Родем-влакын Морко район Курыкйымал ялыште шке родыштын, Николай Кузнецовын, сурт-оралтыже ончылнак йоча площадкым ыштымыж нерген каласымекышт, тидым ончалаш моткочак миен толмем шуаш тӱҥале. Август мучаште ик кечын шонымашем шукталте.
Тиде ялыш ме касвелеш мийышна. Кӱлшӧ уремым йодышт-йодышт муна гын, пӧртшым вигак палышна, вет икшыве-шамычлан модмо вер торашкак койын. Машина дене кудалме годым тудым окна гычак тӱслаш тӱҥална. А волен шогалмекына, чылажымат эшеат радамлын ончаш кумыл лекте. Мо-гына тыште уке?! Адакшым чылажат чевер волгыдо тӱсан чия дене чиялтыме. Тыгайже икшыве-шамычлан кузе огеш келше? Санденак мийымына годымат тушто ятырынак модыт ыле.
Теве Николай Максимович шкежат уремыш лекте да тыгай шонымашыже кузе да кунам лекме нерген радамлын каласкалыш.
— Йоча-шамычлан модашышт верым иктаж 6-7 ий ончычак ышташ тӱҥалынам. Тунам изирак лӱҥгалтышым гына вераҥденам да шке уныкана-шамыч гына модаш тӱҥалыт, шоненам. Но тышке вес икшыве-шамычат толаш тӱҥальыч, — кумылын палдарыш кидмастар.
Тидыжым площадкыште йолгорно гайым тошкен пытарымат палдарыш. «К нему не зарастёт народная тропа» манме семын ялтак. Йырже шудо кушкын пытен огыл – тугеже толшо шукын улыт. Да тидыжым ме шке шинча денат ужна, вет икте ик вере лӱҥгалта, весе – вес вере, кумшо модыш пӧртыш пурен шинчын, нылымше ошмаште модеш ыле.
— Тыште йоча-шамыч кечыгутак улыт. Кастенат мӧҥгышкышт каяш огыт вашке. А южгунам огыт тол, йӱк-йӱанышт огеш шокто гын, мылам йокрокын чучеш. Пелашемланат ойлем: мо тугай, манам, таче кушто улыт? Модашышт пычкемыш ынже лий манын, лӱмынак прожекторым чӱктем, — мане поро кумылан пӧръеҥ.
А вет чыла тидым ышташ тудо пӱтынек шке оксажым гына кучылтеш. Огешат чамане!
— Тений кеҥежым чиям гына 8 тӱжем теҥгелан налын толна. Такшым кажне ийын ӱдыр, эрге, шешке дене пырля модмо площадкым уэмден чиялтена, — палдарыш пенсионер.
— А йоча-шамычым шкеныштым молан огыда чиялтыкте?
— Ой, нуно чыла чиялген пытат! А теве кунам иктаж шӱкшакым монь кышкат гын, модмо кумдыкыштым эрыктыктем. Порядкым ыштыктем, — шыргыжал палемдыш.
А такше площадке изин-изин шочын. Эн ончычак пӧръеҥ ик лӱҥгалтышым вераҥден, вараже тудо изиракла чучынат, пужен да весым ыштен. А тылеч вара эше иктым, вара эше иктым ешаран. Тыге модаш келыштарыме вер кугемын да кугемын, кажне ийын эре мо дене гынат пойдаралтын. Тидлан келшен толшо материалым, арматурым, пучым Николай Максимович тошто комплексыште кычалын, муын кондеда, шкежак кӱртньым кӱлеш семын левыктен уша.
Теве, мутлан, тыште эсогыл дракон уло! Тудыжым пӧръеҥ чодыраште муын.
— Икана ала поҥгым, ала иктаж-мом весым погаш мийымем годым тиде пушеҥгым ужынам да тулеч вара иктаж вич ий ты верыш коштынам. Кажне гана каналтен шинчымем годым семынем шонкаленам: «Моткочак йытыра улат. Мом ышташ тый денет?» А ончылий содыки эрге дене чодырашке кайышна, пӱчна да шкенан трактор дене мӧҥгышкӧ шӱдырен кондышна. Но тылеч варат эше шоненам: «Тый денетше мом содыки ышташ?» Вара шонен муынам: йоча площадкыште икшыве-шамычлан каналташышт сай вер лиеш, адакшым оҥайын коеш. Кызыт тушко икшыве-шамыч кӱзат, каналтен шинчат.
