Марий Эл Республикын «ВийАр» тӱвыра кокласе кыл ушем» кундемысе мер организацийже тений Россий Президентын грантшым сеҥен налын. Шийвундым «Кеҥеж сылнымутчо-2021» проектлан пуэныт. А тений самырык возышо-влаклан семинар 3-9 августышто Оршанке районышто эрташ тӱҥалеш. Тушко самырык уста ӱдыр-рвезе-влак ушнен кертыт. Эртыше кечылаште проектын ик авторжо Алёна Иванова дене вашлийын, тиде мероприятий нерген мутланышна.
— Проект пашаште тиде Тендан икымше ошкылда огыл, тылеч ончычат сеҥымаш-влак лийыныт. Кажнын шке корныжо. Тендан кушеч чыла тӱҥалын?
— Кеч-могай пашалан негыз икмыняр ий ончычак пышталтеш. Лу ий наре жапыште тӱрлӧ семинарыште проектым кузе чын возаш тунемынам. Поснак порын шарнем Россий-Финляндий ушемын эртарыме туныктымо семинаржым. Тиде мероприятий финн-угор калык-влакын лидерыштым чумырен. Тыгак Перьмыште эртыше «Форум национального единства» шарнымашеш кодын.
Тылеч ончыч ме ятыр проектым илышыш шыҥдараш тыршенна. Россий Президентын грантшым увертарымеке, уло кумылын тушко ушненна. Шукерте огыл грантым сеҥен налме нерген увертарышт. Тиде — мемнан кокымшо кугу сеҥымашна. Тунам 2017 ийыште эше ик проект конкурсым эртен ыле, но кокытлан оксам огыт ойыро. Иктым гына илышыш шыҥдараш лиеш. Тыге ме ойырымо шийвундо дене 2018 ийыште «Унчоfest» лагерь-семинарым эртарышна. Икымше гана тудо кок ий ончыч эртен, Марий Эл Республикын тӱвыра министерствыже полшен. 2020 ий толын шуын. Ме ойырен налме корно денак каена, лач лӱмжӧ гына вашталтын – «Кеҥеж сылнымутчо».
— Ты проект кӧлан пӧлеклалтын?
— Усталык шӱлышан ӱдыр-рвезе ятыр. Икте – мурымо да куштымо мастарлык дене ойыртемалтеш, кокымшо – возаш кумылан, кумшо – моткоч устан сӱретла, весе – семӱзгар дене шокта, улыт продюссер пашалан кумылан-влак. Тидым жапыште ужын да шижын шуктыман. Кугыеҥ-влак эскерат, аклат, эше шӱкен шогат гын, тунам пашажат куштылгынрак кая. Самырык-влаклан тыланымаш семын каласынем: эше критике деч лӱдман огыл. Мутлан, шкемымак налаш гын, ончыкылык пашамлан тудо чот полшен. Ойлымым мый эре шотыш налынам.
— Кеч-могай проект обществыште улшо йодышым решатлаш возалтеш…
— Тачысе уста марий серызе-влак нерген ойлаш гын, шукынжо йоча пагытыште «Ямде лий» газет, «Кече» журнал редакцийла дене кылым кученыт, юнкор слётышто лийыныт. Писатель ушем семинар-влакым эртара. Мыламат 6-7 классыште тунеммем годым тыгай ик кечаш мероприятийыш логалаш пиал шыргыжын, сылнымут семинарыш миенам. Тушто лӱмлӧ еҥ-влак дене палыме лийынам. Нуно мемнан юнкор пашаланна акым пуэныт. Ончыкшым газет але журналышке, телевидений але радиош материалнам темленыт.
Икмыняр ий почела «Ший памаш» фонд самырык-шамычлан полышым ойыра. Республикыште тыгай паша сайын кая гынат, возышо-влакын эреак йодыш лектеш: книгам кузе лукман, материалым калык деке намиен шукташ манын мом ыштыман, почеламут гыч мурым кузе «шочыктыман»?
А илыш эреак шуко оҥай направленийым темла. Теве буктрейлер кумдан шарлен, сымыктыш шӱлышан сайт виктаралтеш, видеоблогым вӱдат. Чыла тидыжым литератур дене кылым кучышо сайын ыштен кертеш.
— Тугеже семинар кышкарыште могай паша шукталтшаш?
— Кеч-могай проектым серыме годым икмыняр модуль дене пашам виктараш ямдылалтыт. Мемнанат тыгак. Икымше модуль – туныктымо программе. Тушко семинар, мастар-класс-шамыч, эксперт дене каҥашымаш пурат.
Кокымшо – тӱвыра. Тыште почеламутым возышо шке пашаж дене палдара. Ме артист, музыкант-шамычымат ӱжына. Кумдан палыме классик Яков Павлович Майоров-Шкетанын тоштерышкыже экскурсий тӱвыра программыш пура. Тыгак Тошто Крешыныште моткоч сай усталык пӧрт уло, тушко миен толына. Ялысе калыклан концерт але сылнымут кас программым ямдылена. Ӱдыр-рвезе-шамыч почеламутыштым лудыт, мурыштым мурат, прозо дене возымо шке шонымашыштым калык ончылно каласкален кертыт.
Кумшо модульжым «психологический» манын кертам. Тудо арт-терапий семын эрта. Тылеч посна могай-гынат кином, спектакльым але иктаж вес видеоматериалым ончен кертына. Тыге у шонымаш шочеш, уш-акыл пойдаралтеш.
— Проект деч могай лектышым вучеда?
