Мыйын кугезе кочам – Иван Никифорович Журавлёв.
Тудо 1927 ий 28 октябрьыште Одесса областьыште шочын. Кочамын ешыже моткоч кугу да икоян (кум ӱдыр, ныл эрге) лийын. Чыланат кӱшыл образованийым налыныт. Кугезе кочамын ачаже гранит кӱм тӱрлӧ формо да кугыт дене пӱчкеден келыштарен. 1930 ийлаште тудым Харьковыш тунемаш колтеныт. Варажым ешыжат тушко илаш куснен. Илыш тыге савыралын, нунылан варажым Кабардино-Балкарийыш каяш логалын. Балкарский племзаводышто Никифор Яковлевич бухгалтерлан пашам ыштен. А 1941 ий 30 августышто Йошкар Армийыш тушман-влак ваштареш кредалаш каен. Кок гана сусырген. Кёнигсбергым налме годым контузитлалтын. Боевой заслугыжлан 7 орден да медаль дене палемдалтын. Сар чарнымеке, мӧҥгыжӧ пӧртылын.
А кугезе кочам, Иван Никифорович, 1941 ийыште 7-ше классыш тунемаш кайышаш улмаш, но моло тыгаяк ийготан-влак семынак умбакыже тунемын кертын огыл. Икана йолташыже-влак дене паркыште лиймышт годым корно дене моткоч шуко «Вашкеполыш» машина ден грузовик кудалмым ужыныт. Тыге кӱртньыгорно вокзал гыч нелын сусыргышо салтак-влакым курорт кундемыш, «Долинскыш», наҥгаят улмаш.
Тиде фашист-влаклан ӱчым шукташ шонымашым луктын. Йошкар армийлан полшаш шонен, кочам мӧҥгыжӧ толмеке, аважлан пашам ышташ шонымыж нерген каласен. 1941 ий 11 сентябрьыште авторемонтный мастерскойышто слесарь-инструментальшиклан тунемын. Вет тунам шуко пашазыже фронтыш каен, а паша кид ситен огыл. Ик жап кочегарлан тыршен. Варажым Иван Никифорович апшатлан ыштен. Тушто тудым кок илалше пӧръеҥ туныктен. Кум еҥан бригадыште моткоч неле пашам ышташышт логалын: автомобиль рамым калайыш пыштен, апшатыш шупшыныт… Тиде куштылго огыл, но пеш кӱлешан паша лийын. Пырля ыштыше-шамыч тудын деч кӧ лияш шонымыж нерген йодыныт. «Токарь» вашештен рвезе. Автомастерскойышто 1942 ий 9 август марте ыштен. Ты кечын Нальчик олаште эвакуаций тӱҥалын. 28 октябрьыште олам шем шикш авалтен, а кӱшычын самолётын мӱгырымыжӧ шижтарен: вашке бомбёжко лиеш. Мыйын кочам, изирак кок шольыжым, шӱжаржым налын, траншейыш куржын. Тудыжым, бомбым кышкыме да артобстрел деч шылаш манын, ончылгочак пакчаштышт кӱнченыт.
Индеш шагатланрак немыч самолёт-влак военный объектым, тыгак ипподром воктене верланыше аэродромым бомбитленыт. Кукуруз пасушто вич И-16 истребительым шылтыме улмаш.
Моткоч шучко йӱк ола мучко гӱжлен. Кочам, траншей мучашыш каен шинчын, ушым йомдарен. Помыжалтын: чыла вере шып, нимогай самолёт уке. Чылан илыше кодыныт.
31 октябрьыште тӱҥ корно дене немыч мотоциклист, машина, орудийым пижыктыман тягач-влак эртеныт. Немыч-шамыч Нальчикыште 1943 ий 2 январь марте лийыныт. Моткоч шуко ойгым конденыт.
Иван Никифорович шке кундемыштыже Машиностроительный заводышто токарьлан пашам ышташ тӱҥалын, нуно тушто теҥыз суднылан техникым ямдыленыт. 9 май пайремым, Сеҥымаш кечым, станок воктене, 2 шагат йӱдым вашлийын. Тунам градоначальникын эргыже Сеҥымаш нерген каласен. Кугезе кочам, семзгарым, соло-трубажым, налын (тудыж дене оркестрыште шоктен), заводын ик оралте ӱмбакыже кӱзен, маршым, пайрем мурым йоҥгалтарен. Эрдене Иван Жиров йолташыж дене (тудыжо оркестрыште бас-труба дене шоктен) сеҥымаш марш ден муро семым шоктеныт, калыклан Сеҥымаш нерген ойленыт.
1947 ийыште цехын мастерже лийын, варажым ты цехынак начальникше марте кушкын. 1954 ийыште Кабардино-Балкарийысе техникумыш металлообработко факультетыш тунемаш пурен, тылеч вара Кабардино-Балкарийысе кугыжаныш университетым тунем лектын. 1973 ийыште Йошкар-Оласе «Электроавтоматика» заводышто вуйлатыше лийын. Пашам йєратымыжлан, тыршен ыштымыжлан ятыр награде дене палемдалтын. Кугезе кочам Верховный Совет Президиум председательын полышкалышыже, транспорт да связь промышленность министрын алмаштышыже лийын. Республикын чапшым кӱшнӧ кучаш полшен. Мый кугезе кочам Иван Никифорович Журавлёв, дене кугешнем. Тудын гай пеҥгыде лияш шонем.
Вет Сеҥымашым лишемдаш сар тулышто лийше деч посна, партизан отрядлаште, тылыште тыршыше-влакат полшеныт. Нунын суапле пашашт нимучашдыме. Нунын ялыште ма, олаште геройла тыршымышт деч посна тушманым сеҥаш йӧсӧ лийын. Сандене тылын труженникше-влакат Отечественный сарын, тылын ветеранжылан шотлалтыт. Нунын ончылно ме вуйнам савена, чылаштым пагалена.
Йошкар-Ола,
В.Рудковская.
