Морко районышто фермер, грант полышым налше-влаклан 2019 ийыште ойырымо льготан кредит, квалификацийым нӧлтымӧ йодыш дене совещаний лийын. Погынымашын участникше-влак еш ферме программе дене грантым налше кум озанлыкыш миен коштыныт.
Погынымаште ялозанлык да продовольствий министрын алмаштышыже Л.Смирнова, республикысе кресаньык (фермер) озанлык-влакын ассоциацийыштын председательже Г.Петров, Агробизнес кадрым уэш ямдылыше марий институтын ректоржо Ю.Новосёлов, Морко район администрацийым вуйлатыше А.Голубков да молат лийыныт.
Полыш уло – кучылт мошто
«Россельхозбанк» АО-н Марий филиалжын директоржын алмаштышыже А.Зарембо фермер, тыгак шке озанлык-влаклан кредитым кузе, могай условий дене ойырымо нерген каласкален. Тӱшка ден фермер озанлык-влаклан льготан кок тӱрлӧ кредит ойыралтеш: сезонный пашалан да инвестиционный. Икымше кредитше урлыкаш пырчым, ӱяҥдышым, йӱлалтыме да шӱрымӧ материалым налаш пуалтеш. Пєртылтымӧ жап – лучко тылзе. Кокымшо кредит техникым, сай урлык вольыкым налаш лучко ий жаплан ойыралтеш. Тыгодым кредитым налшын тӱҥалтыш взносшо 15 гыч 25 процент марте лийшаш. Банк чылажат яндар, ош экономикан, парышан озанлыклан гына оксам пуа. Тений январь гыч изи да кокла бизнеслан 340 миллион теҥгем ойырен. Тышечын шке озанлык-влак улыжат лу процентым налыныт. Пурышо документым ончымо жап шотышто тидым каласыман: озанлыкыште чылажат келшен толшо, учет сайын эртаралтеш гын, вич миллион марте теҥгем ик тылзе жапыште пуат.
Ятыр еҥым докментым ямдылыме, погымо паша лӱдыкта. Чынжымак, ятыр документ кӱлеш. Нуным погаш банк пашаеҥ-влак полшен кертыт. Изи да кокла бизнесым национальный проектыш пуртымо да процент ставкым иземдаш бюджет гыч оксам ойырымо гын, шке озанлык-влак тыгай радамыш огыт логал. Сандене тыште кредитын процент ставкыжат 12,5 процентыш шуэш. Мутлан, инвестиций кредитым вич ий жаплан шымшӱдӧ тӱжем теҥге марте пуат.
Тыгак фермер-влаклан льготан кредитым ойырымо нерген «Марий Эл Республикысе предпринимательствылан полышым пуышо фонд» микрокредит компаний директорын алмаштышыже В.Вшивцева каласкалыш. Тиде фондланат эҥерташ йӧн уло.
Ялыште илышым ворандарен колта
Агробизнес кадрым уэш ямдылыше марий институтын ректоржо Ю.Новоселовын мутшо почеш, таче фермер ялыште илышым ворандарен, пойдарен, весемден колтышылан шотлалтеш. Тудын деке полышым йодын мият, тудо ялысылан паша верым пуа. Фермер ялозанлык производствын технологышкыжо веле огыл, тыгак социально кӱлешлыкан еҥыш савырнен. Но тидлан шинчымаш кӱлеш. Тидын шотышто институт кугу полышым пуэн кертеш да пуа. Теве телым фермер-влак группым чумырымо ыле. Тушко кызытат ушнаш лиеш.
Марий Эл Республикысе кресаньк (фермер) озанлык-влакын ассоциацийыштын председательже Г.Петров-Чоткарын ойлымыж семын ушемым талукат пеле ончыч ыштыме. Тудо утларак кугемеш, чолгалыкым пога, чыла структур денат — кредитым ойырышо, снабжений, ужалыше, шинчымашым пуышо организаций-влак, тыгак министерстве денат — пашам ышта. Морко районышто таче грантым налше латныл фермер уло. Нунын пашашт нерген поро мутым гына каласыман.
Ялозанлык да продовольствий министрын алмаштышыже Л.Смирнован мутшо почеш, тӱҥалше фермер-влаклан озанлыкым почаш, фермер озанлык негызеш еш фермым ышташ грантым 2012 ий гыч пуаш тӱҥалме. Ялыште бизнесым почшо 100 утла еҥлан софинансирований йєн дене 300 утла миллион теҥгем пуымо. Тыгак ялозанлык кооператив-влакланат тыгай полыш логалын. Мутлан, мўкш ончышо-влакын «Шӧртньӧ нектар» ялозанлык перерабатыватлыше кооперативыштлан ойырымо. Теният грант полыш лиеш, кандидат-влакым ойырен налаш конкурсым увертарыме. Грантым налше еҥ вич ий жапыште паша верым почшаш, производствым кугемдышаш.