— Тыште ме тӱрлӧ шонымашан еҥ-влакым чумырена. Пашанажат тӱрлӧ направлений дене кая. Сылнымут да журналистике алан икте весе дене чак кылдалтыныт. Почеламут гыч муро шочеш, сценарий гыч фильм войзалтеш. Тидым чыла кагаз книгам гына огыл, а йӱкым пыштен, аудиокнигам ышташ шонена. Ончыкшым – видеокнигам.
Тыгай мероприятийлаште уста ӱдыр-рвезе-влак палыме лийын, вашкылым пеҥгыдемдат. Тыге ик проект гыч весе шочеш. Тыгайжым ме тылеч ончычат шекланенна.
Кӧ нигуштат савыкталтын огыл гын, лектор-влак темлымашым пуат. Вет участник коклаште ончыкылык кумдан палыме поэт, писатель, драматург, режиссёр, журналист-влак лийыт. Икманаш, тиде семинар усталык шӱлышан еҥ-влакын мастар кудышт семын лийшаш.
— Тыгай мероприятийыш ушнаш мыйынат йодмашым колташ кумыл лекте. Тидланже мом ыштышаш улам?
— Сывыкталтше пашат гыч ик эн сайжым ойыро да аклаш лук. Кеч-могай темылан возымо лийын кертеш. Йылме ойыртем уке. Вес кундемласе йолташ-влакнамат семинарыш ушнаш ӱжнена. Литератур аланым шымлыше-влакымат вучена.
— Мутлан, почеламутым возышо самырык еҥ але марте шке пашажым «ош тӱняш» луктын огыл, тудо «поэт улам» манын, семинарыш ушнен кертеш?
— Тиде мыланна поснак сай лиеш ыле. Тудо тыште шкаланже шӱкалтышым муэш, кӱлеш еҥ дене палыме лиеш. Икманаш, «тошкалтыш» дене кӱзаш манын, пеҥгыде эҥертышым тыште муын кертеш.
— Семинар кушто эрташ тӱҥалеш?
— Оршанке район Тошто Крешын деч шым меҥге тораште Кӧрдӧ ялысе «Большая медведица» каныме верыште. Тушто усталык шӱлышан мероприятийым эртараш чыла йӧн уло.
— Кузе корабльым лӱмдет – туге тудо ийын кая…
— Кеҥеж – мотор пагыт. Йырым-йыр чыла ылыжеш, пеледеш. Студент, пашам ыштыше-влакат ты жапыште канат. Сандене тиде пагытым ойырымо да «Кеҥеж сылнымутчо» манын лӱмдымӧ.
— Алёна, те «ВийАр» тӱвыра кыл ушемын председательже улыда. Таче организацийда кузерак ила?
— Шонымаш шуко, вий уло, лач жап гына лийже. Проект-влакым ямдылена, конкурсыш ушнена. Кызыт мер ушем-влаклан кугыжаныш кӱкшытыштӧ кугу полыш ойыралтеш. «Кеҥеж сылнымутчо» семинарым эртараш шийвундым мыланна Марий Эл Республикысе Социал вияҥдыш министерстве, Финляндийысе М.А.Кастрен ушем да «Ший памаш» фонд ойыреныт.
Таче пионер организаций але комсомол уке. Ӱдыр-рвезе-шамыч олаш тунемаш толыт гын, нунылан кушко да кӧлан эҥерташ? Сандене меат шке жапыштыже, олаш шинчымашым погаш толмеке, мер ушем дене кылым кученна, пашашкышт ушненна. Мер организацийын кӱлешлыкше уло, шонем.
Тачысе саманыште мер ушемыш шуко еҥым ушымо огеш кӱл. Виян команде лиеш гын, чыла шонымашым илышыш пурташ лиеш. Лидер, виян еҥ шке йырже моло-шамычым чумыра. Ме шукын улына манын каласаш ом тошт. Поро йолташна ятыр. Нунын кокла гыч поэт, писатель, шымлызе, кугыжаныш да мер пашаеҥ, бизнес аланыште кугу кӱкшытыш шушо-влак да молат.
— 27 июнь – Самырык тукым кече. Ӱдыр-рвезе-влак дене шуко пашам ыштеда. Тендан шонымаште нуно ончыкылыкланна ӱшанле еҥ улыт?
— Таче самырык тукым ойыртемалтше. Нуно нимат огыт пале, огыт ыште да тидлан кумылыштат уке манын ойлаш огеш лий. Мый умылем, таче шукынжо социал сетьлаште «шинчат». Урем дене ошкыл кайыме годымат, мутлан, кажныже телефон дене, мурым але радиом колыштеш да тушто мом-гынат кычалеш. Книгам лудшо шагал. Пашамат йӧратен ыштышат шагал.
Интернетым гына вурсыман огыл. Тудын пайдажат уло. Увер писын шарла. Шке шинчымашетым пойдарен кертат. Шочмо йылме дене сайтым вӱдышӧ-влаклан куанем, сай проектым вӱдышӧ самырык-влак дене кугешнем. Самырык тукым – мемнан ончыкылыкна. Ӱшан уке манаш огеш лий, мӧҥгешла – ӱшан лач нунылан гына.
Пайрем кече лишемме дене пайдаланен, тыланынем: cаман дене келшышын шонен моштышо лийышт. Кугыеҥ-влак деч йодаш ынышт вожыл да ончыкылык нерген кызытак шонышт. Уш-акылышт волгыдо лийже. Семинар, слёт але вес мероприятийлаш пырля погынышт.
— Тау, Алёна! Пашада ушныжо.
— Тау.
«Кеҥеж сылнымутчо» семинарыш ушнаш кумылан-влак 15 июль марте sotnur@mail.ru але dudina62@mail.ru электрон адресыш йодмашым колтышаш улыт. Кумданрак 89023297767, 89177168841 номерлаш йыҥгыртен умылаш лиеш.
О.МОШКИНА мутланен
