Кодшо шуматкечын эрдене моткочак чевер кечан игече ыле. Вара ик жаплан пылаҥе, юалгыш. А кечывал деч вара шагат лишанрак кече уэш туге шыратен ончаш тӱҥале! Пуйто пален: Звенигово район Юлъял селасе калык пайремым эртараш ямдылалтеш. А туге гын, еҥ-влакын кумылыштым мотор игече дене нӧлтыман!
Да, чынак, тыгак лие: тушко миен шумеке, паледа, лач машина гыч волымына жаплан пыл шеҥгеч кече лекте да пуйто мемнам вашлие!
Тиде кечын Юлъял села 514 ий теммым палемдыш. Йыргешке дате огыл гынат, верысе калык иквереш чумыргаш да пайремым эртараш мутланен келшен. Адакшым моткоч оҥай сценарийым ямдыленыт. Ты кундемыште Пашканым герой семын моткочак жаплат, аклат да шарнат. Тудо Казань ханстве жапыште илен. Легенде почеш, Пашкан Иван Грозныйлан 1552 ийыште ты олам налме годым полшен. Но имньыже Юлъял деч тораште огыл улшо купышто пижын да ханын еҥже-шамыч тушто тудым лӱен пуштыныт.
Кызыт ты вер кумалме верыш савырнен. Тушто, Чемуршинка эҥер серыште, 2006 ий 17 июньышто Пашканлан памятникым шогалтеныт.
Сценарий почеш, Пашкан Юл эҥер дене Курыкмарий район гыч толшо тале патырна Акпарсым лач тушто … вашлийшаш ыле. Молан «ыле»? Тылеч ончычсо кечынже республикнан ятыр кундемыштыже семынак тыштат кугу йӱр лийын. Тидлан кӧра кок патырын вашлийшаш верышт пураш лийдымыш савырнен.
Шылтыде каласаш гын, ты ял пайремыш мияш ӱжмеке, ме утларакшым лачшымак тиде вашлиймаш татым ончаш шонен тушко каяш кӧненна ыле. Но нимат огыл. Кӱчык жапыште вашталтыме сценарият моткоч келшыш. Акпарс ден Пашкан тушто огыл гынат, верысе клуб ваштареш верланыше стадионышто келыштарыме сценыште садак вашлийыч! Да тидым туге модын ончыктышт – ты тат чонышкак логале да эсогыл кумыл тодылто! Нуно коктын кок велым шке еҥышт-влак дене тольыч. Чиемыштат, сыныштат геройна-влакын гаяк койын да тидыже ончычсо курымыш пӧртылаш эшеат чот полшыш!
Лишеммешкышт икмыняр ошкыл гына кодмеке, нуно пелен улшо саркуралыштым шке еҥыштлан пуышт, вара гына вашлийыч, киндым пурльыч да кидыштым кучышт, йолташла ӧндалалтыч. Тылеч вара кок вел калыкат, келшымашым ончыктен, йыр шогалын куштен каен, Провой да Курыкмарий велласе мурым мурышт.
Вашлиймаш мучаште Пашкан ден Акпарс ончыкыжым кок кундемысе калыкын келшен, ваш полшен илыме нерген ойпидышым лудыч да еҥ-шамычлан поро тыланымашым ойлышт, сугыньым пуышт.
Верысе калык нине кок геройна нерген легендым пала гынат, садак, ушештарыме семын, кӱслем шоктымо сем почеш, нине патырна нерген легендым ойлышт. Тыгак Пашкан ден Акпарс, нунын илышышт нерген эшеат радамлын палдараш манын, лӱмынак «Эртышым шарналтена: 5 курым эртен» стендым ямдылыме ыле. Тыге кумылан-влак тушто возымым лудынат, нине герой-влак нерген шуко уверым пален налын кертыныт.
Кеч-могай пайрем дене саламлаш уна-влак толыт. Тышке погынышо-влакым Звенигово муниципал район вуйлатыше Наталья Лабутина, район администрацийын тӱвыра пӧлка вуйлатышыже Алевтина Коптелова, Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыжын полышкалышыже Александр Петров, Какшамарий ял шотан илем вуйлатыше ден администраций вуйлатыше Елена Плотникова ден Елена Майорова саламлышт.
А могай пайрем мурымаш да куштымаш деч посна?! Сандене тыштат селан кечыжым палемдымашке толшо-влакым верысе «Юл сем», Какшамарий гыч «Ӱшанлык», «Марий шӱшпык», «У шӱлыш», «Улыбка», Чакмарий гыч «У вий», Поянсола гыч «Ласка шӱм», Курыкмарий район гыч «Шершуаш», «Йанг йук» ансамбль ден коллектив-влак, калыкыште мурызо семын чапланыше Любовь Орлова, Олег Бакутов, Ксения Григорьева (Юркина), тыгак икмыняр дуэт куандарышт.
Тиде кечынак Какшамарий ден Йоласал ял шотан илемласе художественный самодеятельность коллектив-влак ончыкыжым пеҥгыде кылым кучымо да пашам пырля ыштыме нерген мутланен келшышт да ойпидышым ыштыме семын «Тос лиймаш» тошто йӱлам ончыктышт. А тӱвыра пӧрт вуйлатыше-влак Н.Яндова ден Н.Тятюкова ваш-ваш национальный шовычым пӧлеклышт. Пӧлеклышт веле огыл, икте-весыштлан пидыч. Курыкмарла тиде йӱла «Тосым кыченна» маналтеш. Варажым кундемыштышт брендлан шотлалтше сийым ваш кучыктышт. Тыге курыкмарий-влак кравецым, Юлъял калык тулеш кӱктымӧ колым пӧлеклышт.
Пайрем этнодискотеке дене мучашлалтын.
Илыш умбакыже шуйна. Кок кундем коклаште кыл вияҥеш. Историй умбакыже возалтеш…
Любовь Камалетдинова
Фотом соцкыл гыч налме
