Ик кечылан – вес пашашке
Юмылан пачаш-пачаш тауштенам!..
(Умбакыже.)
«Мый кертам! Мый садак сеҥем!»
Мый, кок ведрам налын, кугу бачок деке миен шогальым да, кок ведрашке эн ончычак шокшо вӱдым темен, вара, йӱштӧ дене левыктен, темаш тӱҥальым.
– Ведражым мемнан семын тичшак ида теме. Тыланда пел ведра утларак денат сита, – темлыш Люба.
«Теҥгече ойлымем деч вара чаманен, витне», – шоналтышым. Шкемын чонемланже са-айынак чучо. А кунам чаманен, азапланен ойлат, тунам пашам чотрак веле ыштыме шуэшыс. Мыят кок ведрашкет вӱдым икымше ганаже шукыракак темышым да презе-шамыч деке тарванышым. Кеч нӧлталмем годымак кӧргемлан сайынжак ыш чуч. «Мый кертам! Мый садак сеҥем!» – семынем ойлен-ойлен ошкылам. Шкеже кузе презе-шамыч марте миен шушаш ыле, шонем, вет кок ведра дене, мучела дене вӱдшым пытартыш гана кунам нумалынам ыле – омат шарне. «Пашам ышташ толынамыс, тугеже ыштем!» – адакат шканем ойлем. Тиде жапыште ведралашке вӱдым кокымшо гана тунарракак темышым да нумал ошкылым. Кумшо гана, нылымше, визымше гана… Шижам, мылам эшеат сайын огыл чучаш тӱнале.
«Такси», миксер
Йӧра, нумалаш утыждене шукыжак ыш логал. Вараже «такси» дене кефирым кондышт да изирак презе-шамычлан тудым ведралашке темкалышт. Чыным ойлаш гын, мый «Первый май» озанлыкын презе ончымо фермылаштыже ала-могай современный манме технологийым кучылтын пашам ыштыме нерген телевизор дене ончыктымым ужынам. Сандене ик кечылан презе ончышо лияшыжат такше лачшымак тудын дене паша кузе ышталтмым ужаш, шкеак тидым терген ончаш толаш кумылем лектын.
Тиде технологийже тунам посна «домик» манме лийын. Кажне презым тыгай «изи пӧртыштӧ» ашнен куштеныт да чыла. Но мийымем жаплан нуным кораҥденат шуктеныт да канде тӱсан «пӧрт-шамычым» ик вере ӱмбала-ӱмбала поген оптымым ужым. Йӧрдымыш лектыныт. Ала-можо келшен огыл, витне. Кызыт изиракышт кажныже посна клеткыште, кугуракышт иквереш шогат (снимкыште – 040539). Сандене колхоз вуйлатышын Тушнур фермыште «такси» дене пашам ыштыме нерген ойлымекше, кеч тудын мо тыгай улмыжым, тудын дене кузе пашам ыштымым ужаш оҥайын чучо.
А оҥайже пешыже нимоат уке. Лӱмжак веле, манаш лиеш. Адакшым, кузе ойлыш Люба, тудым эше миксер маныт. Тиде такше – орава ӱмбаке шындыме прямоугольник форман бочко (снимкыште — 041424). Тудым шупшын коштыт. Теве тыгай «такси». Тушко воктенак улшо ушкал фермыште шӧрым темат. Мыняр литрым кондышашат изирак презе-влакын чотышт дене кылдалтеш. А тыште телятнице-шамыч закваскым ешарат да тыге кефир лиеш. Тудым кастене эрлан ямдылат, эрдене – каслан, вара изирак презе-шамычлан йӱктат.
А йӱктымӧ ведраже пеш оҥай (снимкыште — 041152). Тыгайым эше ужын омыл ыле: пластик ведраште пундаш деч икмыняр сантиметр кӱшкӧ рож уло, а тушкыжо соскым чыкен шындыме! Тыге изи презе-шамычлан аваштын водарышт гыч кочмышт гаяк чучеш дыр!
У оборудований дене мыят пашам ыштен ончышым. Тудым пӧръеҥ пашаеҥ шупшын коштеда да могай презе деке кӱлеш, тудын деке шогалеш, а телятнице тушеч пистолет гай мучашан (курок гайым темдалат да кефир йогаш тӱналеш, парнятым колтет – йогымым чарна) шланг дене ведралашке кум литр дене кефирым темкала. Тыге мыят икмыняр презым пукшышым. Оҥай такше.
Ора дене мушман!
