ЭКОНОМИКЕ

Ик ийыштак – тенийлан да вес ийлан

Шарнеда, икмыняр ий ончыч республик мучко автомобиль корно могай локтылалтше ыле? Корно озанлык фонд гыч ойырымо окса эсогыл лакылам петыркалаш ситен огыл. Эше икмыняр ий тыге шуйна гын, корным шотыш кондаш товатат неле лиеш ыле. Йӧра, кок ий ончыч Россий мучко «Лӱдыкшыдымӧ да сай качестван автомобиль корно» нацпроектым илышыш пурташ тӱҥалме. Ты кӱлешан пашам «Марий Эл Дорстрой» АО-н ик эн ончыл Медведево филиалже кузерак шуктен толеш – тидын нерген предприятийын директоржо С.С.ОВЧИННИКОВ дене кутырена.

– Станислав Сергеевич, Те тиде предприятийыште кунамсек пашам ыштеда?

– Мый тышке 2007 ийыште МарГТУ-н строительный факультетшым автомобиль корно специальность дене тунем пытарыме деч вара толынам. Латик ий мастерлан, кок ият пеле тӱҥ инженерлан ыштенам, а тений шошо гыч директор пашам шуктем. Толмем годым предприятийна Медведево ДРСУ маналтын гын, вара «Марий Эл Дорстройын» Медведево филиалышкыже савырнышна. Тыге вашталт толмаште сайжат шагал огыл лийын, пашанат ылыж кайыш. Но вара финансироватлымаш иземмылан кӧра эркышныш – республик кӱкшытан корнышто паша кугыт турто. Федерал корнышто ыштымына гына илен лекташ полшыш.

– Но лач тиде жапыште республик кӱкшытан корно палынак начареште.

– Тиде мемнан дене веле огыл, Россий мучкат тыгаяк сӱрет ыле. Южо регионышто ударакат лийын. Вет ончычшат тӱҥ шотышто лакылам петыркалыме дене серлагыме. А тудыжо ий гыч ийыш шукемын. А тидлан ойырымо окса кугыт тугаяк кодын,  санденак ситен огыл. Россий мучко «Лӱдыкшыдымӧ да сай качестван автомобиль корно» нацпроектым илышыш пурташ тӱҥалмеке гына сӱрет вашталте. Вет тудо лачак регионал кӱкшытан корным шотыш кондымашке виктаралтын, да тидлан кугу ужаш окса федераций велым ойыралтеш.

– Ты нацпроект почеш пашам кунам тӱҥалме да мом ыштыме?

– Тидлан 2019 ийыште пижме. Ту ийын Йошкар-Ола – Санчурск корным Киров областьын чекше марте олмыктымо. Ончычат тудым ужашын-ужашын тӧрлымӧ, а ынде тӱрыснек нормативлан келшышым ыштыме. Тылеч посна Йошкар-Олаште Ленин проспектым шотыш кондаш кугу паша шукталтын. 2020 ийыште Йошкар-Олаштак Комсомольский ден Кремлёвский уремлам олмыктымо. Йошкар-Ола – Козьмодемьянск трассын республикнан рӱдолаж деке лишемме участкым, Кокшайск – Красногорский корным тӧрлымӧ. Тыгак Йошкар-Ола – Уржум трассыште Кугу Пумарий – Марий Турек – Лоп участкым шотыш кондымо. Ту ийынак  Кужэҥер районышто Руш Кугунур гыч Морко велке корнышто 10 километр кутышым ачалыме. 2021 ийыште Йошкар-Оласе Советский уремым олмыктымо. Шкат ужыда, рӱдоласе рӱдӧ уремлам шотыш кондаш лачак мыланна ӱшанат. Йошкар-Ола – Уржум трассыште адакат меак  28-ше гыч 41-ше марте, 41-ше гыч 58-ше марте да 72-шо гыч 78-ше марте километрлам Советский ден Шернур кундемлаште нормативлан келшышын тӧрленна. Тыгак Кужэҥер – Токтайбеляк корным шотыш конденна.

– Ак велым ончалаш гын, могайрак кугыт паша шукталтын?

– Лектышым ий еда кугемден толына. Кодшо ийын сентябрь йотке 728 миллион теҥгеаш паша ышталтын ыле гын, тений тыгаяк жаплан – 745 миллион теҥгеаш. Но тылеч варат паша шуйнен. Ӱмаште идалык мучаш марте ик миллиард утла теҥгеш шуктенна гын, теният тылеч шагал огыл лийшаш.

