Йӱштӧ вӱдыштӧ ияш йӧратыше-влакын клубышт мемнан дене кудло ий наре пашам ышта. Ик жап Изи Какшан серыште, Йошкар-Оласе Ленинский проспект, 15В кундемыште верланен ыле гын, кызыт – Йошкар-Оласе рӱдӧ пляж кундемыште. «Таза лий!» клуб маналтеш. Таче кечылан тушто 37 морж шотлалтеш.
Тений теле чыла шотыштат куандарыш: лумжат шуко, йӱштыжат ситышак ыле. Ик кечын, лач чатлама йӱштыштӧ кузерак морж-влак илымым, тыгай игечыште йӱштылыт укем пален налаш Какшан сер воктеке, эҥерысе ваке деке тарванышым.
Кӱшыч чевер кече шырата, а кечыйолеш лумжо чинчын-вунчын йылгыжеш, чурийым, нерым кидым йӱштӧ чывыштылеш. Теве изи будко велне икмыняр еҥ койылалтыш. Лишемым, икмынярышт дене палыме лийым. Нунын кокла гыч иктыже эсогыл вӱдыш йӱштылаш пурыш. Ончыч вӱд ӱмбалнысе кылмен шичше ийым кольмо дене шалатылын кораҥдыш, вара юшт веле койо: тышке да тушко иеш. «Эх, кылмен пыта ынде…» – шоналтышым семынем, тыгодым шарнымашеш войзаш тыршем. «Сай веле!» – кычкырал колта садет. Лекте, лумышто чарайолын куржталеш. Ӧрмем дене «Йӧра, пӧлемышкыда пурыза вашкерак!», кычкыраш тӧчем. Тыгодым мыят – почешыже вагонкышко. Йомакысе Вувер куван пӧртысӧ гай омса кычыртатен петырналте, а туштыжо «буржуйкышто» пу йӱла. Пӧлемже шокшо, ару, но моткоч изи. Пырдыжыште медаль-влакым, тӱрлӧ снимкым келыштареныт. Коеш, ты клубын членже-влак республик кўкшытан, тыгодым ӧрдыж кундемлаште эртыше таҥасымашлаштат вийыштым тергат, призёр лийын пӧртылыт. Могай молодец улыт, шоналтышым семынем. Ончем, пӧлем кӧргӧ гыч вес велыш омса коеш. Тидыже пу опташ вер улмаш. Вагонко йырым-йыр куштырамат эрыктат: кольмо, ӱштервоштыр, молат койыт. Такшым чылажат кӱлешыс.
– Вакыште ий пеш вашке кылма. Сандене, пила дене пӱчкын, руэн кораҥдат, йӱштылаш верым ыштат, а вургемым вашталтен чияш ты пӧлемым ырыкташ, теве тиде «буржуйкеш» олташ, пужымат ямдылыман, корным эрыкташ тӱрлӧ ӱзгаржат кӱлыт, – палдара Марий Эл культурын сулло пашаеҥже, Россий писатель ушемын членже, сылнымутчо, пашан ветеранже, культур сферыште лектышыжлан, ойыртемалтмыжлан ятыр Чап грамот да Таумут дене палемдалтше Волжский районысо Корамас кундемын ӱдыржӧ Раиса Ивановна Николаева (калыкыште тудым Мардан Рая маныт).
Йӱштылат, тарванылат – илаш кумылет лектеш
– Ик жап мыят чӱчкыдын черланем ыле. Эмлымверыш кошташ огыл манын, стадионышто куржталынам, а вара «морж-влакын» иймыштым ужынам. «Мыйже тыге ом керт мо?» – шоналтенам тунам семынем. Крешене кечын икмыняр гана чывылалтынам. Таче кече мартеат чывылалтам, 40 ий наре йӱштӧ вӱд полшымо дене капкылем шуарем. Мутат уке, тӱҥалтыште йӱштӧ вӱдыштӧ ияш лӱдмашан, вара тунемалтеш. Келша веле. Чаманен каласыман, тышке самырык-влак пешыжак огыт ушно. Самырык кокла гыч у еҥлан сӱретче-оформитлыше Виктор Губиным палемдыман. Тудо теве тўрлым сӱретла, войза. Шкежат спорт дене кылым куча, таҥасымашлашке лектеш. Шукерте огыл мемнан морж-влак таҥасымаш гыч медаль дене пєртылыныт.
Такшым, тиде ала спорт, ала илышын ик йыжыҥже… Но айдемым илаш таратыше тат, манам. Кажне айдеме шканже мом-гынат кычалеш. Лиеш вет мӧҥгыштє шортынат шинчаш. Тыйым иктат толын ок куандаре.
Тидыже творческий пашалан таратыше оҥай йӧн манашат келшен толеш. Вуй сайынрак пашам ышташ тӱҥалеш. Уке гын, шоҥгемме семын я икте коршта, я весе, давленият витара. Тарванылаш, куаным муын мошташ кўлеш. Чылажат вет айдеме дене кылдалтын. Адакшым пӱртӱсын икшывыже улына. Тудын вийже дене пайдаланыман, ӧрканаш гына ок кӱл, – манеш Раиса Николаева.
Пошкудо Татарстан гыч 10 медаль дене
Тений йӱштӧ вӱдыштӧ иймаш дене Альметьевскыште эртыше таҥасымаште Марий Эл гыч кум морж вийжым терген. Патыр-влак лу медаль дене (кум медальже шӧртньӧ) пӧртылыныт. Самырык морж Виктор Губин кок шийым, ик бронзо медальым сеҥен налын.
– Татарстаныште чылажат тачысе саманлан келшен толшо. Чыла шотыштат йєнан да чапле зданийыште саунат, вургемым вашталтен чияш пєлемат, тренажёр залат, медпунктат келыштаралтыныт. Мемнан гай «гараж» ок шого. Адакшым мемнан клубшат шке кӱшеш веле кучалтеш, но куандара: вӱд яндар. Кодшо ийын тыгай таҥасымашке 18 еҥ миен, а тений – кумытын веле. Ик ӱдырамаш лиеш гын, эстафетыштат вийнам тергаш лиеш ыле, – манеш Медведево район гыч вӱдыштӧ левыракла чучеш. Ты шижмашым каласен мошташат ок лий: пеш сай, экстрим!
Валерий Иванович 20 ий утла стройкышто тыршен. Кылмашат, лавыргашат чот логалын. Икана «Пурен лек, келша гын умбакыжат коштын кертат, уке – шке палет» манын палымыже Валерий Расторгуев. «Ом керт мо…», – шоналтен садет да таче кечынат эн чолга моржлан шотлалтеш.
Порфирий кочайын методикыже таратен
Чывылалт лекше морж-влаклан эше ик ўдырамаш полышкала да шкежат йўштылеш. Тиде Елена Никитина.
– Ик жап мый пеш чӱчкыдын ОРЗ дене черланенам, идалыкеш эсогыл 5-6 гана. Чонышкемак витен. Порфирий Ивановын 12 ошкыӱҥалынам. Тиде мыланем чот полшен. Тӱҥалтышлан пӧрт воктене чарайолын лумышто шогенам да кок ведра вӱд дене чывылалтынам. А вара иктаж 1990 ийлаште йӱштӧ вӱдыштӧ йӱштылаш тӱҥалынам. Тыге ынде кажне кечын гаяк Какшан эҥер деке мӧҥгӧ гыч 35-40 минут йолын толам, йӱштылам. Кечыгут сай кумылан лияш манын, кажне кечым зарядке гыч тӱҥалман, шонем. Тыге иммунитет вияҥеш манын, ӱшанлын каласем, – эртышым шарналтен каласкала Елена Игнатьевна.
Е.ЭШКИНИНА
