23 августышто Йошкар-Олаште «Время возможностей» регион-влак кокласе икымше экономический форум эртыш.
Тушко мемнан республик гыч веле огыл, вес кундемла гычат 300 утла предприятий вуйлатыше, предприниматель, ученый, топ-менеджер толыныт ыле. Нуно Мероприятийын кугу кӱкшытыштӧ эртымыже да ятыр организаций ден предприятийым ушымо Г.Константинов лӱмеш академический руш драмтеатр деке лишемме годымак палдырнен – тушто тӱрлӧ технике выставке лийын. Южыжын могай пашам ыштен кертмыжым погынышо-влак ончылнак ончыктышт. Мутлан, бензопила дене моткочак чаткан да мастарын тӱрлӧ фигурым ышташ лийме дене палдарышт. А театр полат кӧргышкӧ пурымеке, эн ончычак могай велыш каяшат ӧрмӧ: икымше пачашыште кочкыш йӧрварым ямдылыше предприятий ден организаций-влак сатушт дене палдареныт да кумылан кажне еҥлан тамлен ончаш темленыт. Санденак форум кечыгут шуйныш гынат, иктат шужен ыш кошт, очыни… Кокымшо ден кумшо пачашлаште промышленный да моло сату дене палыме лияш йӧн пуалтын.
Форум «Блиц-инвест» Марий Элысе инвестиций проект-влакын презентацийышт дене почылто. Погынышо-влакым ончыкыжым республикыште илышыш пурташ темлыме 8 проект дене палдарышт.
«Ужар тул» чӱкталтеш
Тылеч вара пленарный заседаний тӱҥале. Тушто Марий Эл вуйлатышын пашажым шуктышо А.Евстифеев, Россий Федерацийын чоҥымо паша, илыме вер да коммунальный озанлык министрын алмаштышыже А.Чибис, Российысе экономике вияҥмаш министерствын региональный вияҥмаш департаментшын директоржын алмаштышыже О.Суздальцева, «Сбербанк» ПАО-н кугурак управляющий директоржо М.Матовников, тыгак Татарстан Республикын туризм шотышто кугыжаныш комитетшын председательжын алмаштышыже Л.Саетова, Шернур сырзавод директорын алмаштышыже Т.Кожанов ойлышт.
Заседанийыште А.Евстифеев палемдыш:
— Марий Эл кугыжаныш кучем орган-влак кызыт бизнеслан йӧнан условийым ыштышаш верч тыршат. Налогым да официальный пашадарым тӱлышӧ да закон дене келшышын пашам шуктышо кеч-могай бизнесланат ме «ужар тулым» чӱктена. «Йӧратыме» ден «тӱкыдымӧ»-влак уке улыт да огыт лий!
Тыгак тудо республикыште бизнес дене пашам ыштыме годым административный «темдымашым», шыгыремдылмым, иземдымашым тӱҥлан шотлен палемдыш.
А.Чибис элыште инвестиций рынкым вияҥдыме сӱрет нерген каласкалыш да «экономика впечатлений» манме ончыкыжым тӱҥ, экономикым вияҥдыме локомотив лийме нерген ойлыш. Тыгодым Марий Элыште тудым вияҥдышашлан чыла условий уло, мане. Форумышто палдарыме инвестиций проект-влакым аклышыжла, палемдыш:
— Марий Элыште илышыш пурташ темлыме проект-влак келшат да кажне проектлан мый шкежак полшаш ямде улам.
Ялозанлык, чодыра, туризм…
Форумын пашаже умбакыже шым дискуссионный площадкыште эртыш. Икмынярже драмтеатрыштак эртыш гын, весышт — вес полатлаште. Площадкылаште тыгай темылан пӧлеклалтше мутланымаш-влак эртеныт: «Реформа контрольно-надзорных органов», «Развитие внутреннего туризма», «Уникальность Марийского края – ключевой фактор инвестиционной привлекательности АПК», «Инвестиционная привлекательность регионов», «Развитие IT-индустрии. Инвестиции в кадры – инвестиции в будущее», «Опорный университет – центр притяжения инноваций и инвестиций», «Инвестиции в лесной комплекс – устойчивое развитие Республики Марий Эл». Погынышо-влак контрольно-надзорный орган-влаклаште реформо, туризм, агропромышленный комплекс, IT-индустрий, чодыра озанлык да икмыняр моло нерген мутланеныт, каҥашеныт, ончыкыжым могай пашам илышыш шыҥдараш лийме шотышто темлымашым ойленыт. А вара, театрын кугу залышкыже угыч чылан иквереш чумырген, кажне площадкыште могай иктешлымашыш шумо, мом ышташ мутланен келшыме да мом темлыме нерген чылаштым модератор-влак палдарышт.
