«Искра» колхозышто жаплан келшыше ушкал вӱтам чоҥен шуктымо дене вольык озанлыкым у кӱкшытыш нӧлталаш йӧн ешаралтеш.
Вуйлатыше могай – озанлык тугай
Тиде колхоз Кужэҥер районышто чыла могырымат ойыртемалтеш: пасу пашашке, вольык озанлыкышке жаплан келшыше ончыл технологийым шыҥдарыме, тыгак экономикым вияҥдыме шотышто. Озанлыкым ынде ятыр жап (кумло ий) уста еҥ, ятыр награде дене палемдалтше, шке жапыштыже Кугыжаныш Погынын депутатшылан сайлалтше Н.Поликарпов вуйлата. Кызытат тысе калык коклаште тыге ойлымым колаш лиеш: Николай Александрович огыл гын, реформо пагытым илен лектын кертына ыле мо?
Чынак, вуйлатыше уста, ончыко ужын моштышо да шкеж почеш молым вӱден каен кертше гын веле кеч-могай коллектив шкенжым ӱшанлын куча, пашам ыштыме кумылжо нӧлтшӧ лиеш. Лач тыгай ойыртемым тиде кундемын, Йывансола ялын эргыже, сайын пален да эреак ушыштыжо кучен. Районышто «Куженерский» озанлыкат нелылыкыш логалын, панкрутыш лектын шуын ыле. Тиде озанлыкымат колхоз шке шулдыржо йымаке налын, тудымат Н.Поликарпов вуйлаташ тӱҥалын да кызыт ынде тиде коллективат йол ӱмбалне пеҥгыдын шогышо радамыште.
Газет пашаште ыштыме жапыште «Искра» колхоз нерген ятыр материалым ямдыленам да кажне ганат колхозышто могай-гынат сай ваштылтыш лиймым, ончыко кайымым шижынам. Тыште шурно лектыш районыштыжат эн сай лийын, шуко шєрым лўштеныт, шке жапыштыже сєсна комплексше чапланен.
Йӱледӱр села воктене – чапле оралте
Тиде гана апрель тӱҥалтыште колхозышто лийме годым Йӱледӱр села воктене чоҥен шындыме чапле ушкал фермым озанлык вуйлатыше дене пырля кумыл нӧлтын ончен савырнышна. Тыгай оралтыже пўтынь районыштыжат пытартыш жапыште чоҥалтын огыл.
— Ме ӱшкыжым ӧрдыктарыме, тунам ашныме ферме-влакым жаплан йӧршын келыштаренна гын, ушкал ашныме вӱта шотышто кугу нелылыкым шижына, — каласыш колхоз председатель. – Йывансола ферме эсогыл сӱмырлаш тӱҥалын ыле. Йӱледӱр фермат чот тошто, туштат паша условий куштылго огыл. Мом-гынат ышташ кӱлын. Шке жапыштыже панкрутыш лекше пошкудо «Рассвет» колхозын Кугу Лаждўр ушкал комплексшымат налаш шоненна ыле. Тушко Удмуртий гыч специалист-шамычымат ончыкташ, аклаш намиенам. Нуно ойлышт: тиде оралтым уэмдаш, ачалаш шуко оксам кучылташ перна, но пайдаже гына ок лий. Чот тоштемын. Воктеннак верланыше Тошто Йўледўр комплексымат ончаш миенна, но шотлан толын огыл. Тыге кодшо шыжым,15 сентябрьыште, 400 ушкалым ашнаш келыштарыме комплексын икымше черетшылан, 200 ушкалым шогалташ ситыше вӱталан, негызым пыштышна. Вара кокымшо тыгаяк вӱтажланат тыгак негызым ыштышна. Вашке икымше вӱта ямде лиеш, кокымшыжым шыжылан шуктынена. Шӧр оборудованийым шындаш гына кодеш. Шоненна ыле тений икымше кварталыштак тышке вольыкым шогалташ, но шыжым йӱр чот йӱрӧ, а телым ошма кылмен ыле, паша изишак кучалте. Ынде кеҥежлан тышке вольыкым кусарынена. Тыште паша условий келшыше лиеш, чыла неле сомылым механизм шукташ тӱҥалеш. Эше тыштак 100 тӱж ушкаллан, тыгак презылан посна вӱтам чоҥынена. Кызыт чоҥалтше вӱталан ме кредитым улыжат латныл миллион теҥгем налынна, утларакше шкенан оксам кучылташ тыршена. Тыге каласем: фермына-влак шотан лийыт гын, ме кызытсе деч ятырлан сайрак лектышыш шуына ыле.
