16 ноябрь гыч пӱтынь республикысе школлаште 1-4 класслаште тунемше-шамычым 6 декабрь марте «Ушан каникулыш» колтеныт. А моло икшыве дистанционно тунемыт. Туге гынат южо вере кружок пашам чарен огытыл.
Мутлан, У Торъял район Тошто Торъял школышто директорын воспитатлыме паша шотышто алмаштышыже Татьяна Торощинан палдарымыж почеш, тыште технике направлениян кружок-влак улмым ик эн кугу кугешнымашыштлан шотлат. Кугурак класслаште тунемше-влаклан «Робототехнике» кружокым Вениамин Иванович Казанцев вӱда, а изирак-шамыч дене Татьяна Николаевна шкеже пашам ышта. Нуно коктынат тидлан лӱмынак тунем лектыныт – курсым пытареныт да робототехнике дене тренер улыт.
— Ялысе школлан тиде – моткочак ойыртемалтше направлений. Адакшым тыгай кружокым вӱдаш тӱҥалшашлан шагал огыл окса кӱлеш, — палдара Т.Торощина. — 2016 ийыште ме «Инженер лиям!» проектым возенна. Тудын дене келшышын, тунамак школышто тыгаяк лӱман икымше технический кружокым почна. Тушко кошташ кумылан тунемше-влак викан шукын ыльыч. Но конструкторжо эше кокыт веле лийын. Адакшым кружокым вӱдымӧ нимогай негызат уке ыле. Туге гынат ме пашам ышташ тӱҥална. Вараже 2018 ийыште проектна «Лукойл» компанийын соцаильный да культурный проектше-влак конкурсышто грантше дене палемдалте да мыланна 105 тӱжем теҥгем ойырышт. Тиде окса дене вич роботым нална. Нунын кокла гыч нылытше – изирак класслаште тунемше-влаклан келшыше, иктыже – кугурак класслаште шинчымашым погышо ӱдыр-рвезе-влаклан.
А кызыт гын ты школын туныктышыж ден тунемшыже-влак робототехнике шотышто кузе пашам ыштымышт дене вес школлаште пашам ыштыше ден шинчымашым погышо ӱдыр-рвезе-шамычымат палдарат. Тидлан Тошто Торъял школышто район веле огыл, республик кӱкшытан семинар-влакат эртат. Тыгак робототехнике дене тӱрлӧ конкурслашкат ушнат.
Мутланымына жапыштак Татьяна Николаевна конструктор ден ончыкылык робот-шамычым мылам ончыктыш. Чыным ойлаш гын, але марте ушыштем вес сынан робот-влак сӱретлалтыт ыле. А тыште – ятыр-ятыр тӱрлӧ ужаш. Адакшым нине падыраш-шамыч тугай изи улыт!
— Чынак, тыште нимо тугайжат уке, шонет. Но тиде вараже компьютер деке ушалтеш, сайтыште программе келыштаралтеш. Кызыт «Роботохехнике» кружокыш кокымшо ден латикымше класслаште тунемше-влак коштыт. Нуно тӱрлӧ программым ямдылат да роботлан тыгай задачым шындат: тынаре кай,
тидым-тидым каласе… Робот-шамыч икшыве-влакын йӱкышт дене мутланат. Тидлан нуно компьютер программыш шке йӱкыштым возат. Тыге тунемше-шамыч эсогыл «Робики-бобики» мультфильмым сниматленыт! Тудым ончаш мыланнат пеш оҥай ыле, — палдарыш кружокым вӱдышӧ-влак кокла гыч иктыже, Татьяна Николаевна.
Кумылан-влак ятырын улыт гынат, эн шукыжо 8 еҥ веле тидым ыштен кертыт, молан манаш гын ик робот дене кок икшыве пашам ыштат. Икте дене иканаште икмыняр группо заниматлаш йӧн уке, вет роботлан кажне гана у деч у, весе деч вес программым ямдылыман, тудым эре нелемден да вияҥден толман, шымлыман. А тидлан ятыр жап кӱлеш. Кеч кеҥеж каникул жапыште тунемше-влак кокла гыч икмынярыштын тиде шонымашышт шукталтын, вет, канышым ончыде, кружок тунамат пашам ыштен.
