21 ноябрьыште поэт-прозаик, журналист Маргарита Ушаковалан (снимкыште) 70 ий темын. Шочмо кечыда дене Маргарита Тимофеевна!
Волжский районысо Курыкӱмбал ялыште шочын гынат, шочмо вержылан тудо Отымбал ялым шотла, молан манаш гын лач тушто, коваже Анна Ефимова дене, кум тылзаш улмыж годсек илен. Лач тиде ӱдырамашын йомакым каласкалымыже ӱдырым ӱмырешлан сылнымутлан шӱмаҥден. Карай школ деч вара Свердловск областьысе Серов оласе училищым тунем пытарен, икмыняр жап заводышто токарьлан тыршен, лу ий – почто пашаште. 1985 ийыште Марий кугыжаныш университетын историй-филологий факультетыштыже шинчымашым поген, вара «Волжская правда» газет редакций пелен радиоорганизаторын пашажым шуктен, дубляж шотышто редакторын алмаштышыже, тыгак «Волжский мебельщик» гзетын редаторжо, «Юл увер» газетын корреспондентше лийын, Волжский районысо илалше да инвалид-влаклан мӧнгыштышт социальный полышым пуышо пӧлкам вуйлатен.
Маргарита Тимофеевнам пӱрымаш Новосибирск ола марте наҥгаен кертын. Тудо жапыштак «Ончыко» журналыште «Авамын куэже» ойлымашыже савыкталтын. «У авторна» рубрике йымалне савыкталтше автор шотышто ончыкылык писатель манын ойленыт. Калыкын ӱшанжым тудо шуктен: 1993 ийыште Мардан Рая дене пырля «Авамын куэже» сборникым луктын, 2000 ийыште «Яҥгаршудо» сборникше савыкталтын, 2009 ийыште – «Умыло мыйым», 2009 ийыште – «Шыже муро», 2014 ийыште – «Нежные стебли дождя», а тений – «Порысан пӱрымаш».
Таче уста сылнымутчо могай шонымаш дене ила, шӱм-чоныштыжо могай шижмаш озалана – тудын дене вашмутланымашым лудаш темлена.
– Маргарита Тимофеевна, вачӱмбалныда – 70 ий. Шӱм-чоныштыда могай шижмаш озалана?
– Ыштен шуктыдымо сомылем шуко. Но жап пеш писе. Мыйын эркын тарванылмем ок вучо.
– Эртыме корным шергалаш гын, тудо Тендан тасма гай тӧр лийын огыл. Молан, шонеда?
– Пел ӱмырем шке ушем дене илен омыл ман шонем. Эре авамын мутшым колыштынам. «Огым» мутым ом пале, ваштареш ойлен ом мошто. Ынде кеч-можымат вашталташ вараш кодынам. Могай улам – тугаяк кодам. Садланжат пӱрымашем мыйым кертме семын кырен.
– Ик интервьюшто тыге каласенда: «Сорта – илышын символжо. Корно тӱҥалтышыште ме тудын семынак виян йӱлена, вийым погена, пеҥгыдемына, йолӱмбаке шогалына, пӱрымашын корныж дене ӱшанлын ошкылына… вара йӧрена…» Маргарита Тимофеевна, Тендан шонымаште, сорта семын трук йӧраш огыл манын, айдеме мом ыштышаш? Тудо шке пӱрымашыжым вашталтен кертеш мо?
– А молан тудым вашталташ? Мо лийын – лийын, мо эртышаш – эртен. Шукыжым илыме, кӱчык ужашыжым кузе-гынат эртарем.
– Моло марий прозаик дене таҥастараш гын, Тендан возымыда нунын произведенийышт деч моткоч ойыртемалтеш. Оҥай йылме, вучыдымо шонымаш-шамыч, герой-шамычын поступкыштат чоным вургыжтарыше улыт. Кушеч чыла тиде? Ош кагазеш илышым шочыкташ Тыланда вийым мо пуа?