Председательын ойлымыж семынак у вӱташ вольыкым июнь тӱҥалтыште пуртышт. Тугеже пашам ышташ йӧнанрак лиеш.
Кызытат ончыл радамыште
Озанлыкыште 1,3 тӱжем вуй вольыкым ашнат. Тышечын ушкал – 350 вуй. Кодшо ийын кажне ушкалышт деч 5740 килограмм шєрым лўштеныт. Йывансола ден Йӱледӱр фермыла гыч кызыт шєрым ӱмашсе дене таҥастарымаште 1,1-1,3 тоннлан шукырак ужалат. Вольыкышт кок озанлыкыштыжат ешаралтын.
Йўледур фермын пашае‰же-влакым поснак палемдыман. Тыште 150 ушкалым ашнат да ўмаште кажныжлан шотлымаште кокла шот дене 7 тўжем килограмм шєрым лўштеныт. Кызыт 22 килограмм дене шупшылыт, районышто эн ончыл верым кучат. Доярке-влак Н.Макарова ден Т.Ибраева эн шуко шєрым лўштат.
Колхозышто таче 80 еҥ тырша. Но тыштат таче пашаеҥым ситарыме йодыш ешартыш нелылыкым луктеш. Специалистат, тыглай пашаеҥат огыт сите, сандене нуным пошкудо районла гыч ўжашышт, шупшыкташышт перна.
Пасу – фермын эҥертышыже
Мемнан мийыме кечын озанлыкыште пӱтынь кумдык кокияш озымлан ешартыш кочкышым пуэныт ыле. Тылеч вара игече вӱдыжгӧ шогыш. Механизатор-шамыч тургымлан ямдылалтыныт, техникыштым уэш-пачаш тергеныт. А май тӱҥалтыште ага пашашке рӱж ушнышт.
— Мыланна пашадарым келшышым тӱлат, сандене тыршаш кумыл уло, — ойлыш мыланна озанлыкын машинавечыштыже лиймына годым механизатор С.Горинов. Тудо Т-150 трактор сцепкыш тырмам пижыкта ыле. – Мланде топланымым веле вучена, нурыш каяш ямде улына.
Механизатор-влак А.Никифоров, Г.Горохов теният куатле трактор дене мландым пушкыдемденыт. Тыгай тракторышт кокыт уло. Кодшо ийлаштат техникым смене дене кучылтыныт ыле, теният тыгак тыршышт.
Тыште сай лектышан шурным ончен куштен моштат. Кодшо ийын чумыржо 7 тӱжем тонн пырчым шийыныт, теният ынешт мӧҥгешт. Минеральный ӱяҥдышым кодшо ийын 200 тонным веле налыныт улмаш гын, тений 430 тонным конденыт. Эше налаш лийыныт. Шурно пасушт ий еда кумдаҥеш. Теве тений эше панкрутыш лекше пошкудо озанлык-шамычын 200 гектар яра кийыше мландыштым куралыт, «Куженерскийыште» — 300 гектарым. Ты гана шуко окса у вўтам нєлташ кая гынат, у техникымат налаш йӧным муыныт, дискаторым, ӱдымӧ у комплексым конденыт, а кеҥежым кок «Акрос» комбайным налаш йодмашым пуат. «Росагролизинг» дене пеҥгыде кылым кучат.
Ужалышаш сату эре лийшаш
«Куженерский» озанлыкын пекарньыжын сатужым калык шукертак аклен шуктен да кызытат кумылын налеш. Тыгай йєнат ешартыш оксам ыштен налаш полша.
Колхозлан кугыжанышат шагал огыл полша. Мемнан мийыме кечылан озанлыкын кассышкыже мланде пашам эртарен колташ, тыгак шєрлан чылаже кандаш миллион теҥге пурен ыле.
— Эн тӱҥжӧ – ужалышаш сату эреак да тӱрлӧ лийже, — ойла озанлык вуйлатыше. – Тунам гына тачысе гай пагытыште илен лекташ веле огыл, вияҥаш лиеш. Тидым ме эреак ушыштына кучена да кажне пашаеҥнам тидлан кумылаҥден шогена.
Вячеслав СМОЛЕНЦЕВ
Авторын фотожо
