КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО

«Чонем дене МАРИЙ улам!»

Виктор Апталиковын лӱмжӧ марий профессиональный искусствышто да эстраде аланыште ойыртемалтше виян йӱкшӧ дене шукыштлан палыме. Тудо И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын вокал отделенийже деч вара ГИТИС-ыште музыкальный театр факультетым тунем лектын. Самырык артист Москонцертыште ятыр ий пашам ыштен, кызыт тудо – Марий самырык театрын йӱк режиссёржо. Тудым чӱчкыдынак театрын сценыштыже ужаш лиеш. Виктор мура, мурылан семым воза, аранжировкым ышта. Тудын артист улмыжо «Юмынӱдыр» мюзикл, «Ял ӱмбалне мужыр йӱксӧ» марий кино гоч палдырнен.

Икымше гана кумда сценыш лекмыжым шарна мо? Марий эстрадын вияҥмыж шотышто мом шонкала? Нине да моло нерген умбакыже материалыште лудаш темлена.

 

Икымше ошкыл

Виктор эстраде аланыш икымше ошкылым ыштымыжым кызытат моткоч сайын шарна. Ты шотышто тудлан мурызо, самодеятельный композитор Валерий Тихонов полшен.

Тудо усталык касшым эртарен. Тидын нерген авамат сайын пален да Валерий Тихоновлан мыйым сценыш лукташ темлен ончен. Тунам ГИТИС-ын студентше лийынам, – студент пагытшым шарналта Виктор. – Пайрем касыште итальян мурым йоҥгалтаренам, калык моткоч шокшын вашлийын, эсогыл концерт деч вара троллейбус дене мӧҥгӧ кудалме годым шеҥгелне шинчыше ӱдырамаш-влак мыйым пален шуктеныт да мурылан тауштеныт, ончыкыжым марий муро дене сценыш лекташ темленыт. Тидыже мылам моткоч шергын чучын.

Темлымашым самырык мурызо шотыш налын да эркын-эркын шонымашкыже лишемын. Икмыняр жап гыч Валерий Тихоновын пуымо «Тый улат мыланем» мурыжымат ямдылен шуктен. Тиде пашаже шкаланжат келшен да мурылан Йошкар-Ола уремлаште клипымат сниматлен.

ГИТИС-ыште тунеммыж годымак В.Апталиков Москонцертыште пашам ыштен. Тыгодым Россий кӱкшытан тӱрлӧ конкурсышто мастарлыкым ончыктен, лауреат лӱм дене палемдалтын. Йот эллаштат лияшыже пиал шыргыжалын, Йошкар-Олашкат чӱчкыдынак толын коштын.

Профессионал мурызылан Москошто пашам ышташ кодаш темленыт, но музык шӱлышан рвезе шочмо Марий кундемышкыже, Йошкар-Олашке, пӧртылын.

Кугу олашке кайымекышт южышт шочмо кундем деч торлат, шуэн гына толын каят. А мыйын тушан кодмем шуын огыл, чонем шочмо-кушмо верышкак шупшын, – каласкала Виктор. – Адакшым тушто корнылан моткоч шуко жапым ойыраш логалеш.

Шке студий

Виктор кеч-могай пашам шонен, вискален ышта да тидын дене гына огеш серлаге: эреак кушкаш, вияҥаш да шкенжым вес пашаштат терген ончаш тырша. Тыге тудо мурым возаш, аранжировкым ышташ пачерыштыже студийым келыштарен. Лач тиде пӧлемыште усталык пашаже «шолеш». Тидын нерген Виктор кужу жап шонен коштын. Чонлан келшыше почеламутым ойырен налме гыч тӱҥалын, семым келыштарыме, аранжировкым ыштыме, йӱкым возымо, мурым сценыште йоҥгалтарыме марте могай паша шукталтеш? Тидым   пален налашыже оҥайын чучын. Икымше тыгай саскажлан «Йӧратымаш ила» мурым шотла. Але марте  сценыште Виктор классический муро-влакым веле йоҥгалтарен гын, ындыжым  эстраде муро-шамычымат йоҥгалтара.

А яра жапыштем тӱрлӧ музыкым колыштам, шкемым тӱрлӧ жанрыште терген ончем, – ешарыш Апталиков.