– Мый колынам, те нацпроект почеш идалыклан веле огыл, ончыкыланат ыштеда.

– Проект почеш тенийсе объектлам ме ончылгоч, эше сентябрьыштак, сдатленна.  Тылеч вара шушаш ийысыш кусненна. Эн ончыч Азаново – Петяк – Ключевой корнышто асфальт-бетоным шарен пытарышна, вара – Руш Шой – Визым корнышто. Мемнан ончылно кӱшычак тыгай задачым шындат: идалыклан палемдымым шуктымо дене гына серлагаш огыл, шушаш ийланат мо кертмым ышташ да ешартыш финансированийым налаш. Тидыже теве молан ышталтеш: «Лӱдыкшыдымӧ да сай качестван автомобиль корно» нацпроект вич ийлан палемдалтын. 2019-2024 ий жаплан палемдымым веле огыл, утларак ыштен шукташ йӧн улмо дене пайдаланен, шукырак корным шотыш кондаш задаче шындалтын.

– Шижалтеш, шукырак веле огыл, сайынрак ыштымыланат тӱткыш ойыралтеш.

– Транспорт шуко кудалыштме корным ончалаш гын, ончычсо семын ӱмбач асфальтым пыштыме дене гына нигузеат серлагаш ок лий. Теве Йошкар-Ола – Уржум трассымак налаш. Тудым тунар гана уэш-пачаш асфальт-бетон лончо дене леведме – чумыр кӱжгытшӧ 40 наре сантиметрыш шуэш. Ӱмбач тыглай гына леведаш гын, йымал лончыласе шелше икмыняр жап гыч кӱшыл лончыштат палдырнаш тӱҥалеш. Санденак регенераций йӧн кучылталтеш. Ончыч кӱшыл лончылам кок-кумшо ужашыже кӱжгыт фреза дене нӱжын налыт. Нӱжмӧ асфальт пудырго лап верлашке оптен тӧрлалтеш да ӱмбачше тыгыде кӱ шаралтеш. Вара чыла тиде угыч фреза дене варалтеш. Почешыжак ресайклер гоч колталтеш да тушто цемент ден битум эмульсий дене варналт лектеш. Автогрейдерын тӧрлен кайымыж почеш каток дене такырталтеш. Тыге пеҥгыде негыз ышталтеш да ӱмбакыже асфальт-бетон шаралтеш.

Но чыла корно регенераций йӧн дене ок олмыкталт. Тыгодым тудын кунарак локтылалтмыже, проект почеш мом палемдыме шотыш налалтыт. Фреза денат чыла вере огыл, а утларак локтылалтше ужашыште гына нӱжалтеш да нӱжмӧ пудырго лач лакылам петыркалаш кучылталтеш. А тӧремдыше лончо шотеш асфальт-бетон шаралтеш да асфальт-бетон денак ӱмбал лончо ышталтеш.

– Но корным олмыктымо паша тидын дене гына ок пыте, векат.

– Мутат уке, чылажат комплексно ышталтеш: корно йымач вӱд йоген каяш пучым пыштыме гын, тудат эрыкталт олмыкталтеш, корно тӱрымат пеҥгыдемдыде ок лий, а кӱкшакаште кӱртньӧ авыртышым шындыман, локтылалтын гын, вашталтыман, автопавильон ден пассажир шичме верым шотыш кондыман, корнысо знак ден разметкылам ыштыман. Чара верыште олмыкташ куштылгырак, а илемлаште, поснак олаште, паша кужунрак шуйна. Вет урем-влак икте-весышт дене ушалтыныт, сандене нуным тӱрыс огыл, а ужашын гына петыраш, ушнымаште йӱд жапыште ыштен шукташ да эрдене корным почаш перна.Тыштат, илемлаште, олмыктымо паша комплексно шукталтеш: корно дене пырля тротуар тӧрлалтеш, газон шотыш кондалтеш, бордюр алмашталтеш, корнысо знак вашталалтеш. Вет тидым иктеш гына чыла шот дене ышташ лиеш. Санденак олмыктымо паша шуко жапым налеш, кугу чытышым йодеш.

– Но организацийдан тидлан вийже ситышаш, вет тудо «Марий Эл Дорстрой» системыште ик эн кугу филиаллан шотлалтеш.

– Эше шукерте огыл мемнан филиалыш Килемар участке гына пура ыле, а кодшо ий гыч тыгак Юрино участкым ушеныт. Юлын шола серыштыже республик кӱкшытан да верысе корным ынде тӱрыснек ме обслуживатлена. Пеш шукыла чучеш, но Козьмодемьянск трассым федерал кӱкшытаныш савырыме деч вара тудым шотыш конден шогымылан ынде вес организаций вуйын шога. А паша шукеммылан лӱдмӧ ок кӱл. Вет нацпроект илышыш пурталтмылан кӧра ыштышаш чынжымак шукемын. «Марий Эл Дорстрой» АО-н филиалже ден участкыже-влакын вийышт тушто темлыме чыла объектлан ок шуто гын, моло организацийлан ушнаш йӧн лектын. Корно отрасль вияҥме мемнам куандара веле.

А ме, «Марий Эл Дорстройын» кугурак филиалже семын, шкенан системыште моло районысо филиалланат полшена. Кызыт виян фреза деч посна кугу олмыктымо пашам шукташ ок лий гаяк. А тыгай техникыже системыштына мемнанак веле. Тоштыжо (США-сыже) чӱчкыдынак пудыргаш тӱҥале гын, шукерте огыл уым (Германийысым) нална. Тудым обслуживатлыше бригадыланна чӱчкыдынак моло районыш полшаш лекташ логалеш. Кӱлмӧ годым моло куатан техникынамат ойырена. Тидлан йӧнна уке огыл – 200 наре единице техникына уло. Пашаеҥнаже участкыласыге – 335 еҥ. Нацпроект почеш кугурак объектше филиал деке лишкырак але участкыла деч вес велкыла лийыныт гын, тусо пашаеҥна-влак ӧрдыжеш кодын огытыл, командировко дене толын тыршеныт. Нуныланат молылан семынак кугурак пашадарым ыштен налаш йӧн пуалтын.

– А вара, корным олмыктымо сезон эртымеке, кажне участкыже шке кундемысе автомобиль корным, эрыктен, шотыш кондымылан вуйын шогаш тӱҥалеш…

– Кӱлеш годым тыштат икте-весылан эҥертыде, ваш-ваш полшыде ок лий. Ночко да иян, йӱшто да луман пагытыштат илемлашке корно лийшаш. Кугыеҥ-влаклан пашаш, йоча-влаклан тунемаш каяшышт нимогай чарак лийшаш огыл. Тидын нергенат ме шоныде огына керт. Шкенан обслуживатлыме корнылан мутым кучышаш улына. Тидланат вийна да техникына ситышаш. Тидат мемнан ик тӱҥ пашана.

– Ала ынде, йӧн дене пайдаланен, пашаеҥда-влакым профессионал пайремда дене саламледа?

– Ме кажне ийын Корно озанлык пашаеҥ-влакын кечышт вашеш тыршен ыштыше да ойыртемалтше-влакым палемдена. Теният 40 еҥым тӱрлӧ кӱкшытан награде вуча. Нунын радамыште коктын – каток машинист Валерий Павлович Боярчук ден Юрино участкын начальникше Людмила Александровна Кочетова – «Марий Эл Республикын сулло чоҥышыжо» почётан лӱм дене палемдалтыт. РФ транспорт министрын тауштымашыжым коктын, Марий Эл Транспорт да корно озанлык министерствын Почётан грамотыжым шымытын налыт. Моло награде коклаште – Медведево, Килемар да Юрино район администраций-влакын, «Марий Эл Дорстрой» АО-н Почётан грамотышт ден тауштымашышт.

Наградым налше-влак дене пырля мый чыла пашаеҥым шушаш пайремна дене саламлем. Эн ончычак чылаштлан пеҥгыде тазалыкым тыланем. Тидыже кызыт осал чер шарлыме пагытыште поснак кӱлешан. Да мемнан пашанажат куштылго огыл – эре командировкышто, эрден-эр гыч пычкемыш кас марте ышташ логалеш. Сезон жапыште шукынжо мӧҥгышкышт малаш гына толыт да пеш эр лектын каят. Тыгай годым ешын умылымашыже лийшаш – тидымат тыланем, уке гын тылеч посна неле. Адакше пашаче коллективыште – а тудо мемнан кокымшо ешна – ваш умылымаш лийже. Тунам пашанат ушнен толеш, корнынат нацпроектыште манме семынак лӱдыкшыдымӧ да сай качестван лиеш.

Юрий Исаков

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий