Марий Турек район Кугу Карлыган ял поселенийыш 18 ял пура. Тыште марий, руш, татар, одо келшен илат.
Тысе чыла ялыш газым пуртымо, вӱд уло. Кызыт марте икте нелылыкым луктын, тиде – корно. Тений Арбор кундемыште Лоп-Лӱсэҥер-Павайнур яллаш корным ыштыме. Ончыч нине яллашке ни рейсовый, ни школ автобус, пожарный, вашкеполыш машина пурен кертын огытыл. Шошым да шыжым тушко эсогыл тракторланат кудалышташ неле лийын. Ынде, манмыла, покто веле, корно сае. Чапле корнылан ял калык кугыжанышлан таушта.
Тыште кугыжанышлан гына огыт ӱшане. Ял калык шке кидышкыже нелылыкым налаш ок лӱд. Теве ты кундемысе 18 ял гыч 13 ялыштыже уремыште тулым калык шке кӱшеш пуртен. Ынде пычкемыш йӱдымат волгыдо.
— Тыгак Лӱсэҥер, Пижмарий, Чоманэҥер яллаште шӱгар ӱмбалым калык шке кумылын ачален. Сардаялыште «В стенах памяти героям ВОВ» проект дене шарнымаш оҥам почмо. Август тылзыште «Кружок» фестиваль эртен, — каласкала Кугу Карлыган администрацийым вуйлатыше Б.Иванов.
Ял администрацийлан шкаланже тынар ялым кучаш йосӧ. Сандене старосто-влаклан эҥертат. Вет кажне ял вуй шке илемыште мо лийын шогымым сайынрак пала.
Ял-влак кугу улыт, у пӧрт-влакат чоҥалтыт. Но чаманен каласыман, калык паша верым кычалын, вес кундемыш кая. «Восход» колхоз уло, но тудо паша верым чылалан ок ситаре. А бюджет организаций-влак кокла гыч школ, йочасад, ветеран-влакын пӧртышт, медпункт, тӱвыра пӧрт, тыгак кевыт-влак улыт.
— Ончыч ял калык «Ял кундемым икшырымын вияҥдымаш» целевой программылан эҥертен. Чаманен каласыман, кызыт тиде программе уке. 2017 ий марте, тудлан эҥертен, кундемыштына 16 сурт чоҥалтын. Ава капитал программе пашам ышта. Но тидым ме учетыш огына нал, садлан мыняр еҥ тудын дене пайдаланен, каласен ом керт. Туныктымо йодышым ончалаш гын, Карлыган школышто 60-70 процентше илалше-влак пашам ыштат. Нуно чыланат ик ияшырак улыт. Паша гыч каят гын, туныкташ нигӧлан лиеш. Самырык-влак улыт, но пеш шагал. Тиде пашадар ден кылдалтын, шонем, — мутым ешара администраций вуйлатыше.
Е.Ёлкина
М.Скобелевын фотожо