Викторын репертуарже изижак огыл. Тудо кумдан палыме мурызо-влакын репертуарышт гыч чапланыше муро-влакымат йоҥгалтара, но чылажымак огыл. Тидын шотышто тыгерак ойла:

Тиде муро-влак мыланем возалтын огытыл. Кеч-могай артист калык ончыко лекмыж деч ончыч шоналтышаш: молан тудо сценыш лектеш да могай мурым мураш тӱҥалеш? Весын мурыжо – тиде весын чоншижмашыже. Автор тудым весылан возен, аранжировщикат весылан ыштен. А кунам мурым тӱҥалтыш гыч мучаш марте шке ямдылет, тунам умылет, тунам мурышто шкендын илышет, шижмашет, шонымашет почылтеш.

Виктор самырык-влак дене пашам ышташ кумылаҥын. Почеламутым возгалыше-влак кокла гыч палымыже-шамыч Христина Александровам темленыт. Таче кечылан Апталиков ӱдырын икмыняр почеламутшылан семым келыштарен, нуным шкежак сценыште мура.

Мураш кумылан самырык еҥ-влакланат эстраде аланыш икымше ошкылым ышташ полша. Тудын тыршымыж дене Марина Иванова, Светлана Антонова, Алексей Тихонов, Юлия Усова да эше икмынярын сценыш лектыныт.  

Виктор деке семым возаш, аранжировкым ышташ йодын толшо-влак ятырын улыт. Профессионал мурызо кажныж дене мутлана, шканышт ойыртемым кычалаш темла.

Эстрадыште кызыт моткоч шукын улыт. Чылан мураш, калыклан палыме лияш тыршат. А мурышт шукыштын икгай сынан. Тыгайже дене шарналт огыт код, моло коклаште йомыт. Южышт моткоч куштылго корно дене кайынешт, калыклан палыме лийнешт – тургыжланенрак каласыш Апталиков.

Эстраде алан у мурызо-влак дене пойдаралтшаш, но… Нунын чотышт огыл шукемшаш, а чапле муро калык ончылно йоҥгалтшаш, чоным куандарышаш. Тыге мурынат ӱмыржӧ кужу лиеш да тукым гыч тукымыш куснаш тӱҥалеш.

Сценыш лекше кажне еҥ шке творчествыж дене калыкым молан-гынат туныктышаш, – чонжым почеш Виктор. – Да тыгодым шкежат мыняр-гынат кушшаш, вияҥшаш. Тидыжак искусствын тӱҥ задачыжлан шотлалтеш огыл мо?!

Пример шотеш тудо «Идалыкысе муро» фестивальым нале. Ты шотыштат шке шонымашыжым каласыш:

90-шо ийла дене таҥастарымаште, тудо вийжым йомдарен. Тунам фестивальыште филармонийын артистше-влак профессионал композитор-шамычын возымо мурыштым муреныт. А кызыт чылан возат, чылан мурат. Умылем, мыят композитор омыл, но сценыш лекме деч ончыч ала-мыняр пачаш шоналтем. Ончыч кажныже шке пашажым шуктен: поэт почеламутым возен, композитор семым келыштарен, аранжировкым мастар музыкант ыштен…

Чынжымак, жапше годым самодеятельный коллектив-влакат («Шуматкече», «Лӱҥгалтыш» да молат) кажне гаяк районышто лийыныт. А могай мастар нуно лийыныт, чылт профессионал семын кертыныт. Чаманаш кодеш, тыгай коллектив кокла гыч лач «Шуматкече» ансамбль калык ончыко лектеш.

Йӱк режиссёр – оҥай да кӱлешан паша

В.Апталиков театр артист семынат шкенжым терген ончен. Эше ГИТИС-ыште тунеммыж годым «Юмынӱдыр» спектакльыште тудлан тӱҥ рольым ӱшаненыт. Тыгак «Ял ӱмбалне мужыр йӱксӧ» марий киношто модаш пиал шыргыжалын. А  Марий самырык театрыш йӱк режиссёрлан пашам ышташ толмекыже,  «Синяя птица» спектакльыште тӱҥ рольым пуэныт, тыгак  эше «Мёртвые души» спектакльыште тӱшка сценыште модеш.

Тольык куштымо шотышто нелылык уло, а вальсым сайын пӧрдын ом мошто, – воштылеш Виктор. – Чаманаш кодеш, жапше годым Бауман лицейыште тунеммем годым Ангелина Сионьевна ден Сергей Владимирович Речкинмытын вуйлатыме «Узоры» ансамбльышкышт коштмо годым кушташ тунемын омыл, – чонжым почеш Виктор. – Мылам сценыште модаш келша, но йӱк режиссёр пашам чонемлан лишылрак.

