Юж-десант войскан кечыжым элнан тӱрлӧ кундемыштыже кумдан палемденыт.
Йошкар-Олаште ты кечын 9 шагатлан Российын Геройжо гвардий подполковник Марк Евтюхинын бюстшо воктеке, ӱмыр лугыч лийше десантник-влакым шарналтен, пеледыш аршашым пыштеныт. Вара торжественный ужаш, пайрем концерт рӱдӧ паркыште лийыныт.
Лач тушто икмыняр десантник-ветеран дене мутнам вашталтышна. Юж-десант кечым палемдаш ятыр еҥ, южышт ешышт, икшывышт дене толыныт. Нунын коклаште шукерте огыл службым эртышыжат, илалшыжат, ветеран-афганец-шамычат лийыныт.
Мом вара шонат ты кече нерген десантник-ветеран-влак.
И.Тойшев, Шернур район, Афганистаныште лийын:
– 2 августым кажне ийын куанен вучена. Ты кечын икте-весым ужына, ончычсым, службым, ӱмыр лугыч лийше йолташна-влакым шарналтена. Ме, салтак-влак, Афганистаныш колтымо деч ончыч Узбекистаныште, Фергана олаште, учебкым эртенна. Тушто мемнам лӱйкалаш, илен лекташ туныктеныт. Шуко жап курыклаште куржталынна. Пеш неле лийын. Такшым «Тунеммаште неле гын, бойышто куштылго» маныт калыкыште. Тыгак. Мый 345-ше гвардейский полкышто служитленам. 2-шо ала 3-шо кечынак обстрелыш логалынна. Да варажым тыгайже кажне пайремлан лийын, пуйто «пєлекым» ыштеныт. Юмылан тау, сусырген омыл, илыше пӧртылынам.
Икымше гана парашют дене Йошкар-Олаште ДОСААФ-ыште тунеммем годым тєрштенам. Оҥай лийын, келшен. Южышто кечет, а ӱлыкӧ ончалат – тыгай мотор… Варажым кокымшо-кумшо прыжокым ыштыме годым йол ӱмбаке шогалынам. Телым луман, сандене куштылгырак, йоллан нелыт логалын огыл.
А.Питателев, Марий Элыште ветеран-афганец-влакын ушемыштым вуйлатыше:
– 2 август – мыланем ик эн тӱҥ пайрем. Юж-десант войскан кечыже. Тудым тиде войскаште служитлыше (самырыкшат, илалшыжат) палемда. Тыгак 15 февральым, Афганистан гыч совет войскам лукмо кечым, тӱҥлан шотлем. Чын, Афганистан мылам самырык жапым шарныкта. Икте-весе дене келшымаш, иза-шольо семын лийме, умылымаш нелым сеҥаш, илен лекташ полшеныт. Тушто икымше бой деч вара самырык рвезе пӧръеҥыш савырнен. Мутат уке, лӱдыкшӧ лийын. Икымше бойышто шот дене нимат умылымо огыл гын, кокымшышто ӱмырешлан тӧрланаш лийдымын чот сусырген кертмым умылымо. Тиде лӱдмашым сеҥен моштыман, уке гын тудо тый денет «пӱтыркалаш» тӱҥалеш. Тек самырык тукым шке порысшым лийже манын шукта, кєргыштыжє мемнан семынак «честь», «долг», «родина» мут-влакым арала. Ешым чумырен, пиалан ила. Теве мо эн тӱҥ! Пайрем дене!
Ю.Каменщиков, ветеран-десантник, Шернур район:
– Ты кечым кажне ийын палемдена. Чыла десантникым – пайрем дене! «Никто, кроме нас», – маныт. Мыят ты ойыш ушнем. Пеҥгыде тазалыкым тыланем, кеч-могай жапыште, ийготышто эре «стройышто» лийышт! Мый тӱҥалтыш кум прыжокым Йошкар-Олаште ыштенам. Вара – срочный службо. Мемнам Ферганаште Афганистаныш колташ ямдыленыт. 30-50 килограмм нелыт дене курык коклаште куржталынна. 22 апрельыште Кабулышко логалынна гын, 29 апрельыште икымше бойышто лийынна. 24 еҥ гыч латвизытынже илыше кодынна. Варажым боевой действийже ятыр лийын. Пел ийлан 79 гана курык коклашке лекме. Кеч пуляже вуй ӱмбачат шӱшкен эртен, но пеш лӱдыкшым шижын омыл. Можыч, самырык лийынна, сандене…
О.Егоров, Йошкар-Ола, Морко кундемын эргыже:
– Срочный службым 1985-1987 ийлаште Азербайджаныште юж-десант войскаште эртенам. Ончыч гранатомётчик, вара снайпер лийынам. Моло рвезе семынак кугурак класслаште тунеммем годым ВДВ-шке логалаш шоненам. Тидлан ончылгоч ямдылалтме. ДОСААФ-ыште тунемме.
А икымше гана тєрштымым мут дене умылтараш пеш неле. Тиде шкешотан экстрим, романтике. Тӱрлӧ самолёт гыч чылаже 28 гана парашют дене тєрштенам. «Кукурузник», «Ил-76» гычат… Икана чылт ош пыл лоҥгаште пуйто ийын кайыме, пылжым кид дене лупшкедыл ончымо… Изи годым, тудым кучен ончен, тушто лийме шуын, теве тунам тыгай йӧнет лектын. А иканаште шӱдӧ утла парашютистын «чоҥештен» волымыжо путырак моторын койын. Чевер кечын купол-шамыч пеш ласкан воленыт. Кавказ курыкышто лиймат пеш сай шарнымашым коден, тушто кеҥежымат ош лум киен. Армийыште тӱрлӧ кундем гыч салтак-шамыч дене палыме лийме, южышт дене кызытат кылым кучена. Илышлан тунемме. ВДВ-ште служитлыше-влак содыки пеҥгыде, лӱддымӧ, чын патриот улыт.
Лишыл жапыште Йошкар-Олаште воин-десантник-влаклан скверым ышташ шонат. Тидлан верымат ойыреныт.
Марий Элыште 2005 ий гыч самырык десантник-влаклан «Гром» клуб пашам ышта. Тушко латкуд ий деч кугурак рвезе-влакым чумырат. Организаторжо – Афган сарын участникше М.Фаткуллин. Лач тудак тений 2 августышо Юж-десант войскан кечыжлан пєлеклалтше торжественный ужашым вӱден. Тушто самырык-влак коклаште военно-патриотический воспитаний пашам шуктышо, таза илыш-йӱлам илышыш шыҥдараш тыршыше кум ветеранлан: Э.Максимовлан, В.Петуховлан, В.Шалагинлан – Тауштымо серышым кучыктеныт.
Е.ЭШКИНИНА
М.Скобелев ден авторын фотошт
