УВЕР ЙОГЫН

Марий Эл мучко — йолын

Тиде самырык рвезе чынжымак Марий Эл мучко йолын «коштеш» да кундемна нерген каласкалыше «Пешком по республике» фильмым ышта.  Теве ынде 86 серийжат лектын. Республикын ойыртемалше вер-шӧржо нерген каласкалыше фильмым возаш тудлан Российысе телеканалат заказым ыштен улмаш. Таче ме ты марий рвезе дене лишкырак палыме лийына. Кеч тудо Йошкар-Олаште шочын-кушкын, марла пеш сайынже ок мутлане гынат,  ачаж ден аваже марий улыт, йоча пагытшат нунын шочмо кундемлаште эртен.

Тачысе унана — Александр Акилбаев. Тудын илышыш шыҥдарыме моло проектшат моткоч кӱлешан улыт. А шонымашыже ятыр.

— Александр, республик мучко Тендан семын йолын кошташ жап кӱлеш. А пашаште официально ыштыше еҥын тудо эре ок сите? Кызыт кушто пашам ыштеда?

 — Мый официально кызыт нигуштат ом ыште, предприниматель семын регистрироватлалтынам, рекламе сферыште тыршем, аудио, виде-продукцийым ямдылем. Но ты пашаш куснымемлан идалык утларак веле лиеш. А ты марте СТС-ыште, ГТРК-ште, «Маримедиаште» рекламе денак кылдалтше пашам шуктенам. Телевиденийыште ыштымем годымак «Пешком по республике» программым ышташ тӱҥалынам. Россий телевиденийын кок каналыштыже удын серийже ончыкталтын. Ты фильмым жапын-жапын ыштымылан шым ият лиеш.    

— Лач тыгай фильмым ыштыме нерген шонымашыже кузе шочын?

— Мый школышто биологий ден химийым келгынрак тунемме программе дене шинчымашым погенам. Вара Юл кундем технологический университетыште Чодыра озанлык да экологий факультетыште тунемынам.  Сандене мыланем ты тематике лишыл. Университет пагытыштак республикын тӱрлӧ лукыштыжо практикыште лияш логалын. Тунамак кундемнан ойыртемалтше сылне верже-влак мыйым ӧрыктареныт. Пӧртылмеке, иктаҥаш- шамычым мом ужмо нерген кумылын каласкалыме дене ӧрыктаренам. Варажым, телевиденийыш логалмеке, тидын нерген тӱшка калыкланат каласкалаш кумыл лектын. Нуныланат тиде оҥай лиеш манын паленам. Ончыч СТС-ыште «Неохота»  проектлан пижынам. Варажым, ГТРК-ш куснымеке, шонымашым умбакыже илышыш шыҥдарен толынам, но форматшым вашталтенам. Блогер семын фильмым войзаш кумыл лектын. Оператор дене пырля корныш тарваненна. Икымше тыгай путешествийыште ме 70 утла километрым йолын эртенна. Тунам Кужэҥер районысо Кӱ курыкышто лийынна, а тудыжо Волго-Вятский увалыште верланен, курыкан сылне вер. Икымше серий сай лектын,  Интернетыште 4 тӱжем утла просмотрым поген. Мыйын шонымаште, тиде  шуко. Санденак вес серийым ышташат кумыл лектын.

— Тачысе кечылан  чылаже мыняр серий погынен?

— 86 серий ямде. Но кызыт тиде пашам мый шке гыч ыштем. Мутлан, пытартыш серийым ОРТ каналын заказше почеш Шернур районысо Горняк кундемыште войзенна. Тусо «Горное заделье» заказникыште ожнысо кӱ штольно-влак аралалт кодыныт, вет ожно тушеч кӱм луктыныт.  

— Тугеже Марий Элын 86 ойыртемалтше верыштыже лийында, лектеш?