Нунын кочкын пытарымекышт, ведрам мушман. Чыла. Кажныжым. А тудыжо мыняр изирак презе улмо дене кылдалтеш. Шуко гын, ведрат шуко. Мутлан, мыйын мийыме кечын вӱташте 89 презе ыле.
Тунамат такше шагалжак ыле манын ом керт. Эшежым вет ведра кӧргым писын гына от шӱялте, а кажныштыже соскым муштарен луктат. Кефир йоген ынже лек манын, тудыжым пеҥгыдынак пӱтырал шындат, сандене мучыштарашат вий да сноровко манме кӱлеш. Сандене мыйын пашам Люба деч, мутат уке, эркынрак ушнен. Тудын кидше модеш веле: ведрам налеш, соскым ронча, кугу волыш пышта, кажныжым ёршик дене писын гына пӱтырен мушкеш, шӱялта, шында, вара вес ведрам налеш… А вараже ӱмбала шындылме нине ведрам волыш темыме яндар вӱдеш эше ик гана шӱялтыман. Адакак кажныжым. Тидланак мыняр жап кая?! Эшежым кажне пукшымо деч вара «такси» оборудованийын кӧргыжымат да тӱжвалжымат мушман!
– Таче полшышо уло да писын мушкын пытарышна, – ушкал вӱта гыч аппаратшым мушкаш мемнан деке кочегаркыш пурышо дояркылан шыргыжал пелештыш Люба. «Мый дечем кеч изишак пайда лийын гын, йӧра тугеже», – куанен шоналтышым.
Тылеч вара кочегарке кӧргым ӱштна, шланг дене вӱдым йоктарен мушна да мӧҥгышкӧ каналташ каяш жап, 6 шагат эр, толын шуо. Ты татым мый поснак вученам, вет ындеже машинашкат мӱшкырем кучен пыкшерак веле лектым.
«Ала лучо тетла огыда кай?»
Зинаида Ильинична декат пачерыш эркын ошкылын веле пурышым. Тидым ужын, тудо ялт ӧрӧ. Ӧрӧ веле мо, лӱдӧ!
– Любовь Алексеевна, теже мо лийында? – йодо.
– Ала, – манам.
– Тендан…
Йӧра, мо лиймем чылажымак ом возо. Чыла кырча-мырчажымак лудшылан палашыжат оҥай огыл дыр. Икманаш, тунамак, Йошкар-Олашке йыҥгыртен, ик вере эмлалташ сеанс-влакым эрташ возалташ логале. (Чыным ойлаш гын, тушко алят коштам.)
- шагатлан машина налаш толмешке кийышым веле гынат, ыш полшо.
– Ала лучо тетла огыда кай? – тургыжлана Зинаида Ильинична.
– Каем. Пашам ышташ толынамыс, – маньым да уэш фермыш кайышым.
Мӱшкырым кучен веле пурымем ужын, Люба тыгак ӧрӧ.
– Тетла вӱдым ида нумал, сита, – мане.
– Ончен шогашыже сӧрал огылыс, – ойлем.
– Нимат огыл. Каныза, – ойла.
Тӱҥалтыште шинчашак веле логале. Кумыт гыч куд шагат эр годымсыла кугу тале гай шогылташ кумылем ынде такшым гын йӧршын йомын ыле…
А паша радам тыште тыгай: кастене презе-шамычым йӱктен кодат гынат, эрдене толмылан ведрашт яра лиеш. Адакшым шокшышто тыманмеш йӱын пытарат. Сандене телятнице кум шагат наре эрдене толеш да эн ончычак нунылан леве вӱдым нумалеш. Эрлан вӱд ынже йӱкшӧ манын, коҥгашке пум тич шӱшкын кодат да тудо йӱла. Тылеч вара презе-шамычлан подстилкым шарат, шудым да кормам пуэдат. Вара уэш вӱдым нумалыт. Умбакыже кефирым темкалат. Тылеч вара тудым, тыгак вӱдым темыме ведра-шамычымат, миксерым мушкыт, кормам ямдылат, пум кондат, презе-шамычым эмлат. Ветеринар толеш да терга, кӱлеш гын, уколым шынден, эше вес эмым пуэн кая. Тыгак ферме кӧргыштӧ арулыкым эскерат да ӱштыт, шланг дене вӱдым йоктарен, кочегарке кӧргым мушкыт. Молан тудым? Шуко сомылжо лач тушто ышталтеш. Кечываллан вес телятнице толеш да адакат чыла-чыла тиде пашамак ышта.
(Мучашыже лиеш.)
Любовь Камалетдинова
Авторын фотожо
