11 – Пактай пазар
Марий кумалтышын чинче тушыжо:
Кинде шындыме годым:
«Вуйӱмбал Кугу Юмо, Вуйӱмбал Кугу Илыш шочын! Сурт Юмо, Сурт Суксо! Идалык Кугу Пайрем Юмо! Кугу киндетым йӧрате, тиде тичмаш кинде вачын илаш йӧным ыштен шого, родо-шамыч дене пырля умбакыжат тыгак ваш йӱын-кочкын илаш полшо…»
«Кинде кондышыланат, суртозаланат, ешыжланат, лишыл пошкудыжо-шамычланат кум тӱрлӧ шулык перкем йодына. Ешыште мӱкш перкем, еш дене ыштыме кинде перкем, нур перкем, кожла перкетым пуэн шого. Олык воктен, вӱд воктен кайымына годым, ший вуян ший колет уло, вӱд комат уло, вӱд шашкет уло. Келге гыч куашыш луктын, товарвондо дене савалтен луктын, кугыжан шивундылан савыраш йӧрышӧ йӧным ыште. Кӱшыч кайыше йӱксет, комбет улыт. Чыла сатум: исыр сатум, мӱй сатум, кинде сатум, коваште сатум кугыжаныш пазарыш луктын шогалын, шогалме вержым тӱван ыштен, мӱндыр озам лишке конден, ужалышаш сатум шергын ыштен, налшаш сатужым шулдештарен, кум ужашым налын пуртен, ик ужашыж дене кугыжан пуышаш-налшашым пуэн колтен, тулеч кодшыжым тоҥедыш йымаке пыштен, йӱдшӧ кечыже шотлен пытарыдыме шийвундо казна перке гычын йывыртыктен шого!»
«А теве киндым конден кумалше тулар-тулачылан чевер кече гае волгалтын, шыште шоҥ гай нӧлталтын, вӱдшоҥ гай оварген илаш йӧным ыштен шого. Шӱм-мокш корштымо дечат, шинча-пылыш корштымо дечат арален шого. А саска сорта, шуктен виктарен шого!»
«Ош сандалык ончылно» книга гыч налме. 2012 ий.
Черке йӱла почеш:
9 – Господьын Пылпомышко чапландаралт нӧлталтмыже.
11 – Крымысе святитель Лукан кечыже.
Юмын Аван «Сулыкан-влак верч мутым кучышо» («Споручница грешных») юмоҥажын кечыже.
12 – Икымше Тӱнямбал Погынышто лийше святой ача-влакын кечышт.
Калык пале почеш:
7 июнь – Йыван кече. Пызле чот пеледеш – шӱльӧ сайын шочеш.
Рак эҥер серыш нушкын лектеш – ночко игече толеш.
Лудо вӱд йымаке чӱчкыдын кая, эре йӱштылеш – йӱр толеш.
Чодыра ӱмбалне юж кандалга – шокшо лиеш.
Уржа шыркам колта – поҥго лектеш.
12 июнь – Исаакийын кечыже, кишке пайрем. Ты кечын чодыраште кишке-влак сӱаным ыштат, маныт, сандене тушко коштын огытыл.
13 – Еремейын кечыже. Ты кечын уа (черемша) шудым погеныт.
Черемша але маска шоган – шукияш шудо. Тудо ландыш пеледыш шудо гайрак коеш, но пуш да тамже дене чеснок ден шоганым ушештара. Таклан огыл тудым эше ир чеснок маныт. Молан маска шоган? Вынем гыч лекмекыже, маска лач тудым кумылын кочкеш. Калыкыште уам кочкышыш кучылтыт, пайдале веществаже шуко. Пӱртӱсым эскерыше, «Кугу Какшан» заповедникын шанче пашаеҥже Геннадий Богдановын ойлымыж почеш, Марий Элыште, пӱртусыштӧ 4 тӱрльӧ шоган шочеш. Нунын коклаште черемша уке да лийынат огеш керт. Иктаж-кӧн кудалтыме сад участкыште уло гын веле. Пазарыште тудым южгунам ужалат. А такшым, тудо кожеран чоыдраште шочеш. Редакцийышкат черемшан мемнан кундемыште кушмыж нерген пален налаш шонышо ик еҥ толын ыле.
Шарнаш кодшо ой:
Йӱштӧ шомак чоным сусырта, поро – эмла.
Кандыран кужужо сай, мутын – кӱчыкшӧ.
Тунемдыме еҥ сокыр чыве дене иктак.
Кинде-шинчал деч кугу от лий.
Шошо пеледышыж дене мотор, шыже – тӱвырго саскаж дене.
В.Михайловын «Калык ойпого – калык чон поянлык» книгаж гыч налме.
С.Носова ямдылен