Шке пашажым тудо оҥайлан шотла, вет йӱк режиссёр сылне сем полшымо дене мурым але спектакльым пойдара, ончышылан сценыште модшо але мурышо  артистын чоншижмашыжым тӱрыснек почын пуаш полша.

«Кузе мый тыйым йӧратем»

Василий Павловын йоҥгалтарыме тиде мурыжым Виктор Апталиков чӱчкыдынак концертлаште мура. Калыкат тудым шокшын вашлиеш.

Ала-кӧн мурыжым уэш сценыште мураш – кӱлешлыкше уке. Но молан мый тудыным мурем? Тиде моткоч чапле муро! Альбертина Иванован возымо мутшо чонышкак логалеш, а Вениамин Захаровын семже – виян, уло кӧргым тарвата… Тиде мурым мурем да шкемын гаяк чучеш, – палдара мурызо. – Чаманаш кодеш, Павловын уке лиймекыже, тудо йоҥгалтмым чарныш. А тыгай муро илышаш! Курымла дене! Сандене ме Павловын эстраде мурыжым классическийым ыштышна, тудым скрипке але симфонический оркестр почеш мураш келыштарышна.  Тыге мурылан кокымшо илышым пуэнна.

«Апталик»

Виктор шукыж годым сценыш «Апталик» лӱм дене лектеш. Эше Москошто тунеммыж годымак фамилийжым кӱчыкемден, шкенжым тыге ойлен, тиддеч посна эше электрон адресшат лач тыгак маналтын. А концертлаште тичмаш лӱмжӧ ден фамилийжымат, шоялӱмжымат кучылтеш.

Классический муро дене Виктор Апталиков семын лектам, а шке возымо муро дене – «Апталик» лӱм дене, – рашемдыш Виктор.

YouTube -ышто вӱдымӧ каналжымат мурызо Aptalik манын лӱмден. Тушто  чапланыше мурызо-влакын калыклан палыме мурыштым йоҥгалтарыме ведео-шамычым да тыгак Российысе самырык исполнитель-влакын мурымыштым аклыме шотан видеозапись (ролик)-шамычым вераҥдылеш. Ты пашаш тудо кок йот студентымат ушен кертын. Тиде веле мо?! Индий гыч улшыжым, Акашым,  гитар почеш марла мураш туныктен. Йот студентлан мурызын «Кычалам моторем» мурыжо чот келшенат, тунемаш шонен пыштен да шонымашкыже шуын. Тудын мурымыжым Виктор телефоныштыжо мыламат ончыктыш. Оҥай! Манаш веле – йот рвезе марий мурым мура! Кеч ойлымо шомакше изиш вес семынрак шокта гынат, чонлан куанле. Тыге шке шочмо кундемышкыже кайымекыже, марий кундемна да калыкнан тӱвыраже нергенат каласкалаш тӱҥалеш. Эн тӱҥжӧ тиде видеозаписьым интернетыште миллионат пеле еҥ ончен!

Олаште кушкын, марла мутлана

Виктор Йошкар-Олаште шочын-кушкын гынат, марла мутлана. Аваже Морко район, а ачаже Пошкырт кундем Янаул район гыч улыт. Изиж годым кеҥежым коча-коваж-влак дене ялыште илен гынат, илалше-шамыч тудын дене рушла мутланеныт.

Иктаж 2010 ий марте марла мутланен омыл. ГИТИС-ыште кокымшо курсышто тунемме годым чӱчкыдынак марий муро-влакым колышташ тӱҥалынам. Василий Павловын, Станислав Шакировын, Зоя Берникован лирике шӱлышан мурышт-влак чонем «чыгылтеныт», – ойла Апталиков. – Авамат марий мурым мураш кӱлмӧ нерген ятыр гана ойлен. Чылажымат шотыш налын, шке гычак марла мутланаш тунемынам. Адакшым «Юмынӱдыр» мюзиклыште, «Ял ӱмбалне мужыр йӱксӧ» кинофильмыште рольым модмо марла мутланымым пеҥгыдемдаш полшеныт. Коча-кован, ача-аван шочмо йылмыштым ме палышаш да вожылде мутланышаш улына.

 

Теве тудо могай, лаштыкнан тачысе геройжо: талантан, уста, чон йодмо сомылжым уло кумылын шуктышо… Виян йӱкан мурызо! Тудо кеч-кунамат марла мутланаш тырша, калыкнан тӱвыраж дене кугешна да тудым вияҥдымашке надырым пышта. А тидыже марий чонан кажне еҥын ик эн тӱҥ сомылжо!

 

Алевтина БАЙКОВА

Фтотом еш альбомжо гыч налме

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий