Кужэҥер районышто «Коҥга пазар» пайрем тений эсогыл кок гана эртаралте. Иктыже арня ончыч поселкышто лийын гын, весыже – 14 февральыште Старселаште, верысе тӱвыра пӧртыштӧ. Туштыжо район кӱкшытан Йӱла да усталык программе фестиваль тӱрлӧ коллективым чумырен ыле.
«Пазар» гӱжлен!
Мероприятий моткочак веселан эртыш. Паледа, ожнысо жапыш пӧртылмыла чучо! Мыйын шочмем пагытлан мемнан велне тудым кумдан эртарымым чарненыт улмаш, туге гынат ачам-авамын «Коҥга пазар» годым Токтайбеляк велыш родышт деке имне дене унала мийышт нерген каласкалымыштым кызытат шарнем. Пеш веселан, мурен-куштен палемдат улмаш.
Книгалаште возымым шергалаш гын, тиде пайремым эртарыме верыш ожно шкенан кундем гыч веле огыл, тыгак пошкудо Киров областьысе Виче, Кукарка, Яраҥ, Уржум велла, эсогыл Озаҥ ден Угарман гыч купеч-шамыч сатуштым ужалаш, шканышт иктаж-мом келшышым налаш лӱмын толыт улмаш.
Кушкыжмын Старсела тӱвыра пӧрт фойештат сӱрет тыгайракак ыле. Кызыт ынде имне дене огыт кудалышт, а машинашке шинчын толыт. Сандене ты полат ончылно ятыр транспорт шоген, а фойеште пуйто пазарак гӱжлен! Районысо кажне гаяк тӱвыра пӧрт пашаеҥ-влак могай-гына марий кочкышым ямдылен конден огыл ыле?! Мом шукертсек тамлен отыл гын, тыште чыла гаяк кочкын ончен кертме: шӱрашан да тыглай мелнам, тӱрлӧ деч тӱрлӧ когыльым, салмамуным… Мемнан семын торарак корно гыч толшо-шамычлан тидыже моткочак лачеш лийын, вет тушто теммешак кочкаш йӧн ыле.
Пазарыш ожно еҥ шуко погынен. Тыштат тыгак лийын: еҥ-шамыч тунамсылак ваш шӱкедыл коштын сийлалтыч, икте-весышт дене мутым вашталтышт, ожнысылак сатум темлыше-влакат ыльыч. Да, мутат уке, мемнан Кужэҥер сем почеш мурен-куштышт. Тиде жапыште чоным каласен мошташ лийдыме шижмаш авалтен ыле! Ачам ден авамат Коҥга пазар пайремыште тыгаяк куаныше лийыныт докан…
Кӱнчылам шӱдырымӧ, портышкемым йӧрымӧ…
Тылеч вара мероприятийын тӱҥ ужашыже залыште тӱҥале. Верысе тӱвыра пӧрт вуйлатыше Галина Жилкина школышто тӱрлӧ класслаште тунемше ӱдыр-рвезе-влаклан, тыгак ончаш погынышо-шамычлан межым кузе эрыктыме, кӱнчылам кузе шӱдырымӧ нерген каласкалыш. Пайремыш нине сомылым ыштен моштышо икмыняр ковайым ӱжыныт ылят, нуно йоча-шамычлан мастер-классым ончыктышт. Мо оҥайже, кӱнчылам ӱдыр-шамыч веле огыл шӱдырен ончышт, рвезе икшыве-влакынат тыгай кумылышт лектын.
