Кодшо шуматкечын, 27 январьыште, Юл сер кундемысе Карай ялыште йӱлаш пурышо Портышкем пайрем нылымше гана эртыш. Тымарте тудым «Марий Эл» ден «Кугарня» газет-влак да Карай школ эртареныт гын, тений пайремым район кӱкшытыш нӧлталыныт.
Ты гана Портышкем пайремыш Юл сер кундемыште, тыгак Марий Эл кумдыкышто кумдан палыме шуко еҥ толын, тиде – Волжский районым вуйлатыше Рудольф Григорьев, районысо Депутат-влак погынымашын председательже Анатолий Макаров, Марий Эл Кугыжаныш Погынын депутатше Сергей Фёдоров, Марий Оньыжа, Йоча да самырык-влаклан марий республикысе театр-рӱдерым вуйлатыше Эдуард Александров, Марий национальный конгрессым вуйлатыше, М.Шкетан лӱмеш марий драме театрын директоржо Михаил Матвеев, В.М.Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н директоржо Евгений Кузьмин, Российын сулло сӱретчыже Иван Ямбердов, Марий Эл Республикын ончычсо образований министрже, кызытсе мер илышын чолга еҥже Римма Катаева, «Марий Эл» газетын тӱҥ редакторжо Александр Абдулов, «Кугарня» газетын тӱҥ редакторжо Эдуард Иманаев, «Ямде лий!» газетын тӱҥ редакторжо Лидия Семёнова, «Марий книга савыктыш» савыктыме пӧртын директоржо Юрий Соловьёв да молат. Тыгак Волжский районысо ял шотан илемлам, школлам вуйлатыше-влак, Звенигово районысо школлаште туныктышо-шамыч лийыныт.
Чынак, шорык меж дене йӧрымӧ тиде йолчиемым, ик республикыште илена, ик йылме дене мутланена гынат, кузе гына огына ман: портышкем, межгем, порчкем, бальоҥга, поршкем… Тидыже, мутат уке, кундем дене кылдалтын. Карайыште портышкемым пайремлан келшышынак маныт.
Портышкем пайрем тӱҥ шотышто Карай школышто, каныме да тӱвыра пӧртыштӧ, тыгак уремыште эрта. Тений тудо палыме да пагалыме шуко еҥым иквереш чумырымыж дене веле огыл, тыгак школын фойештыже марий йылме ден сылнымутым туныктышо Надежда Ильинан вуйлатымыж почеш марий тувыран, портышкем йолан тунемше куд ӱдырын межым шӱдырен вашлиймышт дене ойыртемалте. Самырык-влак коклаште мондалт шушо гаяк кидпаша пуйто у шӱлышым пуыш: Оля Колесникован, Снежана Быкован, Полина Артемьеван, Лилия Гордееван, Алина Николаеван да Ксения Чепакован межым шыдыр-шыдыр шоктыктен шӱдырымыштым ужын, школыш пурышо-влак кокла гыч, очыни, кажныже ик жаплан тӱҥын шогале. Теве могай кугу виян кугезе ӱдырамашын кидпашаже! Воктенак уныка ден кова-влак шӱртым пӱтырат: кок пырчым иктыш ушат. Тидат – самырык-шамыч коклаште мондалтын толшо кидпаша. Но пӱтырыдымӧ шӱртӧ дене ны пижерге-носким, ны джемперым от пид – пеш вичкыж лийыт да вашке шӱтлат. Изиш ӧрдыжтырак берет вуян кум рвезе шинчат, технологий предметым туныктышо Олег Изергинын вуйлатымыж почеш портышкемым олмыктат. Манмыла, кумыл кашташке кӱзен кайыш, вет тымарте портышкемым тӱҥ шотышто Карай кундемысе пӧръеҥ-влак ачаленытКоеш, рвезе-шамыч тыршат, вӱржым монь кералмышт годым эсогыл пеҥыжалтен колтат.
— Портышкем дене кылдалтше чыла пашам кумылан-влаклан гына туныктем. Нине рвезе –Данил Гаврилов, Валентин Блохин да Иван Петров, чынжымак, чот тыршат, лектышыштат куандара, – тунемшыже-влакым кугешнен ончале Карай школышто ынде 40 ий туныктышылан ыштыше Олег Владимирович. – Кызыт портышкемым ачалыме ӱзгарым кевытыште от му, сандене чылажымат шкенан мастерскойышто шкеак ямдылена. Рвезе-влак тумыштенат, подошымат, таганымат, задникымат (йолтаган шеҥгел) шынден моштат, опытым погашышт гына кодын.
Портышкем пайремын тӱҥ ужашыже – межгемым йӧрымӧ мастер-класс. Верысе кидмастар Валентин Ивановын черланымыжлан кӧра ты гана портышкемым Памар селаште илыше Лидия Кудрявцева «йӧрен» ончыктыш. Мом кузе ыштышашым радам дене умылтарыш. Тыгак Василий пелашыжын селаште межым нӱлыктымӧ (почкымо) вакшым кучымыж нерген каласкалыш. Волжский районысо калык Карайысе меж вакшым пеш сайын пала. Тушто Ольошка лӱман пӧръеҥ пашам ыштен, машинам кучылтын моштымыж дене межым районышто эн сайын почкен. Тудын уке лиймекше, машинажым Кудрявцевмыт Памар селашке налын наҥгаеныт.
— Тиде машина кызытат тугакак сайын пашам ышта. Марий межым суас-шамыч чот йӧратат, – портышкемлан ойырымо шыже межым рӱзалтен мане Лидия Гавриловна.
Тиде жапыштак уремыште вӱчан ече дене эн писын куржмо, нелемдыме портышкемым эн торашке кудалтыме таҥасымаш-влак эртышт. Мо оҥайже да куандарышыже: кок таҥасымашыштыжат ӱдырамаш-влак коклаште икымше верым «Марий Эл» газетнан тӱвыра да сымыктыш йодышла дене редакторжо Алевтина Байкова нале, тудо 250 м коклам 1,14 минутышто куржын эртыш, а портышкемым 9 м торашке кудалтыш! Тыге тудлан кок призым – кок портышкемым – торжественно кучыктышт. Пӧръеҥ-шамыч коклаште ече дене А.Фёдоров (1,05 минут) да портышкемым кудалтыме дене А.Блохин (18 метр) ойыртемалтыч.
Калыкын клатым кычалын модмыж, ведрам сакыман вӱдварам нумалын таҥасымыж, курык гыч юарлен мунчалтымыж, ярмиҥгаште шке кӱэштме кочкышым, пазарыште тӱрлӧ кугытан портышкемым наледымыж годым Волжский районын ончыл еҥже-влак кундемым вияҥдыме йодыш-влакым лончылышт. Тыштак районым вуйлатыше Р.Григорьев тошто школ олмышто портышкемым йӧрымӧ пӧртым почаш сӧрыш.
Иктешлен каласаш гын, тений Портышкем пайрем палынак кугу кӱкшытыштӧ да пеш чаткан эртыш. Ты шотышто Карай школын туныктышыж ден тунемшыже-влакым мокталташ кӱлеш, поснак – директоржо Любовь Анатольевна Сергеевам.
Маргарита ИВАНОВА.
Авторын фотожо.
