УВЕР ЙОГЫН

У ийыште – у закон ден правил-влак

У ий, Рошто каникул деч вара Российысе чумыр калык дене пырля Марий Элыште илыше-влакланат у йыжыҥ-шамычлан тунемаш перна: 2019 ийыште граждан-шамычын доходышт да роскотышт, пенсий системе, ЖКХ, пай дене чоҥымо да шуко моло дене кылдалтше 60 наре закон вийыш пура.

Пенсий реформо

2019 ийыште пенсий реформын илышыш пураш тӱҥалмыжым ик эн тӱҥ вашталтышлан шотлыман. Ты жап гыч россиян-влакын пенсий ийготышт йыжыҥын-йыжыҥын кӱзаш тӱҥалеш.

Тудо эн ончычак 1959 ийыште шочшо пӧръеҥ ден 1964 ийыште шочшо ӱдырамаш-влакым логалеш – нунын сулен налме канышыш лекме жапышт пел ийлан ешаралтеш. Тидын дене келшышын, пӧръеҥ-влак пенсийыш 60,5 ияш, ӱдырамаш-шамыч 55,5 ияш лектыт. Но нунын тыгак сулен налме канышыш жап деч ончыч лекташ йӧнышт лиеш.

Ушештарена, чылажат палемдыме семынак кая гын, 2028 ийлан пӧръеҥ-влакын сулен налме канышыш лекме жапышт 65 ий лийшаш. ӱдырамаш-шамычын – 60 ий.

Выплат ден пособий

2019 ийыште эн изи пашадар 117 теҥгелан кӱза да 11280 теҥге лиеш.

Идалык тӱҥалтыштак Российыште пашадымылык шотышто пособий кок пачаш нарылан кӱза: эн изиже 850 гыч 1500 теҥге марте, эн кугужо – 4900 гыч 8000 теҥге марте (пенсий деч ончычсо граждан-влаклан – 11200 теҥге марте).

2019 ий 1 январь гыч 1,5 ияш марте икшывым ончымо шотышто отпускыш лекше-влакын эн кугу пособийышт 26152 теҥге лиеш да кокла шот дене 1650 теҥгелан ешаралтеш.

Мӱшкыран коштмо да азам ыштыме шотышто декрет отпускын 140 кечыжлан эн шагалже 51900 теҥгем тӱлат, эн шукыжо – 301000 теҥгем.

1 январь гыч пашам ыштыдыме пенсионер-влакын страховой пенсийышт 7,05 процентлан, 1000 теҥгелан, кӱзен да кокла шот дене 15400 теҥге лийын.

1 апрель гыч инвалидность, пукшышым йомдарыме, тыгак шоҥгылык шотышто социальный пенсий-влак 2,4 процентлан кӱзат. 

НДС

1 январь гыч Российыште ешарыме аклан налог (НДС) 18 гыч 20 процент марте кӱзен. Тыгодымак социальный кӱлешлыканлан (тышкак йоча сату, эм пурат) шотлалтше сатулан ставке вашталтын огыл. Налогым бизнесъеже-влак тӱлат, но тудын роскотшым тыглай граждан-влаклан петыраш логалеш.   

ЖКХ

Январь гыч коммунал услугылан роскот кокла шот дене 1,7 процентлан ешаралтеш. Тариф кок йыжыҥ дене кӱза – январьыште да июльышто. ЖКУ радамыш эше шӱкым лукмо платёж ешаралтеш.

«Ола кумдыкым тачысе илышлан келшышын тӱзатымаш» программе умбакыже пашам ышташ тӱҥалеш. Пытартыш жапыште тушечын кудывечым тӱзатыме пашам кораҥдыме шотышто кугу ӱчашымаш тарванен ыле, но мучаште шуко калык коштман верла дене пырля тудымат кодаш ыштыме.

Тыгак лӱдыкшӧ илыме верла гыч кусарыме программым шуйымо. 2012 ий 1 январь марте илаш йӧрдымылан шотлымо пӧртла гыч теният кусарат тӱҥалыт.

Штраф ден пошлине

Январь гыч «Кугыжаныш услуго-влак» портал дене пайдаланыше-влаклан кугыжаныш пошлиным, ты шотыштак автомашинам учётыш шогалтымылан, правам оформитлымылан, мужыраҥмым регистрироватлымылан да шӧрымылан онлайн йӧн дене тӱлымӧ годым 30 процентан скидке ок ышталт.  

Йот эл гыч сатум пошлине деч посна пуртымо лондемым волтымо. Ынде Российыш машина, поезд да корабль дене 25 кг нелытан да чумыржо 500 евро марте акан сатум гына эрыкын (яра) кондаш лиеш.

Автомобилист-влак корно движений правилым пудыртымылан штрафым постановленийым налме деч вара 20 кече жапыште тӱлат гын, ончычсо семынак 50 процент скидке дене пайдаланен кертыт.  

