Кодшо шуматкечын Йошкар-Олаште, Чарла кремльыште, эртыше ялозанлык ярмиҥга мом ончыктыш?
Ялозанлык ярмиҥга республикнан рӱдӧлаштыже кок арнялан ик гана эртаралтеш. Тиде гана Йошкар-Олашке шке сатуштым ужалаш витле утла организаций, фермер да шке озанлыкым кучышо, тыгак кидмастар-влак конденыт ыле.
Мо дене ойыртемалте тиде гана ярмиҥга? Шыже толмо дене ужалышыжат, налшыжат ешаралтыныт. Вет пакчаште, тыгак пасулаште пашам пытарыме, тыге яра жап утларак ешаралтын, адакшым игече палынак йӱкшемден, йўдым кылмыктышат толеш. Тидым шотыш налын, пакчасаскам, пареҥгым ужалыше-шамыч тиде гана шукын улыт ыле. Вет сайынак йӱкшемда гын, пакчасаскам ужалаш неле лиеш, кылмен, локтылалтынат сеҥа. Сандене сай игече дене пайдаланен, пакчазе-влак шке сатуштым ондакырак ужален шукташ тыршат. Тиде гана нуно утларакше Курыкмарий район гыч улыт ыле. Вет тыште пакчасакам, тыгак пареҥгым республикыште эн шуко ончен куштат. Фермер-влак радам тыште150 шуэш, тыгак 8 тӱжем утла шке озанлыкыште пакчасаскам ончен куштат. Ужалыше-влак сатуштым кремльыш пурымаште машина гыч вигак темленыт. Эн шукынжо ковыштам ужаленыт.
Пакчасаскан акшым ончалаш гын, тидым палемдаш лиеш: ик килограмм ош вуян ковышта 12-15 теҥгем шоген, тӱрлӧ тӱсан ковышта – 50-70, пареҥге – 20, кешыр – 30, йошкарушмен – 25, шоган – 25-40, кавун – 40, олма – 50-60, чеснок – 350 теҥге. Тылеч посна 3 литран пластик атеш темыман шинчалтыме, мариноватлыме пакчасаскам, салатым темленыт. Мутлан, кум литр пурыман ик пластик ате шинчалтыме киярым 260 теҥгелан ужаленыт, тыгыдемдыме кешырым – 350 теҥгелан. Тӱрлӧ йӧн дене ямдылыме салат-влак 250 гыч 325 теҥге марте ужалалтыныт. Печкеш шинчалтыме ик килограмм кияр 120 теҥгем шоген, ковышта – 80 теҥгем.
Шылым ужалыше-шамычат ешаралтыныт. Сӧсна шылым килограммжым 215-250 теҥгелан ужаленыт, ушкал шылым – 250 теҥгелан, ик лудым 1200, чывым 700-800 теҥгелан темленыт. Кӱрка шыллан гын утларак, килограммжылан 455 теҥгем, йодыныт. Мутлан, ик кӱрка 5 килограмм чоло нелытым шупшын. Ужалышыже-влак утларакше Йошкар-Ола деке лишыл районла гыч лийыныт.
Эн кугу черет У Торъял районысо «Толмань» озанлык гыч кондымо кодама (форель) коллан ыле. Килограммжым 600 теҥгелан ужаленыт. Кол шерге гынат, черетыште иктаж кумло еҥ лийын. Тамле, экологий могырым яндар кундемыште да ару вӱдыштӧ куштымо колым кєн тамлен ончымыжо ок шу!
Мӱкшызӧ-влак ончычсо семынак шукын лийыныт. Нуно утларакше йокрокланен шогеныт. Советский район гыч ончычсо фермер, мӱкшызӧ В.Кузьмин дене мутланышна.
— Мый ынде фермер-влак радамыште омыл. Эргым фермер озанлыкым почнеже. Ныл отарна уло, пашажым пырляк шуктена. Тек самырык-влак тиде сомыллан утларак шӱмаҥыт. Мӱйым да мӱкшын пуымо моло продукцийым ужалаш Йошкар-Олаште эртаралтше ярмиҥгашке веле огыл, рушарнян Шернурышкат коштына, — каласкала Валерий Вастльевич. – Тений мӱкшлан мӱйым погаш игече келшыше лийын, сандене ужалымаште мӱй лыҥак. Тидлан кӧра акшат кенета волен. Мутлан, кум литр писте мӱй 1500 теҥгем гына шога. А Шернурышто 1300 деч шергын от ужале.
Киров область гыч мӱкшызӧ С.Лебедев сатужым ужалаш Москвашке намиен, ты гана Йошкар-Олашке конден ыле.
— Москваште ме сатунам налше-влаклан Удмурт Республик гыч коллегына-влак дене пырля региональный ярмиҥгаште темленна. Туштат тений мӱйым налше шагал. Очыни, налын ситареныт. Ужалыме вер, оборудований дене пайдаланымылан оксам тӱлаш кӱлын огыл гынат, южо кечын кум тӱжем теҥгеашым веле ужаленна, — ойла Сергей Александрович.
Ончычсо ийла дене таҥастарымаште ярмиҥгашке шке сатуштым ужалаш кугу предприятий ден организаций огыт лек. Ты гана лачак Марий Турек район гыч «Хлебниковский» ООО шӧр продукцийым, Медведево район гыч «Сутденка» ООО коптитлыме шылым да колбасам, Килемар район гыч «Ардинский хлеб» ООО пельменьым, подкогылым, вареникым, Оршанке райпо шере кочкышым конденыт.
Калыкыште арам огыл ойлат: сатулан кӧра акше, але сатулан вуй – оза, ярмиҥгалан вуй – окса, оксалан вуй – паша. Сату шуко гын, раш, ак эре вола. А оксам ыштен налнет гын, пашалан ӧрканыман огыл, тунам сатуэт налшым садак муэш.
В.СМОЛЕНЦЕВ
Авторын фотожо
