НОВОСТИ СПОРТ ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ Чолгалык ШИНЧЫМАШ КУГОРНЫШТО

Эн тӱҥ – йоча-влакын тазалыкышт

 

Куржталыт, футбол дене модыт…

Морко район Унчо кыдалаш школын стадионжо. Йоча-влакын йӱкышт шергылтеш. Чевер шошо игече. Кўшыч кече шыратен ырыкта, тыгодым пӱсӧ мардежат ваче гыч вӱчка. Стадионышто рвезе-влак куржталыт, ӱдыр-шамыч футбол дене модыт. Туныктышо С.Пайгашева физкультур урокым эртара.

Тєрштылыт, футбол дене модыт

Тыште 8-ше классыште тунемше-влак улыт, – саламлалтме деч вара, ӱдыр-рвезе-влаклан заданийым умылтарышыжла мане Светлана Пайгашева. – Йоча-влак урокышко куанен коштыт, физкультурым йӧратат. Теве футбол дене модыт, программе почеш пуалтше заданийымат шуктат. Урок годымак  вич минут жапыште стадионышто куштырам эрыктат, арулыкым шкеак эскерат. Тыгак куштылго атлетике дене тўрлє кўкшытан таҥасымашке кумылын ушнат, вет кызыт лач ты вид дене «шокшо» тургым кая. Таче тыште – 24 йоча. Шошо каникул деч вара икымше гана уремыште улына. Сандене эше куржталашышт нелырак. Такшым ты классым изирак гычак мый вӱдем. Тренировкышкат уло кумылын коштыт. Тазалыклан кєра физкультур деч кораҥдалтшыжат улыт, но нунат кертмышт семын   куржталыт, тыршат, таҥасымаш годым мыланем полшат. Мутлан, флагым шогалтылаш, возаш кӱлеш гын, тыманмеш шуктат. Туныктышыжо шкетын  улам, сандене ты шотышто нунылан кугу таум каласем, – манеш Светлана Пайгашева.

 

Паша деч вара – куржталаш

Светлана Пайгашева 37 ий эре ик школышто ӱдыр-рвезе-влакым физкультурлан, спортлан кумылаҥда. Тыгодым шкежат тӱрлӧ таҥасымаште вийжым терга. Куштылго атлетике дене республикыштат, Россий кӱкшытан таҥасымашлашкат лектын, кызытат лектеш. Курыкышто куржталме дене ойыртемалтеш, а ече дене спорт мастерыш кандидат нормативымат шуктен. 

Икманаш, элнан ятыр кундемыштыже куржталме трассым терген. Эсогыл курыкышто куржталме дене ветеран-влак коклаште 2 ий чемпион лийын, но пытартыш жапыште пандемийлан кєра спортсмен-влакланат изиш чарак лийын, вес кундемыш лектын огытыл.

Кызытат паша деч вара иктаж 6 километрым куржталде ок чыте. «Шкан формым кучаш кӱлеш, йоча-влаклан пример лийман», – манеш тудо.

Тыгак команде дене 6-шо спартакиадыште участвоватлымыже кугу шарнымашым коден. Лийын, сулен налме канышыш лекше-шамычым физический культур да спортлан кумылаҥгдыме амал дене РФ Спорт министерстве Уфаште пенсионер-влакын VI спартакиадыштым эртарен. Участник-шамыч иймаште, ӱстембал теннис дене, шахмат дене модмаште, лӱйылтмаште, куштылго атлетикыште, эстафетыште, дартсыште таҥасеныт. Тыгак кумылан-шамыч ГТО-м,  всероссийский физкультурно-спортивный комплекс нормативым  сдатленыт. Тунам Марий Элын сборный командыштыже регионнан тӱрлӧ кундемже гыч – кандаш еҥ (ныл ӱдырамаш, ныл пӧръеҥ) вийжым терген. Нунын коклаште – Светлана Пайгашева. Нуно чыланат региональный этапын сеҥышыже, чыланат спорт опыт, пҥгыдылык дене ойыртемалтше лийыныт. 

– Уфаште моткоч келшен. Морко кундем гыч куштылго атлетике дене СССР-ын спорт мастерже, республикын рекордсменже, тале спортсмен Валерий Васильевич Романов дене коктын миенна. Тушто шукыжо тунемме шотан лийын. Тыгайым эртымеке, кушто могай йоҥылышым тєрлаш, ончыкшым кузе ямдылалташ раш палем, вет шкем терген, молым ончен гына опыт погына. Ончыкшым весе-шамычлан полшаш шонымаш уло, – эртышым шарналтен каласкала физкультурым туныктышо, спортсмен-энтузиаст. – Курыкышто куржталме дене Курыкмарий районыш кажне ийын  коштына. Тушто куанен виемым тергем. Вер-шӧр чапле, икте-вес дене вашлийын, илышыш шкешотан ойыртемым пуртымыжат мыланем шерге. Марий Элыште спорт самырык-влак коклаште веле огыл, илалше-шамыч коклаштат ик эн тӱҥ верым налеш.