Нунылан эшеат веселарак лийже манын, лишыл жапыште йоча муро-влакым колташ тӱҥалаш шона. А ончыкыжым Николай Максимович ӱдыр-рвезе-шамычлан мунчалташышт эше «Курыкым» улшыж деч ятырлан кугу карусельым вераҥдынеже. Да тыглайым огыл, а мотораным!
— Йоча-шамыч шкештат тидым йодыт, тугеже ыштемак. Тиде мыйын, рушла ойлаш гын, мечтам, — мане тудо.
Ыштышаш – кок курымлан ситыше!
Кидмастар сурт-оралте коклаштыжат, пӧрт кӧрыштыжат ала-момат ыштен гынат, кызытат шуктышаш пашаже да шонымашыже, манмыла, кок курымлан ситыше!
— Кызыт пристройым ыштем. Тушто уныка-шамычлан модмо пӧлем, малыме вер лийыт. Кумдык – ситыше, вер шуко. Ончыкыжым верандым весым ыштынем. А шушаш ийын у мончам – сауным — чоҥынем. Тыгак туштак обязательно бильярд дене модаш ӱстел лиеш. Вес ийынже изирак эргына, тудо ешыж дене Североморскышто ила, Йӱдвел флотышто служитла, плаваний гыч толеш да пырля шогылташ тӱҥалына манын, пеш вучем, — ойлыш ача.
— Сулен налме канышыште улыда гынат, каналташыже жапдат укес, — маньым.
— А мый велосипед гай улам: шогалам гын, камвозам. Мылам эре ончыко каяш кӱлеш, — оҥайын вашештыш пӧреҥ.
Санденак, «эре ончыко кудалаш» манын, тудо утларак жапшым мастерскойышто эртара. Тудым иктаж кум ий ончыч лӱмынак ыштен. Телым тушто шогылташ йӱштӧ ынже лий манын, тиде оралтым туге келыштарен: ик пӧлемыште чывылан пукшаш шолтат, а весыштыже шкеже шогылтеш. Шокшо тушкат мийыже манын, мастерской омсам веле почын шында – кумдык тыманмеш ыра. Эрдене вет кум шагатланак кынелеш да кечыгут тидым-тудым ыштылеш!
— Кеч-момат мый шкетын ыштем. Южгунам гына Роза пелашемым ӱжам. А такшым, мутлан, стропилымат шкетынак шогалтылам. Нигӧмат йодаш ом тырше. Мылам Назар полша.
— Кӧ-ӧ? – ӧрым.
— Назар. Тыгай калыкмут улыс. Тыгак ойлат: «Мылам Назар полша», — пелештыш.
«Кодшо ӱмыретым айдеме семын илен код!»
Мо дене тиде пӧръеҥ эше ӧрыктарыш: тудо 7-8 ий лиеш — аракам йӧршын огеш йӱ.
— Мый такшым ончычшат чот йӱынам манаш огеш лий. Пайрем годым монь веле подылынам. А тунам ик кечын шканем каласышым: «Сита, Николай Максимович, дурью маяться! Кодшо ӱмыретым айдеме семын илен код!» Кызыт ынде сырамат ом йӱ. Моткочак сай.
— А весе-шамычын тендан ончылнак йӱын шинчымышт годым кузе чучеш? – йодым.
— Нигузеат. Йӱмышт шуэш да йӱыт. Но аракам йӱмын нимогай кӱлешлыкшымат мый ом уж, — мане пӧръеҥ.
«Садак ыштем. Таза лиям гын»
Николай Максимовичын, кузе ойлышна, ыштышаш паша нерген шонымашыже – мучашдыме.
— Но мыйын эн чот кугу шонымашемже тыгай: шкенан уремысе корным шотыш кондынем да асфальтым шарынем. Тыште тудо тасма гай тӧр лийшаш. Тидым мый тӱрыснек шке пенсий оксам дене гына ыштынем.
— Асфальтше чот шергы-ыс! – маньым.
— Шерге, но изин-изин, вашкыде, мый, колымешкем, садак ыштен шуктем, шонем. Таза лиям гын, — пеҥгыдынак каласыш Николай Максимович.
Тугеже шонымашыже тек шукталтеш! А поро кумылан айдемын шонымашыже такше кеч-кунамат эре шукталтешак…
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
Авторын фотожо
