Тачысе лаштыкнан унаже – Волжский район Шарача школын марий йылмым да литературым туныктышыжо Галина СИДОРОВА. Тудо шке жапыштыже марий йылме дене электрон учебникым ямдылен.
— Те марий йылмым вияҥдымаште, тудым пойдарымаште ятыр жап тыршеда…
— Школышто ынде 37 ий пашам ыштем. Шкеже Морко район Рушродо ялын ӱдыржӧ улам, но пӱрымаш мыйым ты кундем дене кылден. Марий йылме дене 8-ше ден 9-ше класслан электрон учебникым ямдыленам. Нуным лукташ окса кӱлеш, вот тидыже чонем тургыжландара. 8-ше классшын электрон версийжым чумырымо, лаж тираж дене лукташ нигӧ ок вашке, а 9-ше классшын кагаз материалжым погымо, тудым цифровой йӧныш кусарыман. Тачысе илышыш у технологий шыҥа,марий йылмымат у семын туныктыман, нуным шке предметлан шӱмаҥден моштыман.
— Галина Николаевна, электрон учебникым чумыраш тендам мо таратен?
— 2014-2016 ийлаште школыштына инновационный площадке пашам ыштен. Тудо у технологийлан пӧлеклалтын. Лач тунам электрон учебникым ышташ кумылем лектын. Материалжым эше 2011 ийыштак чумыраш тӱҥалынам. Вара ФГОС-ым пуртышт, ты стандарт дене келшышын, вашталтышым ышташ логале.
— Учебникым Интернетыш вераҥдаш шонымашда лийын огыл?
— Книга кугу объемым налеш, тушто видео ден фотосӱретат уло, сандене тудым Интернетыш вераҥдаш посна сайтым ыштыман, тидлан домен кӱлеш. А тиде йодыш адак окса дене кылдалтын. Мутат уке, учебник Интервотышто лиеш гын, туныктышо-шамыч тудын дене урок жапыште але тудлан ямдылалтме годым пайдаланен кертыт ыле. Мый республикын Образований да науко министерствышкыжат полышым йодын миенам, урокым дискыш шке окса денат войзаш кӧненам. Но могай школлан да дискын мыняр кӱлешыжым ом пале, ты йодыштмашым эртараш министерстве деч полшаш йодынам, но таче мартенат паша ик верыште шога.
— Урокыштыда шке пашада дене чӱчкыдын пайдаланеда?
— Ончыч кучылтынам, молан манаш гын ты учебник дене икшыве-шамычлан пашам ышташ келша, но инноваций площадкым петырыме деч вара кумылем волен. Ончыкыжым тыгай электрон учебникым 10-шо классланат ямдылаш шоненам ыле. Такше электрон учебник дене туныктымын пайдаже моткоч кугу. Кызыт 10-шо классыште тунемшем-шамыч кок ий почела ты книга почеш тунемыныт. Яна Чекурова ден Тоня Иванова район кӱкшытан олимпиадыште эре сеҥышыш лектыныт. Рвезе-влак коклаште 9-ше классыште тунемше Сергей Филлиповат марий йылмым сайын тунемеш. Тудо тений марий литератур дене районысо олимпиадыш миен.
— Кажне уроклан посна методике разработкыда уло. Тудым ямдылаш шуко жап каен?
— Кунамже йӱдымат шинчаш логалын. Мый кажне литератур произведенийым лудмеке, тудым компьютер дене погем. Тыге кӱлеш текстым урок жапыште кучылташ моткоч йӧнан, проектор полшымо дене тудым доскашкат луктын ончыкташ лиеш. Кызыт иктаж методике пашам ыштымаште нимогай нелылыкым ом шиж, но тиде жап эртыме семын толын. А марий йылме деке шӱмаҥдымыштлан таум мый Зиновий Васильевич Учаевлан ден Юрий Владимирович Андугановлан каласем. Нунак мыйым методике пашам возаш туныктеныт.
— Тунемшын кумылжым кузе налын моштыман?
— Нунын дене ава семын койман, поснак класс вуйлатыше улат гын. Кажнын чоныштыжо мо ышталтмым шижаш тыршыман. Мыйын шонымаште, тидым ыштен кертынам. Юбилей вашеш ик классем мылам моткоч шергакан, мондалтыме пӧлекым ыштен. Школ столовыйышто чапле пайрем ӱстелым чумырен. Тугакшат тиде кас моткоч поро шӱлышеш эртен, тачат тудым куанен шарналтем. Нунылан моткоч кугу тау. Кызытсе тунемшем-шамыч денат порын, шыман, умылен мутланаш тыршем. Тек нунын мыйын нерген шарнымашышт эре поро лийын кодеш. Но тыгодым урокышто строгость манмет садак кӱлеш, уке гын пагалымашым сулен налаш ок лий.
— Тендан шонымаште, марий йылмынан ончыкылыкшо уло мо ?
— Тидым каласаш неле, но ӱмаште тунемшем-влак, пел класс утларакше, марий йылме дене экзаменымат кученыт. Шке жапыштыже ятырын Марий кугыжаныш университетыш марий филологий пӧлкашке тунемаш пуреныт. Икана школна гыч Йошкар-Олаш историй да филологий пӧлкаш документым пуаш, экзаменым кучаш автобус тич каенна. Но варажым нунылан шке специальность дене паша верым муаш нелылык лектын. Тиде кызытат чонем туржеш.
Тыгак мыйым ятыр йодыш тургыжландара. Марий литературым арняште ик шагат гына туныктена, а Татарстаныште, Башкортостаныште ты предметлан 5-6 шагатым ойырат. Санденак пытартыш жапыште марий йылме да литератур дене регион кокласе олимпиадыште лач нунын ӱдыр-рвезышт сеҥышыш да призер радамыш лектыт.
Умбакыжым марий йылмым туныкташ эшеат нелырак лиеш, молан манаш гын йочасадлаште ты предметым туныктышыжо уке. Школыш рушла кутырышо йоча-шамыч толыт. Тыге икшыве шочмо йылмыжым эркын монда.
ИКН ден кугыжаныш марий йылме предметламат иктыш ушымо дене кугу йоҥылышым ыштыме. Кок предметым ик урок жапыште туныктымо ятыр умылыдымашым луктеш, вет нунын цельышт тӱрлӧ. Тыгак тунемше-влак урокышто шагал кутырат, тыге нуно шочмо йылмышт дене яндарын мутланен мошташ тунем огыт шукто. Мыйын шонымаште, йылме умбакыжат вияҥже манын, кугыжаныш кучем полышым пуышаш, шыгыремдылшаш огыл. Тунам тудын ончыкылыкшо лиеш.
Лидия ШАБДАРОВА мутланен.
М.Скобелевын фотожо.
Снимкыште: Галина Николаевна кажне тунемшын чоныштыжо марий йылмылан йӧратымашым шочыкташ тырша.