— Чын, кажне серий посна кундемлан пӧлеклалтеш. Марий Элыште ойыртемалтше верже ятыр уло.  Юрино, Курыкмарий районлаште, Морко районысо Чукша курыкышто, Кокласолаште лийынам, Юл, Элнет , Кугу Какшан эҥерла денат ийын коштынам, тыгак  Марий Турек, Шернур, Кужэҥер районлам авалтенам. Волжский, Оршанке, У Торьял районлаште лийын омыл, но миен толмо шуэш.  Чумбылат курык верланыме кундем нергенат серийым ямдыленам.

— Тугеже Те проектым мучашлаш огыда шоно?

— Ончыкыжымат кундемнан ойыртемалтше верлаж дене палдарынем. Окса шотышто кузе лектеш ом пале гынат, но йӧным кычалам. Тений Руш географический обществын грант конкурсышкыжо проектым возенам. Икымше тыгай ошкылем могай лектышан лиеш, эше раш огыл. Но грантым сеҥен налам гын, куштылгырак лиеш шонем. Эше шуко вер нерген каласкалаш, шуко корным эрташ шонымаш уло. Мый кумло ияш веле улам, сандене шуко мом  шуктен кертам.  

— Икмыняр проект дене пашам ыштымыда ӧрыктарыде огеш керт.

 — Мом мый кызыт ыштем, могай шонымашым илышыш шыҥдараш тыршем — чылажат мыланем моткоч келша, куаным конда. Мутлан, 27 мартыште оласе администраций полшымо дене школ КВН команде-влакын лигыштын  фестивальыштым эртарышна. Тудлан ямдылалтме кугу пашам ворандараш логалын. Тыгай модыш Йошкар-Олаште иктаж шым-кандаш ий ончыч гына лийын. Йолташ-влак дене пырля ме тудым ылыжташ манын, школлаш лекташ тӱҥалынна, команде-влакым чумыренна. Нунылан сценыш лекташ, мыскарам ышташ, сценарийым возаш полшена. Мутат уке, тыште туныктышо, школ вуйлатыше-влакын полышыштланат эҥерташ логалеш. Кызыт кандаш команде погынен. Молан ме ты пашалан пижынна? Масляковын «АМИКС» компанийже КВН модмашым тунемше-влаланат эртараш тӱҥалын. Меат ты пашаш ушненна. Молан Йошкар-Олаштат тудо эртаралтшаш огыл. Эшежым кызыт обществыште увер шӱкшак пеш шуко. Ме икшыве-шамычым жапым пайдалын эртараш, мыскарам умылаш туныктена. Тек нуно чын корно дене каяш, шкем кучаш, кажне шагатым пайдалын эртараш,  йолташ-влак дене кылым ышташ, илышлан куанаш тунемыт.

— Шке жапыште Теат КВН-ыште модында, эсогыл команде дене Россий кӱкшытыштат ойытемалтында вет?

— Университетыште тунемме годым тыгай весела пагыт лийын. Тудо жап гычак пырля модмо йолташ-влак дене пырля ме тиде пашам тунемше-влак дене эртараш тӱҥалынна. КВН гыч лекше ныл йолташ улына. «КВН Марий Эл» коммерческий огыл региональный организацийын директоржылан Олег Ремизов шотлалтеш. Тыгак Лена Егошина ден Александр Владимиров административный пашам шуктат. Но ме чыланат ик пашамак ыштена. Кодшо ий декабрьыште икымше конкурс-концертым эртарышна. Тудо пеш сайын эртен, пошкудо регионла гычат команде-влакымат ӱжынна ыле.

— «Пешком по республике» проект денак кылден, Те школлаштат  тунемше-влаклан вашлиймашым эртареда вет?

 — Икымше гана ӱжмӧ почеш тыгай вашлиймашым эртараш миенам да умыленам,  нунылан тиде оҥай. Кызыт тыгай ӱжмаш-влак чӱчкыдын лийыт. Мый уло кумылын коштам. ИКН уроклашкат ӱжыт. Йошкар-Оласе школла гыч веле огыл, районласе гычат. Ача-ава-шамычат темлымаш дене лектыт.