Грантым кузе кучылтыт?
Семинарын участникше-влак фермер-влаклан ойырымо грантым кузе кучылтмым шке шинча денак ужаш верлашке лектын коштыныт. Эн ончычак Тыгыде Морко ялыште Р.Каменскийын озанлыкыштыже лийна. Тыште чынжымак сай оза улмо шижалтеш. Рудольф Геннадьевич еш фермым почаш грантым налын. Вара пелашыжлан тӱҥалше фермер семын грантым пуэныт. Тиде окса дене тӱж тунам, техникым, оборудованийым налыныт. Лўштымє залан чапле фермым чоҥен шынденыт. Тидын деч ончыч опытым шымлаш, ончыкылык фермын проектшым ямдылаш пошкудо Татарстаныш миен коштын. Тушто Атня ден Балтаси районласе ушкал комплекс-влак дене палыме лийын. Вара шке ялыштыже иземдыме вариант дене витле ушкалым ашнаш келыштарыме вўтам нӧлтен. Тыштак родильный бокс, иканаште ныл ушкалым лӱшташ йӧнештарыме зал улыт. Тыгак кумыт гыч куд тылзаш марте презылан посна отделенийым чоҥымо, шочшо презым шогалташ посна загоным келыштарыме. Кормокухньышт чапле. Каныме пєлемышт йӧнан, телевизор уло. Фермым йырым-йыр печен налме, тышке ӧрдыж еҥ, янлык логалын огыт сеҥе.
Ончаш толшо-влак тыге палемдышт: фермер-влаклан тиде ферме образец семын лийын кертеш. Фермыште вич пашаеҥ тырша: кок доярке да обслуживатлыше кум еҥ. Вольыкым тӱжаҥдыме, шочшо презын тӱкыжым мазь полшымо дене кораҥдыме йодышым каҥашышт.
Овдасолаште С.Рагимовын озанлыкше дене палыме лийна. Еш фермым почаш грантым кодшо ийын налын. Тыште фермер райпон ончычсо озанлыкшын фермыжым кодшо шыжым налын, ачален, леведышым тўрыс вашталтен. Витле тӱж тунам «Марийский» акционер ушем деч налын. Лишыл жапыште эше нылле ныл вуйым конда. Кызыт индешле индеш ушкалже уло. Шєрым Татарстан гыч толын налыт. Тыгак вич пашаеҥже уло. Ончыч фермерын шкенжын 250 гектар мландыже лийын. Район администрацийын полшымыж дене пасум 1,1 тӱжем гектар марте шуктен. Чоштыра ден нєрє кургыжо тўрыснек шкенжын. Кургым ямдылаш чыла тӱрлӧ техникыже уло. Тыште семинарын участникше-влаклан вольыкым вӱташте шогыктымо гыч кӱтымӧ условийыш кусарымын ойыртемже нерген каласкалышт, тыгак ушкал кўчым станокеш пўчкеден ончыктышт.
Чодыраялыште В.Ильинын озанлыкшым ончыктышт. Тудат тӱҥалше фермер семын, тыгак еш фермым почаш грантым налын. Тыште вольык кок вўташте шога. Икымшыжым тӱҥалше фермер улмыж годым чоҥен, а витле ушкаллан ситышым еш фермым почаш грантым налмыж деч вара нӧлтен. Тыште вольыкым пукшымо йӧн дене палдарышт. Кургым миксер полшымо дене варат да пуэдат. Ушкал-влак ару, икшырымын пукшен ӧрдыктарыме улыт, водарышт кугу. Коеш, шуко шӧрым пуат. Фермер чыла кургым шкеак ямдыла, тидлан мландыже ситышын уло.
Республикысе кресаньык (фермер) озанлык-влакын ассоциацийыштым вуйлатыше Г.Петров-Чоткар тыге палемдыш. Фермер-влак ойырымо грантым чын, пайдалын кучылтыт. Нуно продукцийым ыштен налыт, налогым тӱлат, ял калыклан паша верым пуат. Тӱшка озанлык-влак панкрутыш лекмеке, тӱҥ эҥертышыштат нунак улыт, вет нунын техникышт ситышын уло. Шуко ял фермерлан кєрак аралалт кодын да кодеш. Вольыкым шот дене ончат. Тыгай фермер-шамыч шукырак лийыт гын, ял утларак волгалт кая да калык уланрак илаш тӱҥалеш ыле.
В.Смоленцев
Снимкылаште: совещаний годым; фермер Р.Каменский озанлыкше нерген каласкала; фермер С.Рагимов; фермер В.Ильин озанлыкше дене палдара.
Авторын фотожо.
