Кеҥежын сийже
Кугымӧр: уло мӧрлан – мӧр
Марий Элыште сад-пакча емыж-саска кокла гыч ик эн ончыч кугымӧр шуэш. Тудым супермаркетыште монь талук мучко ужалат гынат, шке кундемыште шочшыжым, ончен куштымыжым кажныже изин-кугун гаяк вуча. Икте тудым йыраҥ гыч поген кочкеш, утыжым ужалаш луктеш гын, весе оксала налеш. Тазалыклан зияным ышташ огыл манын, кокымшыжлан мом палыман?
Сай качестван саска кукшо, шӱйшӧ пале деч посна, ик тӱсан, лывыжгыдыме ужар саскакылан, пеҥгыде, йылгыжше, иктӧр, сусыр деч посна, тутло пушан лиеш. А вӱдыжгӧ, тамган, пушдымо, пушкыдо, кукшо да нарынчалгыше саскакылан але саскакылдыме, ужар тамган, ош мучашан мӧрым налме шотышто сайын шоналташ темлалтеш, молан манаш гын тудо шукертак да йоҥылыш погымо, шӱяш тӱҥалше, кӱын шудымо лийын кертеш.
Саскан шерылыкшым саскакылжым ончен рашемдаш лиеш: тыгыде ужар лышташ ден мӧр кокла уло гын, емыж шере. Лышташ мӧр пелен – саска шопалге таман.
Кугымӧрым аралыме жап кӱчык, молан манаш гын ты саска писын локтылалтеш. Мӧрым мыняр кочкын кертыда, тунаре гына налаш тыршыза. Тудым кужу жаплан аралынеда гын, пич петыраш лийме пакетыш але йоҥгытыш пыштыза да кылмыктыза.
Кугымӧр – ик эн тутло да пайдале саска. Тушто пеш шуко витамин ден минеральный вещества улыт. С витаминын суткаш нормыжлан кечыште вич саскам кочмат сита. Кугымӧрышто фолий кислота виноградысе да эҥыжысе дечат шуко. Тушто тыгак пеш шуко йод уло. Тылеч посна кугымӧр клетчаткылан, сахарозлан да фруктозлан поян. Мут толмашеш, фруктозшо сахароз деч шукырак, сандене кугымӧр поснак сакыр диабет дене орланыше-влаклан темлалтеш.
Шолора, паразитан да моло инфекций ынже авалте манын, саскам кочмо деч ончыч сайын мушман. 1 л вӱд да 1 кугу совла олма уксус раствор дене мушмо саска тынарак писын ок шӱй да ок локтылалт.
Кугымӧрым аллергий, пагар-шолора корно чер (йора, гастрит), пагар да нылгыжшоло йора, гастродуоденит годым шекланенрак, кечеш 150-200 г дене гына кочман. Тиде саска пӱй эмальым локтылын, кариеслан вияҥаш амалым ыштен кертеш. Саскам десерт шотеш але йогурт, лай, ӱмбал дене йӧрен кочкаш пайдалырак.
М.ИВАНОВА.
