Республикыштына колхоз-влак шагал гынат, эше улыт. Иктыштын пашашт сайын ушна, да нунын нерген кундемыштына веле огыл, ӧрдыжтат палат. А весышт йол ӱмбаке пеҥгыдын шогалаш тыршат веле. Но тыршатше чотак, уло вийыштым пыштен да лийжак манын.
Тиде радамыш Шернур район Лажъял кундемысе тыгаяк лӱман колхозым пуртыман.
Озанлык кызыт кузерак ила, пашаже кузерак ворана – тидым шке шинча денак ужаш да аклаш манын, шукерте огыл тушко миен толна.
Тачысе илыш
Мемнам председатель Лев Николаевич Глушков вашлие да мутым тӱҥалтыште кабинетыштыже вашталтышна.
Лев Николаевич 2018 ий шошо марте тиде озанлыкыштак тӱҥ инженерлан ыштен. А апрель гыч председательлан шогалтеныт.
– Ончычсо вуйлатышына ты пашам шке кумылын йодмашым возен, коден каен. А правленийын пытартыш заседанийыштыже тудо олмешыже мыйым кодаш темлыш да келшем мо манын йодо. Мый тореш шым лий. Тыге пашам ышташ тӱҥална, – палдарыш председатель.
У вуйлатыше семын шке пашажым тудо эн ончычак улшо изи огыл парымым петыраш тыршыме гыч тӱҥалын.
– Мемнам «Семеновский» племзавод деке ушынешт ыле. Но калык тореш лийын. Сандене, колхозым арален коден, умбакже шке вий денак пашам ышташ, йол ӱмбаке пеҥгыдынрак шогалаш да шурнат, шӧрат ситышын, пашадарат келшыше лийышт манын тыршаш тӱҥалаш ойым пидынна. Конешне, кызытеш пашадарна кугужак огыл. Кокла шот дене налмаште 15-16 тӱжем теҥге лектеш, – рашемдыш вуйлатыше.
Ойлымыж почеш, пытартыш жапыште лейкоз черан ушкал-влак лиймылан кӧра шӧр лӱштышышт шагалемын, а тыге гын пашадарыштат иземын. Сандене кызыт тыгай ушкал-шамычым пытарен толыт, олмешышт весым налыт. Тыге, мутлан, У Торъял районысо «Первый май» колхоз ден племзавод гыч шуко шӧрым пуышо икмыняр ушкалым конденыт. Ты пашам умбакыжат шуяш шонат. Тачысе кечылан Кугу Торешкӱвар ялысе комплексыште чылаже 102 лӱштымӧ ушкалышт уло. А такшым чылаже 192 вуй вольыкым ашнат. Шочшо презе-шамычым мыняржым шканышт кодат, кодшыжым, поснак ӱшкыжашым, ужалат. Комплексыште 6 доярке тырша. Колхоз председательын ойлымыж почеш, тиде пашам ышташ эше кумылан ӱдырамаш-шамыч улыт. Но пашадар кугытышт гына изишак чаракым ышта. Кеч, южо моло пашаеҥ дене таҥастарымаште, нунын деч кугурак.
Тиде озанлыкыш ме 19 майыште миенна ыле. А тылеч кок кече ончыч гына, 17 майыште, нуно вольыкым кӱтӱш лукташ тӱҥалыныт ыле. Кечывал жаплан вольыкым лачак комплекс деч тораште огыл улшо корем деке конденытат, фотографийым ышташат йӧн лекте (снимкыште). Вет кабинетыште мутланыме деч вара Лев Николаевич мыйым озанлыкын тӱрлӧ участкышкыже машинаж дене намиен ончыктен коштыктыш.
Тыге эн ончычак Тамшэҥер ял воктенысе пасушко кудална. Тушто шыдаҥым ӱдат ыле. Кок тракторышко пижыктыме сеялкылаште иктыштыже кок ӱдырамаш, весыштыже кок пӧръеҥ шогат ыле. Тушкак КамАЗ дене ӱяҥдышым, ГАЗ-53 машина дене ӱдышаш пырчым кондышт. А жапше, ойлышым, кечывал ылят, вараже тышкак чыла нине пашаеҥым пукшаш кочкышымат кондышт (снимкыште).
Парым огыл гын…
А ме, машинашке шинчын, автопаркыш кудална. Тиде жапыште корнышто Лев Николаевич колхоз илышышт нерген умбакыже каласкалыш:
– Технике тоштем толеш, сандене вашталташ кӱлеш. Но петырышаш парым улмылан кӧра кызытеш тидым куштылгын ыштен огына керт. Дотаций дене полшат гын, тыгай йӧнна лиеш. Такшым тений у тракторым налаш палемденна ыле. Але марте «Лукоз» пердприятий мыланна чот полшен. Тудлан моткоч кугу таум каласыме шуэш. Кӱлеш годым мыланна оксам, тыгак топливымат пуат, а ме вара тидым шурно дене пӧртылтена. Вет кредитым налат гын, тудым тӱлаш, адакшым процент дене пӧртылташ кӱлеш. А тыге – моткочак сай полыш.
Ойлымыж почеш, шурно лектышым шукырак налаш манын, кызыт кокымшо ий пасулашке ӱяҥдышым шаваш йӧнышт лектын. Ӱдашат тений сай сорт шӱлӧ ден пурсам налыныт.
– Уке гын тымарте кужу жап эре ик тӱрлымак веле ӱдымӧ. А вет пырче лектыш тидын денат моткоч чак кылдалтеш. Сандене ончыкыжым шуко кушкылжо сай сорт гына лиеш. Тыгак тений икымше гана фацелийым шынден онченна. Тудо курал-ӱдымӧ мландым саемда, – палдарыш председатель.
Пасу паша нерген радамлынрак тӱҥ агроном Михаил Кугергиевич Морозов каласкалыш. Тудо сулен налме канышыште гынат, алят колхозышто тырша.
– Колхозын шкенжын 1106 гектар мландыже уло. Но вич ий утла ончыч Кужэҥер районышто ончычсо «Рассвет» колхозын 600 гектар наре кумдык мландыжым арендыш налме. Тыгак тений эше 150 гектар мландым администраций арендыш пуэн. Тыге кумдыкна ятырлан ешаралтын, – мане тӱҥ агроном.
– Тидыже тений шурно лектышнам кугемдаш полшышаш, шонена. Игече сай лиеш гын, шонымашна шукталтшаш, – кугу ӱшан дене ешарыш колхоз председатель.
Шонымашышт тек шукталтешак. Тек пашашт ушна, лектышышт куандара. Тунам тиде колхозышто тыршыше-шамычын чотыштат ешаралтеш, пашадарыштат кушкеш. А тыге гын, илышышт тӱзланен толеш.
Любовь КАМАЛЕТДИНОВА
Авторын фотожо