Банкын клиентше-влаклан

Российыште писын тӱлымӧ сервис пашам ышташ тӱҥалын. Тудын полшымыж дене тӱрлӧ банкын клиентше-шамыч икте-весыштлан оксам картын номерже да счётшо деч посна, телефон номер але электрон почтын адресше дене, колтен сеҥат.

Кызытеш оксам икте-весылан кусарыме услуго чыла банклан яра пуалтеш, но 2020 ий гыч кажне операцийын акше 6 теҥге лиеш, да банк-шамыч тиде роскотым россиян-влак ӱмбак пыштат. Тыге гынат оксам тиде йӧн дене кусараш шулдырак лиеш: кызыт ик операцийлан 30 теҥге кугыт комиссийым кучен кодат.  

Дачниклан

Идалык тӱҥалтыште «О ведении гражданами садоводства и огородничества для собственных нужд» федеральный закон дачный товариществе умылымашым пытара. Индеш организационно-правовой формо олмеш икте кодеш – «кусарыдыме пого собственник-влакын товариществышт». Тудо «садоводческий товариществылан» да «огороднический товариществылан» шелалтеш. Икымшыштыже сурт-печым капитально чоҥаш да пропискым ышташ лиеш гын, кокымшын тыгай йӧнжӧ уке.

Автомашинам кучышылан

Идалык тӱҥалтыште «Евро-5» классан бензинын да дизельын акцизышт кӱза. «Платон» системыште регистрироватлалтше 12 тонн деч нелырак автомашинам кучышо-влаклан транспорт налог шотышто льгото тетла ок лий.

Январь гыч корно движений правилым пудыртымылан тӱлымӧ штраф ончычсо семын регионын бюджетышкыже огыл, а вигак корно фондыш кая, да тудым корным олмыкташ да чоҥаш гына кучылташ лиеш.

Пассажирлан

Январь гыч Российыште кӱртньыгорно билетын у категорийже лектеш. Тудо тылеч ончычсо деч шулдырак лиеш. Люкс классан, малыме (СВ), шинчен кудалман вагонлашке да купешке билетым поездыштак налаш йӧным ыштыме. А теве плацкарт да тӱшка вагонлашке билет 3,9 процентлан шергештеш.

Тылеч посна «РЖД» сезон тарифын графикшым уэмда. Билет июнь гыч сентябрь йотке да декабрь мучаште эн шерге лиеш, ноябрь гыч декабрь марте – эн шулдо.

1 январь гыч  льготан авиабилетым налын кертше россиян-влакын спискыштым кумдаҥдыме. Студент, пенсионер да инвалид деч посна тиде йӧн дене ынде шуко шочшан еш-влакат пайдаланен кертыт.

Тений гыч Мӱндыр Эрвелыш, Симферопольыш, Калиниградыш да мӧҥгешла направлений дене чоҥештылше самолёт-влакым идалык мучко субсидироватлат. Ӱмаште тыгай льгото шошо гыч шыже марте гына лийын.

Мутлан, Москва – Владивосток маршрут дене чоҥештылше самолётыш льготан билетын акше 7400 теҥге лийын. Тичмаш ак – 25000 теҥге наре. Палемдыман, Москва гыч Крымыш чоҥештылше самолёт-влакым кугыжаныш субсидироватлыме радамыш пуртен огыл.

Пай дене чоҥышылан

Пай дене чоҥымо сферыште чоҥышо-влак тений 1 июль гыч эскроу счёт механизм гоч пашам ышташ тӱҥалыт: граждан-шамычын средствашт специальный банк счётыш пышталтеш, да чоҥышо тудым пачерым озажлан пуымыж деч вара веле налын кертеш.

Финансированийын у схемыже тымарте чоҥаш тӱҥалме проектлаштат кучылташ тӱналеш.

Абонентлан

Россий Президент В.Путин национальный роуминглан тӱлымым кораҥдыме нерген законым пеҥгыдемден. Мобильный оператор-влак национальный роуминган тариф планым 1 июнь марте ончен лекшаш улыт. Тылеч вара Россий кумдыкышто мобильный телефон дене мутланымылан икгай тариф лиеш.

Колызылан

Колым кучаш йӧратыше, тыгак колым кучен таҥасыше-влак тӱшкан пайдаланыме вӱдан верлашке 1 январь гыч эрыкын коштын кертыт. Закон колым тӱлен кучымо участке-влакым пытара: вӱдан верлашке шогалтыме саварым 2020 ий 31 декабрь марте кораҥдышаш улыт. Но айдеме пӱям шке мландыштыже келыштарен, тушко колым шкеак колтен гын, тудым оксам тӱлен кучаш логалеш.

Тыгодымак колызо-влаклан тӱрлӧ регионышто тӱрлӧ колым суткаште лачшымак мыняр кучаш лийме нормым пеҥгыдемдыме.

М.ИВАНОВА

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий