Тиде ий високосныйлан шотлылтын да тыгай талук калыкыште неле лиеш манын ойлат гынат, республикна кочкыш сату шотышто чӱдын ыш иле. Тӱҥ кочкышым, шылым, шӧрым, пакчасаскам, пареҥгым, киндым ме шкаланна веле огыл ситаренна, ятыр ужашыжым моло регионлашкат колтенна. Тидыже тений, коронавирус инфекций шарлыме пагытыште, поснак кӱлешан.
Мланде пашаеҥ-влак куандареныт
Тенийсе ий поснак мланде пашаеҥ-влаклан лектышан лийын. Игечат кушкыллан атыланашыже келшен тольо, адакшым нурышко минеральный ӱяҥдышым кок пачаш наре шукырак луктынна. Шурнывечына ий еда кумдаҥеш. Вет ынде ончычсо озанлык-влакын яра кийыше мландышт уэш пасушко савырна. Тыгай мландым кугурак кумдыкышто курал-ӱдаш озанлык-шамычлан федерал бюджет гыч субсидийым ойырымат кумылаҥден. Теве Шернур районышто у тӱшка озанлык шочын, Киров вел бизнесъеҥ-влак тудлан ончычсо «Казанский» лӱмжымак пуэныт. Тыште тений 1,2 тӱжем утла гектар пасум шурнывечыш савыреныт.
Ты гана чыла тӱрлӧ озанлыкыште 300 утла тӱжем тонн пырчым шийме, гектар еда кокла лектыш – 23 центнер лийын. Тыгай кӱкшытыш шукертсек шумо огыл ыле.
Эн кугу кумдыкеш да шуко пырчым ончычсо семынак Марий Турек районышто поген налыныт. Кокымшо да кумшо верыш Медведево ден Оршанке район-влак лектыныт. Озанлык-влак коклаште Медведево районысо «Шойбулакский» ден «Семеновский» племзвод» акционер ушем-влак ойыртемалтыныт. Тыште кокияш уржа южо пасушто 60 центнер дене лектын. Тыгак У Торъял районысо «Первый май» ялозанлык кооператив (колхоз) ойыртемалтын. Волжский районысо «Москва», Кужэҥер районысо «Искра», Параньга районысо «Победа» озанлыклаштат чапле лектышыш шуыныт.
Фермер озанлык-шамычат почеш кодын огытыл. Мутлан, Параньга район гыч фермер П.Якаев кажне гектарлан шотлымаште 53 центнер кокияш шыдаҥым шийын, Курыкмарий район гыч фермер Н.Бабушкин – 52,3 центнер дене шожым. Комбайнер-влак Медведево районысо «Шойбулакский», Марий Турек районысо «Росагро», Волжский районысо «Москва» озанлыкла гыч комбайнер-влак А.Лебедев, Ф.Газизов, Р.Иванов эн шуко пырчым шийыныт. Курыкмарий районысо Мосолов лӱмеш, Марий Турек районысо «Росагро» озанлыкла гыч водитель-влак С.Сафьянов ден Р.Павлов пасу гыч идымыш эн шуко пырчым шупшыктеныт.
Лӱштыш ешаралтын – парыш кугемын
Республикысе вольык ончышо-влакынат пашашт куандарыше. Тылзе гыч тылзыш вольык ешаралтеш, тыгодымак шукырак шӧрым, шылым ыштен налына. Тыге, мутлан, кызыт тӱшка ден фермер озанлыклаште 16962 ушкал шотлалтеш. Тидыже ӱмашсе тыгаяк жап дене таҥастарымаште 331 вуйлан шукырак. Кажне ушкал деч шотлымаште лӱштыш палынак ешаралтын. Мутлан, Медведево районысо «Семёновский» госплемзаводышто тений латик тылзыште кажне ушкал деч кокла шот дене 8718 килограмм шӧрым лӱштымӧ, У Торъял районысо «Первый май» колхозышто – 8263 килограммым. Доярке-влак коклаште нине озанлыкла гычак Г.Лаптева ден Н.Иванова ойыртемалтыныт.
Вольык озанлыкна ончыкыжым эшеат чапле ошкылым ыштыже манын, негыз кызытак ышталтеш. Мутлан, Медведево районысо «Семёновский» госплемзаводын ик фермыштыже ушкалым ынде робот лӱшта. Тиде район гычак «Шойбулакский» озанлык Оршанке районышто жаплан келшыше технологий почеш сӧснам ашныме чапле у комплексым пашашке колтен. Кужэҥер районысо «Искра» колхоз 200 ушкалым ашнаш у фермым чоҥен шуктен, лишыл жапыште эше ик тыгаяк фермым нӧлтен пытара. У Торъял районысо «Первый май» колхоз 500 ушкалым ашнаш у комплексым чоҥа. Тидым ешарыман: ужалыме чумыр сату гыч шӧр 70 процент доходым пуа.
Шылым ыштен налмаште «Акашевский» сурткайык фабрике, «Звениговский» СПК кугу надырым пыштат.
Пасу пашаланат, вольык озанлыкланат кугыжаныш кугу полышым пуа. Тений озанлык-влаклан техникым, ӱяҥдышым налаш, яра кийыше мландым пасушко савыраш, шӧрлан, кредитын ужашыжым пӧртылташ, оралтым чоҥаш чылаже 1,5 миллиард теҥге субсидийым ойырымо. Чыла тидыже тений латик тылзыште йот эллашке 13,2 миллион доллараш сатум колташ йӧным ыштен. Тидыже кодшо ийысын 138,3 процентше лиеш.
Чапле сату чапым шара
Ялозанлык, тыгак перерабатыватлыше предприятий-влак шке сатуштым тӱрлӧ кӱкшытан конкурслаште, выставкылаште ончыктат да нунын продукцийыштлан сай акым пуымо. «Российын тамже» региональный кочкыш бренд икымше национальный конкурсыш республикна гыч 15 брендым темлыме ыле. Калыкын йӱклымыж почеш, Йошкар-Ола шыл комбинатын ямдылыме марий подкогыльыжым, Шернур сырзводын «Шернур легенде» сыржым элнан лу эн сай брендше-влак радамышке пуртымо. Нине сатум региональный бренд-влак каталогыш пуртат.
Шернур сырзавод тыгак «Сыр.Пир.Мир» фермер продукцийым Россий кӱкшытан фестивальыш шке сатужым намиен, да тушто каза шӧр гыч ямдылыме «Сернурская Качотта» сыр «Российын эн сай сырже» конкурсышто шӧртньӧ медальым сеҥен налын. «Российын эн сай 100 сатужо» Россий кӱкшытан конкурсышто «Звениговский» шыл комбинат, «Русь-Бейкери», «Вкуснотеевъ» ООО-влак, «Марийский» ЗАО ойыртемалтыныт да сатуштышт шӧртньӧ логотипым кучылташ правам сеҥен налыныт.
Лӱмгечым палемденыт
Медведево районысо «Семёновский» племзавод» ЗАО ден «Шойбулакский» племзавод АО тений 50 ияш лӱмгечыштым палемденыт. Нине ушем-шамыч республикнан чапшым аралат, озанлык пашам тӱнямбал кӱкшытан технологий почеш шуктымо шотышто сай пример улыт.
В.СМОЛЕНЦЕВ
Авторын фотожо
