Марий Элыш Икымше канал гыч съёмочный группо толмо да «Жизнь своих» передачылан сюжет-влакым ямдылымыж нерген возенна ыле. Тунамак сӧренна: тиде паша кузе ышталтме, тыгак передачын вӱдышыжӧ Евгений Кривцов дене мутланена да лишыл номерыште чыла тидын нерген лудын кертыда. Сӧрымым уло кумылын шуктена.
Шкешт темленыт
«Жизнь своих» передачын директоржо Анастасия Демахина 24 майыште республикысе изданийлашке тыгай серышым колтен: «Мемнан съёмочный группына кызыт республикыштыда пашам ышта. Ме тушто-тушто лийына. Савыктышдалан тиде оҥай гын, съёмочный площадкыште лийын, вӱдышӧ деч интервьюм налын кертыда». Мутат уке, тиде мыланна оҥайын чучын! Ик амалже – «Россия» каналыште Андрей Малаховын вӱдымӧ «Песни от всей души» передачыжым кузе сниматлымыжым ужынам, съёмочный группо дене пырля коштынам, нунын дене мутланенам, сандене Икымше каналыште кузерак чыла тиде ышталтмымат шке шинчам дене ужмем шуын. Адакшым содыки рӱдӧ телевиденийын ик эн тӱҥ каналжыс! Тыгай йӧн дене кузе от пайдалане?!
Тыге, тӱҥ редакторнан тидын нерген мылам возаш темлымекше, вигак передачын директоржо деке йыҥгыртышым. Анастасия передачын продюсерже Елена Маркелован телефон номержым пуыш. Тудо арня жапыште кушто лийшашышт дене палдарыш да кушко йӧнанрак, тушко мияш темлыш. Сниматлыме кажне верыштыштат лияш гын, оҥай ыле. Мутлан, пытартыш кечын, 31 майыште, нуно Ираида Степанова дене вашлийыныт. Такше мыят тушко кайынем ыле, но Лена мане: «Тиде кечын ме Москвашке пӧртылшаш улына да съёмкым писын гына эртарена, вара самолетыш куржына. Тидлан кӧра вӱдышӧ дене мутланен огыда шукто манын шонем. Мый гын тендан олмышто рисковатлаш ом тӱҥал ыле». Вашкыме годым кажне минутшо шерге, сандене, жапыштым налаш, шкеат вӱдышӧ дене писын-писын веле мутланаш тӧчаш огыл манын, темлыме дене келшышым.
Тыге Икымше каналын съёмочный группыж дене ме 30 майыште Йошкар-Олаште, Татар тӱвыра рӱдерыште, вашлийна. А лачшымак мынярлан тушто лийшашым Лена дене шочмын кастене телефон дене кутырен палемдышна: 13 шагатат пелылан миена. Но съемкышт шуйнымылан кӧра 15 шагатлан веле тушто лияш мутланен келшышна.
Рӱдерыш мийымемлан съёмочный группо теве-теве гына толын шуын улмаш. Чылашт дене палыме лийна, вара вӱдышӧ (тудо эше передачын продюсерже-влак кокла гыч иктыже, тыгак режиссержо – авт.) Евгений Кривцов деч тудын дене кунам мутланен кертмына нерген йодым. Тиде жапыште сниматлышаш геройышт Гарай Магсумьянов чайым йӱаш ӱжӧ. «А мый кызытат мутланен кертам. Ӱстембаке погымышт жапыште шуктена, очыни», – темлыш. Мый кӧнышым!
Калыкат, пӱртӱсат, эсогыл южат келшен!
Коктын уремыш лекна да мутланаш тӱҥална веле.
– Евгений, Марий Элна нерген передачым ямдылаш шонымашда кузе шочын?
– Ме Российыште иленас, сандене, тиде эҥер ден ерлан поян кундем манын, шукертак паленна да тышке логалмына шуын, толаш кумылна лийын.
– Республикыштына те мыняр кече лийында?
– Икымше группына, продюсер ден оператор, кандаш кече ончычак, а мый да кокымшо оператор куд кече ончыч, толынна.
– Тиде жапыште республикыштына тӱрлӧ кундемыште лийында. Кушто эн чот келшен?
– Чынак, арня наре жапыште ме кушто гына лийын огынал?! Тендан пӱртӱсда моткочак сӧрал. Кеч-кушко кайыме годымат вершӧрлам куанен ончен кудалынна. Кушто лийынна – чылажат келшен! Ала-мом иктым гына ойырен каласаш неле. Мутлан, Курыкмарий районыш мийыме годым Юл гоч паром дене вонченна, пуш дене ийын коштынна. Тиде кумылым нӧлтен. Козьмодемьянскым, Нью-Васюким, ужаш, «Паллада» йоча парус клубышто лияш оҥай ыле.
Ме кажне кечын пашам 8 шагат эрдене тӱҥалынна да кастене 21 але 22 шагатлан веле пытаренна. Теҥгече гына, шочмын, Шернур районыш «Лукоз» каза фермыш, «Шернур сырзаводыш» миенна да 20 шагатлан пытаренна. Тидлан моткочак куаненна! Мо оҥайже, сырзаводын ямдылыме йӧрваржым мый шукертсек кочкам улмаш, но тидын нерген пален омыл! Тушто лийме годым этикеткыштым ужмеке веле йӧратыме кефирем ден ряженкем паленам! Нуно мыланна чыла тидым, молымат пӧлек шотеш моткочак шуко пуэн колтышт, да куанемлан мучаш лийын огыл!
«Лукоз» фермыште мыят казам аппарат дене лӱштен ончышым, но, чотак темлышт гынат, аллергий лийме деч лӱдын, а тудо такше гипоаллергенный манын ойлышт, шӧржым йӱаш ӧрмалгышым.
Келшен Йошкар-Ола. Кеч ме рӱдӧ ужашыштыже да Патриарший площадьыште веле лийынна.
Морко район Унчо селаш да Шлань ялыш мийыме шарналт кодын. Тушто ме олыкмарий-влакын кузе илымыштым ужынна да сниматленна. Мылам марий тӱран пӧръеҥ тувырым да теркупшым чиктен ончышт. Пеш сай. Тольык шыҥа ден пудий деч чотшак огеш арале улмаш – съемко садеран верыште эртен да, кудашмем годым ӱмбалнем кок пудийым ужын кораҥдышым.
Кран дене пашам ыштыше ӱдырамаш дене мутланаш моткоч оҥай ыле. Съёмко сайын лекше манын, тушко мый кум гана кӱзен волышым! А ынде теве тендан дене мутланыме деч вара кӱсле дене шоктышо да тудым ыштышым сниматлаш тӱҥалына. Кӱсле йӱкым колышташат оҥай лиеш, шонем.
– Унчышто марий национальный кочкыш дене сийленыт докан?
– Сийленыт веле огыл, а этнокультурный комплекс деч посна тыгак Шланьыште Ивановмыт ешыште лийынна да тушто эше мелна («мелна» манын марлак ойлыш – авт.) ышташ туныктышт. Мый озаватылан пеш полшышым – мелнашке ӱйым йыгышым, да коҥга гыч кок мелнам лукташ ӱшанышт (воштылеш — авт.).
Тиде ешыште кас кочкышым ыштенна, а кечываллан этнокультурный комплексыште пукшеныт. Тушто ала-могай когыльо чот келшыш! Кӧргыштыжӧ кавун да шыл дене варыме немыр ыле. Лӱмжым монденам (очыни, палыш — авт.). Кол шӱр, мелна, шылан когыльо, вареник гай, но жаритлыме кугу когыльо, ой, юмыжат, тиде чыла – мыйынлык. Тыгайым нигушто нигунам кочкын омыл! Моло национальный кочкышдат пеш тамле ыле! Санденак кочмым чарнаш неле лийын. Но кӱлын, вет палыме: от чарне гын, йолет дене от ошкыл, а шар семын пӧрдын кает!
– Тендан деч интервьюм налаш ямдылалтме годым тӱрлӧ кундемыште лиймыда жапыште телевиденийлаште пуымо интервьюда-влакым ончен лектым. Кажныштыже йодыт: мемнан кундемна моло деч мо дене ойыртемалтеш? Мыят тыгеракак йоднем: моло дене таҥастарымаште, Марий Элын могай ойыртемжым шижында?
– Эн ончычак, тиде пӱртӱс: чодыра, ер, эҥер-влак. Да тидлан кӧрак южшат тендан дене тыште, кузе каласышаш гала, куштылгырак, яндаррак. Чыла вере тӱрлӧ шудо ден кушкыл дене ӱпшалтеш! Тидым мый икымше кечынак шижынам.
Тендан дене моткочак поро кумылан, унам вашлийын, сийлен моштышо калык ила. Чайым йӱктыде, нигушко огыт колто! Теве, уждас, кызытат эн ончычак чайым йӱаш темлышт. А вет чыла вере огыл еҥ-шамыч тыгай улыт. Икте нерген, мутлан, идалык жап съемкым ыштыме, вара веле тудо шке пӧртышкыжӧ пуртен.
– А иктаж марий мутым але ойсавыртышым ойлаш тунем шуын огыдал?
– Мый кок мутым ойлаш эн сайын тунемынам, молан манаш гын тыште тудо эн «ходовой» лийын – тиде «пеш тамле-е!» Молымат ойленыт, но тендан йылмыда йӧршеш вес йылме тӱшкашке пура, да сандене шарнен кодаш нелырак.
– Тиде йодышым шукын пуаш тӱҥалыт, шонем, сандене пытартышлан тудым тыланда пуынем: мемнан республик нерген сниматлыме передачым Икымше канал дене кунам ончыктат?
– Телевиденийыште «сезон» умылымаш уло. Кызыт тудо мучашлалтын, сандене, у сезон тӱҥалмеке, сентябрьыште ончыктат але мыланна «те кузе лектында, тугак лекташ тӱҥалыда» маныт гын, тылзе наре гыч ончыктат. Тиде йодышым эше рашемдаш тӱҥалыт.
«Мый кӧ улам!» манын огыт кугешныл
Евгений Москваште шочын-кушкын, туштак ила да ик эн тӱҥ телеканалыште пашам ышта, адакшым аважат чапланыше продюсер гынат, «мый кӧ улам!» манме кугешныме койышыжо йӧршынат ыш палдырне. Тудо моткочак проста да кумылзак айдеме! Санденак кӱслезе да ты семӱзгарым ямдылыше нерген сниматлыме годымат шкенжым тунар тыглайын кучыш, съёмочный группыж дене чӱчкыдын мыскарам ыштыле. Нуныжат икте-весышт дене шыргыжал гына мутланат, вашкыде, куржталде, ласкан пашам ыштат.
Икманаш, съёмкым кузе эртарымышт келшыш. А мом ончыктат – вучаш тӱҥалына.
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