– Шинчам кумем да, кажне литературный героем тачат рашын ужам, вет чыланат пеленем лийыныт, палыме улыт. Нуно куаненыт – мыланемат ласка лийын, нуно шуженыт – мыйынат кинде шултышем кылмен ияҥше ыле, ойгыреныт – шортынам, возымо кагазем шинчавӱдем дене нӧртенам. Но иктым каласен кодынем: мылам сайжат, осалжат йот огытыл. Вет порылык тӱняште утларак. Таумутем гыч пӧртым чоҥаш лиеш. Пеленышт илаш тунемынам, йоҥылышем умыленам, тудым тӧрлаш тыршенам.
– Маргарита Тимофеевна, шкеже могай произведенийым лудаш йӧратеда?
– Пытартыш жапыште япон поэзийым эре лудам. Каласен моштыдымын келша! Кӱчык да сандалык кумдык умылымашым кум корныш пуртен, тугай философийлан негызым пыштыме йӧн пуйто палыдыме шифрым пульсарла ушыш тушка. Ик Басё мом шога! Мыйын лишыл йолташем, Волжскышто илыше поэт Анна Васильева, хайкум воза. Тудо тӱнямбал конкурслаштат участвоватла, мыняр наградыже уло!
– Илышыште мом эн тӱҥлан шотледа?
– Шӱмым яндарыште кучымым. Юзо памаш вӱд дене мушкын колташ тӧчыде, лийже шӱмет ару. Тунам ласкан тӱняш ончет, шинчам нигӧ деч от шылте.
– Ӱмыр корно дене эртыме годым эреак чын ошкылаш ок лий, могай йоҥылыш ошкыл шотышто Тендан кызытат чонда коршта?
– Ӱдыр годымемак йочам ашнаш налаш кӱлеш улмаш. Тачысыла шкет ӱҥгӧ гай окна гыч ончен ом шинче ыле.
– Маргарита Тимофеевна, тачысе марий сылнымут, журналистике шотышто шонымашда могай?
– Возышо-влак ик семын огыл шочыт. Ала-молан районизироватлалтше улыт маншаш мо? Чыла могырым шокта: «Тиде районышто эн шуко поэт ден писатель да журналист улыт, тудо вер-шӧр гыч тале да мастар сылнымутчо-шамыч университетыш тунемаш толыныт. Ой, тушечынже… икыт-кокыт и чыла!» Тидыже мо дене кылдалтын? Родиным йӧратымаш дене огыл мо? Чызе шӧр дене шке шочмо йылмым нимо деч шерге манын шонымаш гыч огыл мо? Да тиде вет ура-патриот улмылан кӧра ман шонымашым ынже лук. Тыйым марла виеш иктат ок кутырыкто. Вӱр чӱчалтыш гаяк лийже тыйын шӱлалтен лукмо кажне оет, чынжымак марий койышет. Лу йылмым тунем да пале, но кова-кочат ден ача-аватын йылмышт деч ит вожыл. Тыгак тачысе сылнымут ден журналистикыштат. Келгын, кугу кумылын, шонен возышо-влак улыт, улыт чынжымак! А тыглай ик кечаш куштыра мутым возымо мардеж почеш каен йомжо.
– Савыкталтше книгада-влаклан шкеже могай акым пуэда?
– Чыла шкемын: парням пӱч – коршта, нунат тыгак – корштыш гыч шочыныт.
Пытартыш лу ийыште кусарыме пашам шуктенам. Прозаик Василий Красновлан кум книгам, Аркадий Богдановлан роман-трилогий ден посна ойлымаш ден повесть-влакым кусаренам. Чылажымат подстрочник деч посна, вигак оригинал гыч. Куштылго огыл, конешне.
– Айдеме эреак ончыкылык дене кылдалтше шонымаш дене ила. Тендан тудо могай? Мом ыштынеда?
– Тӱҥалме пашам уло. Икте веле огыл. Писын возен оптен ом мошто. Да и огешат кӱл.
Г.КОЖЕВНИКОВА
М.Скобелевын фотожо
