Марий Турек районысо Е.Михеевын фермер озанлыкше куатым пога.
Комплексым арален коденыт
Марий Пыламарий кундемыште шке жапыштыже кок колхоз пашам ыштен – Коминтерн лӱмеш да «Путь Ленина» озанлык-влак. Коктынат пазар саманын шӱлышыжым чытен кертын огытыл, панкрут радамыш лектыныт. Нунын материально-технический базышт поян лийын, кок вережат ушкал ашныме куатле комплекс-влак пашам ыштеныт. Республикысе районлаште вольык ашныме тыгай оралте-влак шуко вере кызытат уда сӱретым ушештарыше тоштер семын койын шинчат да нунын ынде бетон пырдыж ден леведышыже-влак гына кодыныт, рончен-шалатыл пытареныт гын, Марий Пыламарий велне тидым ышташ ышт пу. Ик вереже амалкалче Р.Нигматуллин комплексым шкаланже налын, вес вереже – фермер Е.Михеев. Нуно, вӱта-влакым ачален, кӱлеш у оборудованийым налыныт, тушко вольыкым шогалтеныт, калыклан паша верым почыныт.
Кеч тачак – пасушко
Ме фермер Е.Михеевын озанлыкыштыже лийна. Март мучаш ыле. Уремыште але юалгырак игече шоген, йырымваш лум киен. Озанлыкын пӱтынь базыже Ешмет ял воктенсе комплекс пелен верланен. Пасушко лукшаш кум Т-150, кок МТЗ-82, ДТ-75 трактор-влак лачак тыште шогат. Тылеч посна КамАЗ автомашинашт уло, кормораздатчик, шурным шийме кум да силослык кушкылым погымо комбайн-влак, тыгак мландым пушкыдемдыме да ӱдымӧ агрегат-шамыч койыт.
– Таче ик тракторлан у двигательым кондышаш улыт, моло трактор пасушко лукташ ямде, – каласкла механик И.Курбанов. – Ынде мландым пушкыдемдыме да ӱдымӧ агрегат-шамычым уэш ончен лектына, могай экшык уло гын, кораҥдена, ачалена. Шонена, теният техникына туткарыш ок пурто. Механизатор-влак ямде улыт, кеч тачак пасушко лектын кертыт.
Ассоциацийым вуйлаташ ӱшаненыт
Фермер Е.Михеев шкеже мемнан мийыме годым электровакшыште ыле, пырчым йоҥыштен. Кӱлеш лийме годым чыла тӱрлӧ пашамат ышташ ямде. Теве шкежат койылалтыш. Озанлыкше дене кумылын палдарыш.
Ушештарена: Евгений Владимирович эше республикысе фермер озанлык-влак ассоцацийым вуйлата. Шукерте огыл Москваште фермер озанлык да ялозанлык кооператив вуйлатыше-влакын эртыше съездыштышт республикна гыч мийыше делегаций дене пырля лийын. Тушто трибуно гыч ойлашыже логалын огыл гынат, тыгай погынымашын пайдале улмыжым палемдыш.
– Пӱтынь Российыште фермер движений утларак вийым налеш, проблемыштат, нелылыкыштат икгаяк, – каласкала Е.Михеев. – Тӱҥжӧ – фермер-шамычлан кугыжаныш могырым полыш уло, грант системе пашам ышта. Ончыкыжым фермер-влак кооперативыш ушнышаш улыт, лач тыге гына утларак вияҥаш лиеш. Мутлан, посна фермер кечыште пел тонн шӧрым ужала лийже, а кооператив – тидын деч ала-мыняр пачаш шукырак. Тыге кугу тӱшка сатум налшыланат пайдале, акшат шергырак лиеш.
Грант фермым почаш полшен
Евгений Владимирович – тыштак Коминтерн лӱмеш колхозым ятыр ий вуйлатыше, ялозанлыкыште нылле утла ий тыршыше, Марий Эл Республикысе ялозанлыкын заслуженный пашаеҥже В.Михеевын эргыже. Владимир Михайлович эргыжымат ялозанлык пашалан шӱмаҥден, ялеш илаш кодаш кумылаҥден да тыге шонымашкыже шуын, фермер лийын. Ачажын чоҥымо вольык ашныме комплексыште пашам умбакыже шуя.