Ныл ойпидыш
Тылеч ончыч форум жапыштак кугу паша ышталте – Марий Эл правительстве ден кум предприятий да ик вуз коклаште инвестиционный соглашенийым подписатлышт. Тыге Марий Элын экономикышкыже 1,5 миллиард наре теҥге инвестиций окса пура. Нуным илышыш шыҥдарымаш республикыште 160 у паша верым почаш полшышаш. Мутлан, республикысе правительстве, Россий Сбербанк да «Лукоз» ялозанлык предприятий коклаште Шернур районысо Кучанур ялыште 10 тӱжем казалан шӧр ферме комплексым чоҥымо нерген ойпидышым ыштышт. Проектым тений тӱҥалшаш да 2015 ийыште мучашлышаш улыт.
Вес ойпидыш Шернур сырзавод, правительстве да Сбербанк коклаште ышталте. Тудын дене келшышын, республикыште йоча кочкышым ямдылыме заводым чоҥаш тӱҥалыт. Пашам 2022 ий марте шукташ палемдалтеш.
Кумшо ойпидыш дене келшышын, Звенигово олаште кукшо строительный смесьым ышташ заводым чоҥышаш улыт. Проект вес ийын илышыш пурталтшаш.
Республикысе правительстве ден МарГУ коклаште ыштыме ойпидыш почеш, мемнан дене Российско-индийский культур рӱдер лийшаш.
Вес сентябрьыште у школ почылтшаш
А тылечат ончыч, пленарный заседаний пытымеке вигак, А.Евстифеев ден А.Чибис Йошкар-Оласе 9-В у микрорайонышто, Ян Крастынь уремыште 2-шо ден 2-шо «А» номеран пӧрт-влак коклаште, лишыл жапыште чоҥаш тӱҥалшаш у школлан ойырымо верым ончаш миен тольыч. Кызыт тушто метр наре кӱкшытан шудо ден шӱкшудо веле лойгалт шогат. А вашке 825 верлан кум пачашан у тунемме учреждений лиеш.
— Тиде кундемыште кермыч гыч сай качестван пӧрт-влакым чоҥымо. Но ик экшык палдырна – школым ышташ «монденыт». Тиде мланде кумдыкышто коммуникацият уло. Кызыт тиде микрорайонысо ик школышто латкок икымше класс уло. У тунемме верым чоҥаш огыл гын, вес ийын тӱҥалтыш школышто коло ныл класс лиеш, — школым чоҥышаш кумдыкым ончымо годым каласыш республик вуйлатышын пашажым шуктышо А.Чибислан. Тыгодымак федеральный правительствыш полшаш йодмаш дене лекмыж нергенат ойлыш.
— Школ лийже манын, республикылан полшышашлан ме шке велым мо кӱлешым чыла ыштена. Мом кузе ыштышашым радамлын каҥашена, тидлан келшен толшо инструмент ден решенийым кычалына. Тыгай микрорайонышто коншудо кушшаш огыл, — мане А.Чибис.
— Коншудо кушмаште сайжат уло. Тиде – мланде участке, — палемдыш А.Евстифеев да мутшым умбакыже шуйыш: — Мылам ойлат: школым чоҥымо жап – 18 тылзе. Но мемнан тынар жапна уке. Мый тендам йоднем ыле: школым 2018 ий сентябрь марте чоҥен шукташ.
А.Чибис тиде проектым илышыш пурташ полшаш сӧрыш. Тыгодым ик журналист рашемдаш шонен, йодо:
— А полышыжо могай лиеш: моральный гына але материальный?
— Моральный гына шагал. Материальный лиеш, — мане Россий Федерацийысе чоҥымо паша да илыме вер да коммунальный озанлык министрын алмаштышыже.
Шӱвыр-тӱмыр да марий муро дене вашлийыч
Форумын теорий ужашыжым мучашлымеке, А.Евстифеев, правительстве член, мероприятийын участникше-влак театр гыч Чарла Кремльыш тольыч. Тыште нуным М.Шкетан лӱмеш да Г.Контантинов лӱмеш театр-влакын артистышт мелна кышыл, кинде-шинчал, сылне марий да руш мурым йоҥгалтарен, тӧтретпучым пуалтарен, шӱвыр-тӱмырым шоктен-пералтен вашлийыч. Тыште нунылан республикын олаже ден тӱрлӧ районжо гыч толшо кидмастар, мӱкшым ашныше, моло-влак пашаштым ончыктеныт, сийыштым тамлен ончаш темленыт. Республикысе ныл район гыч ӱжмӧ коллектив-влакат уна-шамычым мурымаш-куштымаш дене вашлийыч.
Форум нерген иктешлымашым ыштымыж годым А.Евстифеев палемдыш: тыгай экономический форум вес ийынат лиеш.
Ӱшанена: тиде мероприятийыште мутланымаш так ойлыштмаш дене гына мучашлалтын огыл, а лишыл жапыштак республикыштына тӱрлӧ проектым илышыш шыҥдарыме кугу паша тӱҥалеш да Марий Элна утыр вияҥеш.
Любовь Камалетдинова.
