Игече кугу нелылыкым луктын
Республикысе озанлыклаште кургым ямдылыме тургым нелын эрта.
Тенийсе гай вӱдыжгӧ да юалге кеҥежым илалше еҥ-влакат огыт шарне. Вет май мучаш гычак тӱҥалын, июльын икымше лу кечыж мучаш марте кече еда гаяк йӱр оптыш. Тыге эн кугу нелылык кургым ямдылыше-шамычлан лекте. Ялозанлык да продовольствий министерствын увертарымыж почеш, 7 июльлан республикысе озанлыклаште шукияш шудым 15,4 тӱжем гектарыште солымо. Тидыже чумыр кумдыкын 19 процентше лиеш. Таҥастарена: ӱмаште тиде жаплан пӱтынь кумдыкын 58 процентшым солымо лийын. Тений кукшо шудым 47,4 тӱжем утла тонным шапашлаш палемдыме. Ямдылымыже 579 тонным веле. Тидыже планын ик процентше утларак веле лиеш. Кодшо ийын тиде кечылан 31,5 тӱжем тонным ямдылыме да планым 61 процентлан темыме улмаш. Шке озанлыкым кучышо-влак кокла гыч южыжо шудым кунар-гынат солен поген налын. Но, ойлат, сайын кошкен шуын огыл. Сандене пунышкашат тӱҥалын сеҥа. Ятырын шудым солен оптеныт, да ынде кужу жап йӱреш нӧрен кия. Сенажым да силосым палемдымын 22 да 18 процентшым оптымо, ӱмаште тиде жаплан 72 да 39 процентым ямдылыме улмаш. Ончычсо ийлаште витаминан шудо ложашым ямдыленыт гын (ӱмаште «Горномарийский» сурткайык фабрике тиде пашам ыштен), ынде тиде кургым шапашлымым чарныме. Ойлат, роскот кугулан кӧра. Но вӱдыжгӧ игечыште тыгай кургым сутка мучко ямдылаш лиеш ыле. Тудым сурткайыкланат, тӱкан шолдыра вольыкланат пукшаш лиеш.
Кургым ямдылыше озанлык-шамыч ончыкылык шотышто кызытак тургыжланат. Вет але марте кургым пеш шагал шапашлыме. Теве Кужэҥер район «Искра» колхоз председатель Н.Поликарпов тыге ойла:
— Кызытеш сенажым ик вынемын пелыжым веле оптен кертынна, пасушко техникым пурташ ок лий, мланде чот вӱдыжгӧ. Шудымат пешак ямдылыман, но солен оптымыжым поген налаш йӧн уке. Кеч техникыжымат ончылгоч ямдыленна, пашаеҥна-влакат улыт, ӱдымӧ кумдыкымат кугемденна. А жап эрта да эрта. Теве шурным поген налме пагытат лишемеш. Тудланат ямдылалтман. Кызыт КЗС-нам капитально ачалена. Шонена, вӱдыжгырак игечыштат шурным сайын коштен кертына. Комбайнымат шотыш кондыман. Тыгодымак кокияшым ӱдаш ямдылалтман. Эше вет тиде пагытыштак кургым ямдылен шуктыман. Икманаш, ик шагатланат лыпланаш ок лий. Икияш шурно кузе шуэш – тиде йодышат тургыжландара. Кушмо жапше шуйныш. Тений ятыр озанлык кукурузлан кугу ӱшаным ыштыш. Но юалге игече тиде кушкыллан атыланаш йӧным ыш пу. Тугеже адак ешартыш нелылык лектын кертеш.
Туге гынат озанлык-влак ончыкылыклан ӱшаным огыт йомдаре, сай игечым, манмыла, чытен-чытыде вучат. Синоптик-влак лишыл жаплан игече тӧрлана манын сӧрат. Тугеже паша кунар-гынат воранен кайышаш.
В.Смоленцев.