– Тыгай поянлыкым коден кайыме шуын огыл, – каласкала Е.Михеев. – Ончыч тӱҥалше фермер гына улам ыле, а 2015 ийыште кресаньык озанлык негызеш еш фермым почым, тидлан Ялозанлык да продовольствий министерстве грантым налаш йӧным ыштыш. Грант почеш ойырымо чыла окса дене 56 вуй сай урлык тӱж тунам нальым. Ынде вольыкна чылаже 150 вуйыш погынен, тышечын 80 – ушкал. Нуным доярке-влак Татьяна Храмова ден Лариса Гордеева ончат. А комплексыште чылаже вич еҥ тырша.
Озанлык тӱҥ доходым вольык продукций деч налеш. Тӱж туна-влакым шогалтыме деч ончыч комплексыште ямдылалтме ятыр пашам шукташ пернен. Вӱдым пуымо, тыгак, шӧрым холодильникыш колтымо пучым, куатле холодильникым (ужалыме деч ончыч шӧрым 4 градус марте юалтарат) налаш, чыла электросетьым уэш ышташ, терысым лукмо транспортерым шындаш кӱлын. Вӱта-влакым ончыкыжат ачалаш палемден, вет лишыл ийлаште вольыкшо ятырлан ешаралтшаш.
– Шӧрым ӱйым да сырым ямдылыше Марий Турек заводыш колтена, амалкалче толын наҥгая. Кызыт кече еда 1,5 тонным ужалена. Тылеч посна шагал огыл шӧрым презым йӱкташ кучылтына, – ушна мутланымашке комплекс вуйлатыше Н.Козырев.
Фермер озанлыкын 1,5 тӱжем чоло гектар мландыже уло. Шыже марте кок тӱжем гектар марте шуктынеже. Яра кийыше пай мланде уке огыл, но тудын озаже-влак улыт. Кызыт тиде йодышым рашемдаш верысе администрацият полша.
Озанлык шожым, шӱлым, шыдаҥым, пурсам, уржам ончен кушта. Шурным ложашышкат савырен ужалаш лиеш ыле, но Евгений Владмировичын шотлен лукмыж почеш, пырчым вигак ужалаш пайдалырак. Шурно деч посна 300 гектарыште шукияш шудым куштат. Пырчан кушкылымат, отызанымат. Эрыктен-коштымо озанлыкышт шкеныштынак улыт. Нине культур-влак изи огыл доходым кондат. Налше-влак улыт.
– Кодшо ийын кугу тӱтан мардеж КЗС-нам сӱмырал шуэн, – ойла Евгений Владимирович. – Тений кеҥежым тудым угыч ышташ, тӧрлаташ тӱҥалына.
Тыште вольыклан пукшышаш кургым талуклан ситышым ямдылат. Силосым, сенажым оптат, фуражлык пырчым шапашлат.
Тыршаш чыла йӧным ыштыме
Ме Е.Михеев дене пырля вӱталаште, каныме пӧртыштӧ лийна. Вӱташте кукшо, чыла вере ару, ушкал-влак эре темше улытт. Презе, ӱшкыж-шамыч посна шогат. Колхоз улмо годым вольык ончышо-влаклан келыштарыме «Йошкар пусакым» ынде вес семынрак пужен йӧнештарыме. Идалыкат пеле ончыч тыште чапле мончам ыштеныт, олто-мушкылт коҥгам шынденыт, сандене пашаеҥ-влаклан тушто мушкылташ да каналташ моткоч йӧнан. Кызыт тыштак кочмыверым ямдылат, чиялтат. Шошо ага годым пасушто тыршыше-влаклан кочкышым тыште ямдылаш да нурыш шупшыкташ тӱҥалыт. Каналташ, яра жапым эртараш лӱмын пӧлем уло, воктенак – бухгалтерын пӧлемже. Тыште чылажымат жаплан келшышын сӧрастарыме. Коллективыште тыршыше-влаклан пашадарым жапыштыже тӱлат. Икманаш, пашаче еҥлан тыршаш чыла йӧным ыштыме.
– Икте тургыжландара: техникылан кучылталтше топливылан, электроэнергийлан ак эре кӱза, а мемнан ялозанлык сатулан ак почеш кодеш, — азаплана фермер.
В.СМОЛЕНЦЕВ