Тошто Йӱледӱр тӱвыра пӧрт вуйлатыше Людмил а Афанасьева сувенир сынан изи портышкемым йӧраш туныктыш. Тушкыжо мыят куанен ушнышым! Кунам эше тудым шке ыштен ончем ыле?! Мастер-классыште тунемше ден кугурак-влак, ну, тыршышна вет! Кажнынан моторынак лекте. Шкемын ыштымым ынде мӧҥгыштем эн коймо верыш пыштем – тек «Коҥга пазар» пайрем нерген ушештара…
Портышкемже изи веле гынат, тудым ыштен-ыштен, чыным ойлаш гын, пӱжалт пытенам ыле. Туге гынат умбакыже «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем лӱм дене йоча-шамычлан «Марий йӱла шӱмыштем ила» викториным эртарышым. Йодыш-влак неле огытыл ыле гынат, ӱдыр-рвезе-шамыч южыштлан залыште воктенышт да шеҥгелнышт шинчыше ковашт полшымо дене веле вашештышт. Тугеже ты шотышто школлаште пашам эшеат сайын ворандарыман, ача-ава-влакланат икшывыштлан марий йӱла нерген утларак каласкалыман, палдарыман, лектеш.
Тылеч вара республикысе Марий тӱр рӱдер вуйлатыше, «Саскавий» ушемын еҥже Ираида Степанова полышкалышыже-влак дене пырля марий национальный сӧрастарыш-влакым ышташ туныктымо мастер-классым эртарыш. А тылеч ончычшо пеленже кондымо шымакшым, сорокам, моло ӱдырамаш вуйчиемым, ыштыме сӧрастарышыже-влакым ончыктыш, нунын нерген каласкалыш. Да кумылан-влаклан нуным чиен ончен, шкешотан фотосессийым ышташ темлыш. Тыгайже ятырынак улына ыле. Ожно ӱдырамаш-шамыч могай моторын койын коштыныт улмаш! Мыят шкемым ик тыгай моторжылан шотлышым. Мом ойлаш, тиде рӱдер моткочак кӱлешан пашам шукта.
Кӧн тӱрлаш тунемаш кумылжо лийын гын, нуно тылеч вара фойешке лектыч. А мероприятий умбакыже шуйныш. Ынде сценыш коллектив-влак лектыч да тӱрлӧ йӱла ден мурымаш, куштымашым ончыктышт. Мутлан, Йывансола тӱвыра пӧрт пеленысе «Мурсескем» калык фольклор ансамбль унала колтымо йӱла дене палдарыш. Кугу Лаждӱр гыч «Марий сем» калык фольклор ансамбль ден верысе мурышо да куштышо «Тымык кас» коллектив сӧрал номерышт-влак дене куандарышт. Морко район Канторъял гыч «Весела кумыл» ансамбль лачшымак «Коҥга пайрем» йӱлам модын ончыктыш да тидыже калыклан путырак келшыш, вет участник-шамыч мурышт, куштышт веле огыл, погынышо-влакымат тидым ышташ таратышт, туштымат туштышт, тӱрлӧ модыш ден конкурсымат эртарышт да ойыртемалтше-шамычлан изирак лачка пӧлекымат кучыктышт. Арам огыл тиде коллектив фестивальыште лауреат лӱм дене палемдалте.
Пытартышлан Кужэҥер районысо рӱдӧ клуб системын организационно-методический пашажым вуйлатыше Ольга Сергеева районысо школлаште тунемше-шамычлан фолк-урок-влакым эртарыме дене национальный йӱлам арален кодаш да вияҥдаш тыршыме нерген каласкалыш. Тыгодым могай кундемыште тиде кузе шукталтмым экраныште видеороликым ончыктен палдарышт.
Иктешлыме семын
Тыгай мероприятийым эртарыме дене моткочак кӱлешан да пайдале паша ышталтеш, вет еҥ-влак мондалташ тӱҥалше ожнысо пайрем-влакым уэш шарналтат. А тугеже шочмо калыкнан йӱлаже аралалт кодеш. Да ик эн тӱҥжӧ – самырык тукымым калыкнан йылмыжым, тӱвыражым пагален да аклен кушташ полша. Тидланак тауштен, «Саскавий» марий ӱдырамаш ушем лӱм дене Галина Шкалина мутым ойлыш да верысе тӱвыра пӧрт вуйлатышылан Таумутым кучыктыш. Коллектив ден тӱвыра пӧрт-влакым ты пашам келшен толшын шуктымыштлан Ольга Сергеева диплом да Чап кагаз дене палемдыш.
Тыгай пайремыш эше толмо веле шуэш!..
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