А мыйын пашамын ойыртемже – ӱдыр-рвезе-влак ушым погышо ончыкылык ӱшанле айдемым кушташ тӱҥалтыш чын негызым пышташ полшаш. Туныктышо коллектив нунылан умылтарен, шуарен, ик ойыш шуын, туныктышаш. Тунам урокшат веселан да пайдалын эрта. Калыкыште манмыла, таза капыште  – таза уш. Тыгак мемнан ончылно эн тӱҥ – йоча-влакын тазалыкышт.

Туныктышым ончен, кумылаҥыт

Кажне туныктышо воспитанникшылан шке пример лийшаш. Светлана Даниловна нергенат тидымак каласаш лиеш. Школышто спортын ятыр видшылан кумылаҥда да секцийым эртара.

– Программе почеш чылажымат шукташ тыршена. Баскетбол, волейбол, футбол денат модына. ГТО-м уэш илышыш шыҥдарыме дене Шеҥше кыдалаш школышто ГТО-м сдатлыме рӱдерым ыштеныт. Спортзал мотор, сайын ачален ямдыленыт. Шӧртньӧ значоклан сдатлышылан, тыгак молыланат вузыш тунемаш пурымо годым баллым ешарат. Тыгай кокла гыч иктыже – Ксения Макарова. Тудо шӧртньӧ значокын озаже лийын. Ӱмаште Саша Фёдоров тыгайым налын, а Никита Николаев – ший значокым. Результатыштым интернет йєн дене дене шкештак тергат. Чаманаш кодеш: ГТО-м сдатлымашке кугурак-влак пешыжак огыт ушно.

Физкультур дене олимпиадыштат вийыштым тергат. Тений Александр Фёдоров Морко районышто икымше верым налын. Олашке миен тольо. Тидын деч ончыч Настя Пайгашева ойыртемалтын ыле. Илышын вашталтмыж дене тыштат кугу ойыртем уло, эре могай-гынат у вид  ешаралтеш, – умылтара Светлана Даниловна. 

 

Верысе пўртўсат вийым пуа

– Мемнан велысе пӱртӱсшак вийым пуэн шога, шонем. Адакшым ялыште шочын-кушшо айдемылан сурт сомылка, вольык, пакча паша деч посна огеш лий. Чылажымат шуктена, тыршена. Кызыт – лач тӱрлӧ пеледышым, росотам ыштен, пакча-саскам шындыме пагыт. Мыланем пеледыш кокла гыч роза ден флокс чонемлан лишыл. Тыгайым шукырак шындаш тыршем. Лӱмжым ом шарне, но кастенысе ўпшышо пеледышым моткоч йӧратем. Тудыжо рӱбалгымеке почылтеш, а кечывалым «мала». Нӧшмӧ гыч кушмыжым ончен-куштен, саскам поген налмеш, чылажымат эскераш моткоч келша.

Ушкалымат ашнена. Качестван кочкышлан мо шуэш?..

 

Ӱдырамаш-влак ешаралтыт?..

Чыла вере шукташ, результатым ончыкташ – манаш веле… Ӱдырамашлан физкультурым туныкташ куштылгыжак огыл. Эре школышто, йоча-влак коклаште, адакшым мӧҥгыштӧ паша… Тылеч посна Светлана Даниловна ансамбльыш коштеш. Туштыжо мурат, куштымашым ямдылат. Ты чолга ӱдырамаш эсогыл шкан костюмымат шкеак тӱрлаш жапым муаш тырша. Телым кастене жап лийме семын, сӱретлаш йӧрата. Алмаз денат тӱрым тӱрла, номер денат сӱретла, а у сӱрет чоным лыпландара, кумылым нєлта.

Теве тыге. Айдемын иктаж сомылым ышташ кумыл уло гын – йӧн лектеш, жапшат пуйто ешаралтеш.

– У паша деч лӱдман огыл. Ит ӧркане веле, – манеш шкеже. – Физкультурым туныктышо ўдырамаш кокла гыч Волаксола школышто ятыр ий тыршыше Зоя Ивановна Рябчиковам палемдаш лиеш, а самырык-влак пешыжак толаш огыт шоно. А паша ышталтеш, илыш ончыко кая. Тыге ий гыч ийыш йӱлаш пурышо ятыр спорт мероприятий ӧрдыжеш огыт код.  Материальный базе шотышто, мутат уке, изиш саемдыме шуэш ыле…  Тыгодым ача-ава-влак умылат, полшат, тидыжлан тау.

Тек ты школыштат, моло вереат, йоча-влак таза лийыт, а туныктышо-шамычлан чытымаш ден творческий шўлышым тыланена.

 

Е.ЭШКИНИНА.

Опубликовать в Одноклассники

Добавить комментарий