— Шукерте огыл Те «Интурмаркет» туризм форумыштат Марий Элын делегацийже дене пырля лийында вет…

 — Марий Элын Молодёжный политике, спорт да туризм шотышто министерствыже вуйлатыше тушко каяш ӱжын. Мутат уке, тидыже республик дене палдарыше проектым шуктымем денат кылдалтын. Но мыйым эше тӱрлӧ мероприятийым эртарыше семынат палат. Санденак, очыни, тыгай ӱжмаш лийын. (Мут толмашеш, интервьюм налме годым мемнан деке ик пӧрьеҥ лишеме да Александр деч телефон номержым йодо. Шукерте огыл палымыже-влаклан сӱаным эртарымыже моткоч келшен, мане, авт. )

— Тӱрлӧ мероприятийжым шукертак эртареда?

— Шукертак. Тидак мыланем шийвундым конда. Тыгак сценарийым, почеламутым возем. Икманаш, творческий пашам шуктем. Мыйын шонымаште,  шуктымо моло пашаже окса лектышым кызыт огеш кондо гынат, тиде мыйым ок ойгандаре. Кызыт самырык-влак пеш писын пояш шонат. Мый чынжымак ӱшанем, калыкыште манмыла «поро паша поро денак пӧртылеш». Мыйынат шуктымо чыла шонымашем, тыршымашем куаным конда, шкаланем веле огыл. Можыч, илен-толын, сай лектышымат пуа. «Пешком по республике» проектемат  республик деч ӧрдыжкат лектын кертеш. Кызытеш мый кеч-можымат кумыл почеш ыштем. Илышыште чылажымак окса дене гына аклыман огыл, шонем.

— Ешда уло укемат пален налме шуэш.

 — Еш — тиде мыйын илышыште ик эн тӱҥ проект. Пелашем дене коктын университетыште ик жапыште тунемынна. Ынде лу ий наре пырля улына, кызыт кок икшывым ончен куштена. Нуно але изирак улыт, сандене жапым нунылан шукырак ойыраш логалеш.

— Йолын кошташ тазалык кӱлеш. Кузе тудым пеҥгыдемден толат?

 — Ик жап мый йолташ дене пырля куржталаш тӱҥалынна ыле. Кажне кечын тидым ыштенна. Варажым палыме-шамычат ушненыт. Тунам 15 килограммым кудалтенам. А таче мый шкемым комфортно шижам гынат, жапын-жапын,  ушым кандарен куржталаш лектам. Такшым, мый тамакым ом шупш, аракам утыжым ом йӱ, кызытеш тазалык ок тургыжландаре. Но тудым эскераш кӱлеш. Икшывем-шамычланат сай пример лияш тыршыман.

— Таче республикыштына туризмым вияҥдымылан кугу вер ойыралтеш. Тыйын шонымаште, мо ок сите?

 — Мемнан республик пеш изи, но тидын годымак шуко мо уло. Куснылшо пӱртӱс зонышто илымылан кӧра, пӱртӱсна тӱрло сынан: чодыра, курык, эҥер ден ер ситышын. Кундемыштына тӱрло калык ила, тӱрлӧ юмылан кумалеш.  Йошкар-Олана турист-влакын ончал савырнаш кумылым лукшо олашке савырнен.  Но иктым палемдыман, инфраструктурна начаррак. Эшежым ме лукышто  улына манашат лиеш. Кӱртньыгорно, юж, вӱд транспорт шотыштак, республик гоч нимат ок кай манаш лиеш. Но тидыже мыланна сай але сай огыл, каласаш неле. Шке проектем гоч мый ты але вес кундемыште вашлиялтше ситыдымашымат ончыкташ тыршем. Шкенан ойыртемалше кундемнам аралаш, жаплаш ӱжам. Санденак экологий сынан маршрут-влакым утларак почаш кӱлеш да тидым шкежат ышташ пижнем.  

Светлана Носова.

 

 

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий