«Тутло – чоным пыштен ыштыме»
Тыге аклат тудын ямдылыме кочкышыжым
Шарналтеш лу ий ончычсо пагыт. Тунам У Торъял район рӱдыштӧ «Звёздный» сатулымо рӱдерым почмо посёлкылан йӧршын у тӱсым пуртыш. Тыгай рӱдерже тыште тетла уке ыле. Да тиде тудын озаже Николай Александрович Гусевлан у кӱкшытыш нӧлталташ полшышо тошкалтыш гай лие. Ончыч район рӱдӧ лишне гына икмыняр кевытше ыле гын, вара район мучко, а эртыше ийлаште тыгак пошкудо Шернур, Кужэҥер, Советский да Оршанке велне почылтыч да 50 утлаш погынышт.
Тынарым шкетын вуйлатен шукташ – манаш веле. Адакше ийготат покта. Но Николай Александрович бизнесым вияҥдыме дене пырля алмаштышымат куштен. Пелыж наре кевытше — пелашыже Людмила Николаевнан кидыштыже гын, вес пелыжым эргыже Антон Николаевичлан, а производствым ӱдыржӧ Елизавета Николаевналан кучыктен пуэн. Шкеже зданийлам арендыш пуышо семын кодын, но тидын дене пырляк нунылан кертмыж семын полша.
— Эргым школ деч вара бухгалтер курсым тунем лектын гын, тудлан торгайыме пашаш шыҥаш ойым пуэн шогем. Ӱдырем школым отличий дене тунем пытарыме деч вара Москвасе кугыжаныш университетыште предпринимательстве дене шинчымашым пойдара гын, тудын организацийыштыже директор пашам шуктем. Тыге икшывем-влакым мемнам алмашташ ямдылем, — каласыш Николай Александрович.
Тудым кызыт у сынан налогыш куснымо пагыт тургыжландара. Но чын корным ойырен налмеке, производствым эшеат вияҥдаш шона. Производствыжат кевыт-влак семынак ик районышто веле огыл верланен. Эн ончычак Шернур посёлкышто вес предприниматель деч пекарньым налын. Тушто киндым гына пыштыме улмаш, а тудо кондитер изделийым кӱэштме пашамат виктарен колтен.
— Предприятийна смене дене пашам ышта: йӱдым кинде ден булко, а кечывалым моло кондитер изделийым кӱэштына. Киндым гына кечыште кок тонн наре пыштена, да тӱрлым: шыдаҥ ден уржа ложаш йӧршаным, булко ден плюшкым, багет ден оварчым (лепёшкым). А кондитер изделий кокла гыч эн шуко клендырым (кечыште 400 килограмм дене) кӱэштына, молыжым (мӱгиндым, печеньым, кексым, тыгак кисельым) шагалрак, но шуко тӱрлым ямдылена, — каласыш производствым вуйлатыше Вероника Поликарповна Бабенкова.
А вес производствыжо У Торъял посёлкыштак верланен. Яра шинчыше аптеке зданийым налын, тушто изи кулинар цехым ыштыме да тӱрлӧ кӧрган да кугытан когыльым кӱэшт ужалаш тӱҥалме. Тидыже налшылан пеш келшен. Вара эше кылмыктыме шылан кочкышым ямдылаш пижме.
— Когыльо деч вара кылмыктыме шылан кочкышыш вигак куснен кертме огыл. Сандене калыклан утларак лишыл продукций, пельмень, гыч тӱҥалме. Тудым икмыняр тӱрлӧ рецепт дене ыштен ончымо да сайракшым ойырымо. Продукций сайын каяш тӱҥалмеке, пельменьым ямдылыме аппаратымат налме. Вара подкогыльым, котлетым, сарделькым, фрикаделькым, голубцым ышташ пижме. Мутат уке, шукыжо кид дене ямдылалтеш. Но пашам писемдышашлан пеш писын кылмыктыше холодильникым налме. Тыге кочкышым вашкерак фасоватлаш да тудын качествыжым сайынрак арален кодаш лиеш. Вет ме шылжымат ялысым да сайым гына эреак ик поставщик деч налына. Санденак продукцийна тутло, — каласыш цехын технологшо Марина Николаевна Щербакова.
Кызыт ты цехат смене дене ышта: кылмыктыме шылан кочкыш кечывалым ямдылалтеш гын, шокшо когыльо – йӱдым. Тидыже кок тӱрлӧ производствым посна ойыраш кӱлмӧ да вер шыгыр улмо дене кылдалтын. Но ынде шуко вучаш кодын огыл. Директорын ойлымыж почеш, верысе райпо деч налме да пужен ышталтше базыште кугу пекарньым чоҥымо, газым пуртымо, газ коҥгамат кондымо. Кызыт тудо пашаш колташ ямдылалтеш. Тунам когыльым кӱэштме производствымат кумдаҥдаш лиеш. Тидыже ончыкылык нерген шонымаш дене ышталтеш.
— Мемнан кевытна вич районышто веле огыл, вашке Йошкар-Олаштат (Советский урем, 95А, 1-ше аптеке воктене кудывечыште) почылтеш, «Домашний» маналтеш. Продукцийнам тыгак ик частник «Козерог», весе «Эконом» кевытлаште ужалат. Налше лиеш, шонем. Вет мемнан киндынат, когыльнат, моло сатунат оласе деч шулдырак улыт, кылмыктыме шыл кочкышнамат яндар шыл дене уто ешартыш деч посна ямдылыме, — нимыняр моктаныде каласыш директор Н.А.Гусев.
Тудын ойлымыжым У Торъял район Шӱвылак ялын ӱдыржӧ, Марий Элын калык артистше Светлана Строгановат пеҥгыдемдыш:
— Николай Александровичым мый йочам годсек палем да кугешнем – мемнан ял гычак. Тудо яллан шуко ышта, шуко паша верым пуа. Торговльым веле огыл, производствымат вияҥден толеш. Оласе холодильникыштем тудын торык когыльжо, сырникше, котлетше аралалтыт. Ялыш каем гын, эреак налын кондем. Икана Марий театрыш торык когыльжым кӱэшт намиенамат, шуко артистлан келшен. Сандене эре заказым колтат. Продукцийже чынжымак тутло – чоным пыштен ыштыме.
Юрий ИСАКОВ
Авторын фотожо