Палдарыме почеш, тиде кружокышто йоча-шамыч, мутлан, шке пашашт нерген каласкалат да тидын нерген эше видеом сниматлат. Тыге журналист пашан негызшыланат тунемыт. Тугеже нунын кокла гыч иктажше ончыкыжым ала мемнан паша коллективышкынат ушна да коллегына лиеш? Кӧ пала…
Тений мартыште Тошто Торъял школ «Кугу Отечественный сарыште калыкын геройло подвигше нерген шарнен» конкурсышто сеҥен. Марий Эл вуйлатышын лӱмжӧ дене тидлан 75 тӱжем теҥге грантым ойыреныт. Ты оксам школ тоштерын «Боевой чап» залжым тӱзаташ кучылташ лийыныт.
— Тиде шийвундо дене заллан стендым, витриным ыштыктен кертына ыле. Но ме вес корно дене каенна – йоча-шамычлан эшеат оҥай лийже манын, икшыве-шамычлан эше ик кружокым – историко-технический моделирований кружокым – почынна. Тудым мыяк вӱдем. Тушко визымше — латикымше класслаште тунемше-шамыч коштыт. Нуно Кугу Отечественный сар жап годымсо гай технике модель-влакым ыштат да кажныжым историй велым шымлат, — умбакыже каласкала Татьяна Николаевна.
Ончыкыжым нуно «Боевой чап» заллан 15 тӱрлӧ модельым погат. Тидыже, шоналташ гын, кружокыш тыглай гына коштмаш огыл, эше йоча-влакым патриотизм шӱлышеш куштымаш. А тиде – моткоч кӱлешан паша.
Палдарыме семын каласаш гын, Тошто Торъял школышто кызыт 84 тунемшылан чылаже 17 кружок пашам ышта. Мутлан, шахмат кружок уло. Тудымат Татьяна Николаевна вӱда. Тушко 1 гыч 6 класс марте ӱдыр-рвезе-влак коштыт. «Театральная мастерская» кружоклан лишыл жапыште сценым ышташ шонат. Тидлан эше вес грантым, адакат 75 тӱжем теҥгем, налмышт полша. Мо ӧрыктара да куандара: тений тиде школ эсогыл кум грантым налын! Тыгай сеҥымаш дене нуным саламлаш гына кодеш! Чылт тыгай лектыш дене, очыни, шукынжак моктанен огыт керт. «Правильное питание» кружокым почмыштлан тений ныл ий темын. Тушто «Нестле» программе дене келшышын пашам эртарат. Кружокышто йоча-шамыч кузе чын кочкаш, тазалыкым пеҥгыдемдышашлан мом ышташ кӱлмӧ, моло нерген пален налыт, шкештак кочкаш ямдылат. Тушкат 2-шо классыште тунемше-шамыч ушненыт.
Кумшо класс ӱдыр-рвезе-влак «Изобразительный искусство» кружокыш коштыт. Нылымше класс — тӱҥ шотышто «Эрудит» кружокын участникше. 5-ше – 7-ше класслаште тунемше-шамыч «Музейное дело» кружокыш, 6-11 класслаште тунемше-влак «Баскетбол», 5-8-ше классласе ӱдыр-рвезе-шамыч
«Снайпер», 9-ше классыште тунемше-шамыч «Юнкор» кружокыш ушненыт. Тыгак тыште эше «Юный художник», «Юный турист», «Юный медик», «Бисеринка», «Безопасное колесо», «Друзья природы» кружок-шамыч пашам ыштат.
Пандемийлан кӧра кызыт нуным эртарыме шотышто нелылык лектын гынат, кружоклам вӱдышӧ-влак тӱрлӧ йӧным, ресурсым, программым, платформым кычалыт да кучылтыт. Тыге гын, ты шотыштат тиде школышто пашашт умбакыжат ушнышаш.
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
