар-Оласе 3-шо №-ан школышто, варажым йочасадыште пашам ыштен. А колледжыш куснымыж деч ончыч республикысе Ялозанлык министерствын агропромышленный комитетшын кадр пӧлкаштыже тыршен. Лач тушто ыштымыж годым ты колледжыште преподаватель лияш темленыт. Келшен. Туныкташ веле огыл, классым вуйлаташ тӱҥалын, а тудыжо ынде – латнылымше.

Колледжыш толмемлан ик ганат ӧкынен омыл. Паша мылам – пайрем. Паледа, мемнан тыште могай сай коллектив! Творческий шӱлышан, пашам йӧратыше, – ойла Любовь Николаевна.

Мутат уке, тудын деч историйым туныктышо семын «Тачысе самырык-влакын патриотизм шӱлышышт уло мо?» йодде шым керт. Опытан педагог вашештыш:

Уло. Сар нерген каласкалыме годым йодыштыт, тӱткын колыштыт, шукырак пален налнешт. Сандене «нунылан ӱшан уке» манше дене ом келше. Ӱдыр-рвезе-влак шочмо элыштым йӧратат, шочмо верышт да ешышт нерген шымлаш кумылан улыт. Ӱмаште куд студентна Россий кӱкшытан «75 строк о Победе» конкурсыш ушнен да визытше II да III степенян диплом дене палемдалтын. Могай куан да кугешнымаш! Историй да литератур дене бинарный урок шотышто ойлаш гын, тудын эн тӱҥ шонымашыже – самырык-влаклан патриотизм шӱлышым шыҥдарымаш. Ме Елена Леонидовна дене пырля эн ончычак студент-влаклан заданийым пуэденна. Тыге икте сар тӱҥалтыш нерген каласкален, весе почеламутым лудын, мурым муреныт… У йӧным кучылташ тыршенна. Мый моткочак проблемный тунеммашым йӧратем. Тудо шонаш, мут-влаклан анализым ышташ, ойлаш туныкта. Классыш толмеке, йодышым пуэт да шкак вашештет – тыгайым ом йӧрате. Сандене икымше курсын икымше кечылаж гычак мутланаш тунемына. Историйым колыштын гына пален налат.

 

«Кажне эрдене пашаш куанен толам»

Советский район Ӱшнур селан ӱдыржӧ Елена Леонидовна Иванова Йошкар-Оласе аграрный колледжын коллективышкыже эше Марий кугыжаныш университетысе историй филологий факультетшын руш-марий пӧлкажын визымше курсыштыжо тунеммыж годымак ушнен. Лач тунам тудо студент-влакым марий йылмылан шӱмаҥден, а вуз деч вара, 2002 ийыште, вигак ты тунемме верышкак пашаш толын, руш йылмым да литературым туныкташ тӱҥалын да таче мартеат тырша. «Мо Тендам тыште куча?» йодышемлан Елена Леонидовна чон почын вашештыш:

Паледа, очыни, тыште шӱлышыжак тыгай: пашам ышташ кумылаҥдыше. Коллектив моткоч сай. Кугурак-влак эреак полшен шогат, вуйлатышына – умылышо, кеч-могай жапыште полыш кидым шуялтыше. Мылам чылажат келша. Келша самырык тукым дене пашам ышташ. Южо деч «Ой, пашаш кайымем ок шу» колат, а мыйын тыгай нигунам лийын огыл: кажне эрдене пашаш куанен толам.

Любовь Николаевна семынак Елена Леонидовна тӱҥалтыш ошкыл гычак класс вуйлатышын сомылжым шукта. Тиде ойлымаште гына куштылго, а чынжым гын – моткоч кугу да ответственный паша. Шкат шоналтыза, школ да ача-аван шулдыржо йымач кугу илыш корныш икымше ошкылым ыштыше ӱдыр-рвезе-влакым чын виктарен моштыман, кажныжым умылыман да кажныжын нелылыкшым ужын, полшен моштыман. А чыла тидым ышташ – манаш веле.

– Чылажат еш дене кылдалтын. Но вет йоча ача-ава верч мутым огеш кучо да нимо дене титакан огыл. Ме икымше кече гычак пеҥгыдын йодына: чийымаштат, мутланымаштат, шкем кучымаштат да моло шотыштат. Мыйын девизем: «Тӱҥжӧ – студент тунемшаш, занятийыш коштшаш да сессийым кучышаш», – ойла уста туныктышо. – Мыйын группем – тиде ончыкылык электрик-влак, 25 эрге. А электрификаций моткочак серьёзный специальность, физикым от пале, схемым от шинче – электрик от лий. Тыгак ача-ава дене кыл лийшаш, тыге гына лектыш лиеш.

Каласыман, 2-шо №-ан отделенийын заведующийжын сомылжым шуктымо, туныктымо, классым вуйлатыме деч посна Елена Леонидовна колледжыште тунемше-влаклан «Литературный гостиный» кружокым вӱда. Тушко чумыргышо ӱдыр-рвезе-влакын шинчымашыштым пойдараш тӱрлӧ йӧным кучылтеш да тыгодым шке вийжымат, жапшымат огеш чамане:

– «Йыргешке ӱстелым» эртарена, тоштерыш, обязательно театрыш коштына, – ойла тудо. – Тений мый, элыштына да тӱняште лийше событийлам шотыш налын, патриотизм темым ойыренам. Пеҥгыде кылым В.Колумб лӱмеш книгагудо дене кучена. Шарнем, тушто Чечняште лийше боевой действийын легендыш савырныше 6-шо ротын командирже Марк Евтюхинлан пӧлеклалтше мероприятий гыч лекмеке, эрге-влакын кумдан чапланыше ротышто лийше-влак нерген шукырак пален налме шумышт нерген ойленыт.

«Отделенийын заведующийже улыда, туныктеда, класс вуйлатыше семын пашам ыштеда, кружокым вӱдеда, театрыш, тоштерыш да моло вере коштыктеда… Жапше кушеч?» йодмылан Елена Леонидовна шыргыжале:

– Чылажымат ышташ келша, садлан жапым от шиж…

 

Йошкар-Оласе аграрный колледжыште теве могай туныктышо-влак тыршат! Любовь Николаевна да Елена Леонидовна дене мутланыме жапыштак мый тунемме верын директоржо Геннадий Владимирович Богданов дене интервьюм шарналтышым. Тудо тыге каласыш: «Тунемме верыштына кок тукым туныктышо ик коллективыш савырнышаш… Мыйын шонымаште ик рӱдыш шуынна, садлан таче ме ик тичмаш, ик команде улына». Тудын тиде ойжо шинчаончылнемак пеҥгыдемдалте, вет тыгай урокым ямдылаш да эртараш туныктышо-влак чыла шотыштат икоян, икте-весым колыштын да умылен моштышо лийшаш улыт. А эн тӱҥжӧ – пашаштым йӧратыше.

Г.Кожевникова

Снимкыште: Л.Семёнова ден Е.Иванова бинарный урокым эртарат.

Фотом колледжын архивше гыч налме.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий