Газетнан унаже – тений танковый биатлон дене тӱнямбал кӱкшытан таҥасымаште сеҥыше сборный команде гыч «Россия-3» экипажын командирже Морко район Купсола ялын эргыже Дмитрий Иванов.
20 сентябрьыште Дмитрий Йошкар-Олаште йоча да самырык-влакын «Юнармий» Россий военно-патриотический мер толкынын Марий Элысе отделенийжын черетан погыныштыжо лийын. Тиде кӱлешан движенийын пашаеҥже-влак кажне арнян патриотизм шӱлышан мероприятийым эртарат, районлашке, школлашке лектедат. Ты погынышто Д.Ивановат лийын, самырк тукымлан военный службо, шочмо элым йӧратыме нерген ойлен.
Жапше шыгыр: вес вашлиймашке кайыман, мӧҥгышкат вашкыман… Мутна танковый биатлон нергенак рончалте.
– Дмитрий, тый танковый биатлон дене тӱнямбал кӱкшытан таҥасымаште «Россия-3» экипажын командирже лийынат. Элнан командыжым ончыко лукмаште надырет нимучашдыме. Кузе тушко логалынат?
– Чын. Тидлан ме ончылгочак ямдылалтынна. Кум тылзе тренировкым эртенна. Командыште моткоч опытан, тыгай сынан таҥасымаште ик гана веле огыл вийым тергыше-влак мастарлыкыштым ончыктеныт. Мый ончыч шке батальонышто, вара окружнойышто, всероссийский кӱкшытыштє вием тергенам. Отборым У ий деч вара эртенам. Кумшыштыжо чемпион-влак коклаште путырак виян таҥасымаш лийын, вет тушто 2016, 2017 ийлаште сеҥыше-шамыч таҥасеныт. Мутлан, мемнан экипажын наводчик-операторжо 2017 ийыште чемпион лийын гын, а механикше – 2018 ийыште. Гонко деч вара кум экипаж Москва воктенысе Алабиныште тале тренировкым эртенна, июнь-август кыртмен ямдылалтынна.
– Салтак-влак чылалан ямде улыт гынат, таҥасымаш годым садак тургыжланымаш кумыл авалта?
– Конешне, тургыжланенна. Эл, сборный верч чон вургыжын, ӱшаным сулаш кӱлын. Но ме тидым чытен лектынна. Мемнан задачына: сайын лӱйылташ, писын кудалаш, а мыйын – шке экипажым вуйлаташ, командоватлаш. Ончылан шындыме задачым шуктенна.
– Команде дене таҥасымаш вестӱрлырак. Тушто шке нерген веле огыл шоныман…
– Молын верч тыршенна. Кушто, кунам да мом ыштышашым паленна, икте-весым умыленна, шижынна. Тидлан тренер-влак: полковник Нартынов ден полковник Рощенко мемнам сайын ямдыленыт. Чын, элнан чапшым араленна, сандене Российым, шке коллективым подводитлыме шуын огыл. Тыге ме шкенам тӱнямбал кӱкшытыштє ончыктенна: могай мемнан Обороно министерстве, Вооруженный Вий, танк-влак, салтак-шамыч…
– Йошкар тӱсан танк изиш єрыктарен…
– Шерева деч вара мыланна йошкар тӱс логалын. Сандене танкым йошкаргыш чиялтыме.
– Кӱртньӧ оратам чын да писын виктарен моштыман. Южгунамже чыгыненат шогалеш, шаланенат кертеш. Тыгодым чылажымат жапыштыже шижын шуктыман, шотыш кондыман.
– Чын. Эше ик гана ойлымем шуэшак. Тӱнямбал кӱкшытаныште шке верч веле от шоно. Танкын командирже семын лекше кырча-марчам моткоч писын тєрлышаш улам ыле. Мутат уке, ответственность кугу. Такшым тидлан кум экипажшат ончылгочак ямде лийын. Икте-весым умыленна. А кугурак экшык лектеш гын, кӱшкырак доложитлаш кӱлын.
– Таҥасымаште могай задачыже нелырак лийын?
– Ме такшым кум боевой задачым шуктенна. Икымшыже рушлаже «тяжёлый цель» маналтеш. Палемдыме верыш 1800 метр гыч логалман. Кокымшыжо пулемёт гыч 600-700 метр кутыш гыч лўйылташ кўлын. Мый пулемёт гыч 900 метр кужыт гыч «кечалтше вертолётыш» логалтышаш улам ыле.
– Кугу лаке, огневой полоса, корем гоч кӱвар, минно-взрывной вер… Зенитный пулемёт гычат лӱйылташ кӱлын. Оҥай, «кечалтше вертолётым» пудештараш тыйын улыжат 15 патрон лийын, но тый…
– Мый кокымшо патрон дене логалтенам. Такшым эн нелыже наводчиклан логалын: тора гыч тура лӱйкалыман. Адакшым 125 милиметран снаряд гыч. Теве «коленный мост» гыч ӧрдыжкат лектын возаш, «чоҥешташ» лиеш ыле. Тудо вер лӱдыкшылан шотлалтын. Участник-влак профессионал лийыныт, сандене чылажат сайын эртен.
– Шочмо кундемыште ача-ава тургыжланеныт, верысе калыкат пален…
– Ача-авам чынжымак чот тургыжланеныт. Нунылан нелырак лийын. Мый танкыш шинчынам да чыла монденам, ончылан шындыме задаче нерген шоненам. Но ойлен моштыдымо ала-могай полышым шижынам. Сеҥыме деч вара шочмо кундем гыч телефон дене шукын йыҥгыртеныт, саламленыт, ятыр сай, поро мутым ойленыт. Такшым вес семынже огешат лий, очыни: пел ий дене командировкышто чот тыршыме. Куанаш веле кодеш: тыгай кӱкшытыштє неле пашам эртыме, Россий команде ончылан шындыме задачым шуктенна. Тыге ме эн тале, эн виян, эн писе, эн сай улмынам пӱтынь тӱнялан ончыктенна.
– Неле ситуаций гыч лекташ мо полша?
– Профессионализм, шке пашам мастарын шуктымо. Техникым, вооруженийым от пале гын, нимо ок полшо. А техникылан изинекак шӱман улам. Ялыште шочын-кушкынам, ял пашаш шуаралтынам, трактор дене кудалыштынам, мланде пашам ыштенам, шудым ямдыленам… Иктым мондаш ок кӱл: эре тунемман, шинчымашым погыман, келгемдыман, умбакыжат шкем вияҥдыман. Службын пайдаже уло. Шке илышым саемдыме, шочмо элын тыныслыкшым аралыме, тудын чапшым кӱшнӧ кучымо шотыштат…
Ты корным школышто тунеммем годымак ойыраш шоненам, тидлан ямдылалтынам. Ойырен налме пашам келша. Тыршет гын, чыла вере результат лиеш.
– Спорт дене пеҥгыде кылым кученат. Тудо тыланет мо?
– Спорт – дисциплиным, койыш-шоктышым пеҥгыдемдыме шотышто ик эн сай йӧн, эн тӱҥ, манам гынат, йоҥылыш ом лий. Школышто тунеммем годымак физкультур да спорт дене таҥлалтынам. Ончыч верысе кундемын, варажым Озаҥ оласе танковый училищын чапыштым ече дене таҥасымашлаште араленам. Ече чонемлан лишыл. Ты вид дене пӱртӱсыштӧ канашат сайрак. Эре яндар южышто улат. Кызыт Абхазийыште службым эртем, тушто тыгай йӧн уке, но шкемым эреак физический формышто кучаш тыршем.
– Тыгодым ты кундем мотор пӱртӱсшӧ дене сымыстара.
– Абхазий – посна кугыжаныш. Вер-шӧр чынжымак моткоч мотор, чапле, Кӱкшӧ курык-влак… Мыланем келша. Тушто руш калыкым пагалат.
– Военно-патриотический шўлышан тӱрлӧ вашлиймаш, лӱмлӧ еҥ-влак сай шарнымашым кодат. Тыланет тудо мом пуа?
– Лӱмлӧ еҥ, военачальник дене вашлиймаш нунын гай патыр, чулым, тале лияш тарата, ончыкылыклан ӱшаным пуа. Нуным ончен, эшеат сайын да шукырак пашам ыштыме шуэш. Адакшым кугу опытым налаш лиеш.
– Танковый биатлонышто соперникда-влак нерген мом каласен кертат?
– Чыла команде тале соперник семын лийын. Чылан молодец улыт, тыршеныт. Но Белоруссий, Казахстан, Китай гыч толшо команде-влакым посна палемдыме шуэш. Таҥасымаште соперник улына гын, варажым тыглай йолташ, ик ӱстелтӧрыштӧ пырля шинчын кочкына, кутырена. Икте-весым сайын умылена.
– Эн шарнымашан событий да эн шерге пӧлек могай лийыныт?
– Танковый биатлон дене тӱнямбал кӱкшытан таҥасымаш ӱмырешлан сай шарнымашым кода. Обороно министр Шойгу сеҥыше-влаклан автомобильым пуэн. Тыгак сай пӧлек семын бронзо гыч лӱмын ыштыме танкым да моло тӱрлӧ сувенирым, сертификатым кучыктеныт. Ача-авамлан моткоч кугу тау. Тек таза лийыт. Илышыште еш эн тӱҥ. Идалыклан ик гана мӧҥгӧ толам, ача-авамлан полшашак тыршем.
Ончыкылык самырык тукымланат пашам йӧратен, тыршен ышташ, спортлан кумылаҥаш тыланем. Пашам ыштыше садак могай-гынат шонымашке шуэш.
Е.ЭШКИНИНА мутланен.
3-17 августышто тӱнямбал кӱкшытан армейский модмаш визымше гана лийын. Ты гана тудо Азербайджаныште, Арменийыште, Белоруссийыште, Ираныште, Казахстаныште, Китайыште, Монголийыште, Российыште, Узбекистаныште эртен. Тушто тений 25 эл гыч 221 команде куд тӱжем утларак военнослужащий вийыштым тергеныт.
«Россия-3» экипажын командирже Морко районысо Купсола кундем гыч лейтенант Дмитрий Иванов лийын. Наводчик-оператор – старший сержант Федор Петелин, а механик-водитель – сержант Алексей Олеоленко. Палемдыме верым 19 минутат 12 секундышто эртеныт, Российлан сеҥымашым пӧлекленыт.
