Калык календарьым лышташлен
12 февральыште Тичмаш тылзе Вӱд йоктарыше шӱдыр палыште лиеш. Тичмаш тылзе улмо пагытыште кеч-могай кушкылат пеш лушкыдо, изиш тӱкымӧ денак лывыжген кошкен але кӱрышталтынак кертеш. Садланак кум кече коклаште (11, 12, 13 февраль марте пашам календарьым эскерен ыштыше пакчазылан кушкылым тӱкаш ок лий.
А рушарнян, 14 февральыште, Кушшо тылзе сай лектышан Кол шӱдыр палыште. Ты кечын кавун да паслён тӱшкаш пурышо моло кушкыл: помидор, шере пурыс, баклажан, эр шушо сорт кияр нӧшмым росоталан ӱдаш ик эн йӧнан жаплан шотлалтеш.
Шокшемдыме теплицыш ужар йӧр шудылан ончен куштымо шоганым, петрушкым, укропым кусараш, пикироватлаш, вӱдым шаваш, ешартыш кочкышым пуэн вияҥдаш келшыше кече.
Пеледышым ончышо-влак икияш ден шукияш кушкыл нӧшмым лӱдде парникыш, шокшемдыме теплицыш ӱден, луктын шынден кертыт. Садыште пушеҥгым, вондым кӱчыкемден, шуэмден, умден пӱчкедаш да кушкылым тӱрлӧ чер да копшаҥге деч аралаш обработкым ышташ ок темлалт.
Православий йӱлам жаплыше-шамыч эрла Василий Великий, Григорий Богослов да Иоанн Златоуст святитель-влакын кечыштым, а калык палым эскерышышт Васильев кече, ир янлык пайрем кечым палемдат.
Тыгак ожно 12 февральысе кечым эскерен, лишыл жапыште игече могай лийшашым мужедыныт. Ончычсо тошто стиль почеш 12 февраль январь тылзын пытартыш деч ончычсо кечыжлан шотлалтын. Ты кечым ончен, кресаньык-шамыч февраль могай лийшашым рашемдаш тыршеныт. Тылеч вара тер корно локтылалташ тӱҥалмылан ӱшаненыт. Мужырым тавалыше ир янлык-влак икте-весышт дене кучедалаш тӱҥалыт, эн виянышт ончыкыжым мужыр лийыныт. Ты кечылан шемгорак жап деч ончычак эр толын кертын. Тыге гын, калык пале почеш идалык начар шурно лектышан лиеш, но чодыра емыж шуко шочмым вученыт.
Калык йӱла почеш ожно ты кечын ны кӱнчылам шӱдырен, урген, пидын да имне йолым таганлен огытыл. Кӧ палым колыштдымо сугыньым пудырта, тудын кидше, йолжо кошташ тӱҥалеш.
Марлан лекшаш ӱдыр-шамыч келшыме таҥыштым сымыстарен лишемдаш тыршеныт. Тидлан ладыра пушеҥгыш тӱрлӧ тӱсан тасмам кылденыт да тыге ойленыт: «кузе мый тиде тасмам кылденам, тыгакак Юмын тарзыже (лӱмжӧ) мый декем чот шӱмаҥже. Мыйым йодаш толын, венчаялташ наҥгайыже. Сравоч. Кӧген. Йылме. Аминь.»
Ты кече дене кылдалтше моло калык пале-влак:
- Тылзе молгунамсе деч йошкаргын койын шинчеш – лишыл кечыаште тале мардеж тарвана.
- Мардеж чот талышнен тарвана гын, идалык мучко ночко да лавыран игече шогаш тӱҥалеш..
- Мераҥ сад-пакчашке пура – йӱштӧ толшашым шижтара.
- Пушеҥге-влак пӧршаҥ шогалыныт – игече палынак левештышаш.
- Чодырасе «шартыш» йымачын коля-шамычын лумыш лекме кышашт коеш гын, игече лывырта, шокшым вучыман.
- Имне мландыш возын пӧрдалеш – лум, шокшо толшашым ончылгоч шижеш.
- Кече пыл шеҥгек шинчеш – поран лийшашым шижтара.
- Ӧрш чогиен чогыматылеш гын, – ночко лум, поран, лавыртышан игече лишемеш.
- Ял деч тораште огыл пире урмыжмо йӱк солна гын, игече палынак йӱкшедшышаш.
12 февральыште шочшо еҥ-влак ир янлыкым чаманыше, пӱртӱс верч азапланыше лийыт. Талисман шотеш нунылан агат гыч ыштыме сӧрастарышым чияш келшен толеш.
Р.ЧЕПАКОВА ямылен.
