Шошо шокшо толмо дене чодыраште кишке-влак помыжалтыныт да шкеныштым утыжденат осалын кучаш тӱҥалыныт. Кишке чӱҥгалмылан кӧра айдеме пеш кугу азапыш логалын кертеш, сандене тиде ситыдымаш деч икмыняр проста правилым шотыш налаш кӱлеш.
Юалге игечыште кишке кӱштӧ, ошмаште кияш, кечыште ыраш йӧрата, а шокшышто кӱ, кушкыл йымак, ӱмылан да вӱдыжгӧ верыш шылеш. Тудын лийын кертме верыш тарваныме годым йолыш кӱкшӧ ботинкым але кемым чийыза, молан манаш гын сандале, куэман йолчием, эсогыл калош азап деч арален огыт керт. Кушкылым кораҥден, ончыко ошкылаш йӧнан лийже манын, кидыш тоям налза.
Йӱдым тулото воктене эртарыше турист-влак тидым шотыш налшаш улыт: кишке начарын ужеш да колеш, но волгыдым, шокшым, тӱрлӧ пушым чот сайын шижеш, сандене палаткыш, рюкзакыш, эсогыл йолчиемыш куштылгын нушкын пурен кертеш.
Изи, тӱжвач ончалмаште вийдымыла койшо кишкым кучаш, тудын дене модаш монь ида тырше. Шарныза: муно гыч кызыт гына лекше изи кишке-влакат аяран улыт.
Нушшо кишкым шекланыме годым тыпланыза, тудлан шке корныж дене каяш йӧным пуыза. Вуйжым нӧлталын, чужлаш тӱҥалеш гын, эркын-эркын шеҥгеке чакныза. Тӱҥжӧ – кенета, рошт, вучыдымын ида тарване, кишкым ида аздаре. Шукыж годым случайыште тудо шкежат айдеме деч лӱдеш.
Чӱҥгалын гын…
Шарныза: азапыш логалшылан медицине полыш кӱлеш! Йоҥылыш полыш тазалыкым палынак лунчыртен кертеш, тыгак диагностикым, эмлалтме процессым нелемда.
Азапыш логалше еҥым йӧнан верыш пыштыза. Тудын тувыр шӱшажым, шокшыжым, ӱштыжым луштарыза, кишке чӱҥгалме ужашым (йолым, кидым) фиксироватлыза. Ошкылмо годым ынже лупшкедыл манын, кидшым гипсым пыштыме семын, повязкым шӱй гоч колтен кылдыза. Кишке йолым чӱҥгалын гын, тудым нӧлталаш кӱлеш, сандене азапыш логалшым носилкаш пыштен наҥгаяш шотлан толеш.
Сусырым дезинфицироватлыза, тушко стерилизоватлыме повязкым пыштыза, пуалше верым жапын-жапын луштарыза.
Азапыш логалше еҥлан вӱдым шукырак йӱктыза, тыгак тудлан супрастин, тавегил, фенкарол, кларитин, цетрин гай антигистаминный препаратым пуыза. Но эн кӱлешанже, эн шергаканже – черлым, жапым шуйкалыде, лишыл медицине тӧнежыш кондыза.
Азапыш логалме годым мом ышташ огеш лий?
- Сусыр гыч вӱрым шупшын лукташ.
- Кишке чӱҥгалман кид-йолым жгут гай наста дене кылдаш (тиде йӧн некроз гай серьёзный зияным ыштен кертеш).
- Кишке чӱҥгалме верым спирт, йод гай препарат дене йӱлалташ (сусырыш инфекцийым пурташ лиеш).
- Кишке чӱҥгалме верыште пӱчкышым ышташ.
- Аракам йӱаш.
М.ИВАНОВА
