16 майыште Морко район Унчо селаште «Апакай лудмаш» сылнымут-сылнысем фестиваль-конкурс икымше гана эртаралтын.
Тудо Унчо кундемын чолга эргыже, СССР-ын сулло связистше, мер пашаеҥ, поэт, писатель Валерий Апакаевын шочмыжлан 85 ий теммылан пӧлеклалтын.
Валерий Васильевичым Унчо да Шеҥше кундемыште веле огыл, пӱтынь республикыште сай пашаеҥ семын паленыт.
Пайремыш толшо-влакым Унчо пасугапка ончылно тамлын пушланыше мелна кышыл, шоҥешталтше пура да сылне мурсем дене вашлийыныт. Кечывал лишан ямле Янык памаш воктенысе моторын тӱзатыме верыш изижге-кугужге погыненыт. Чапле у сценыш эн ончычак уна-влак лектыныт: Унчо ял шотан илем администраций вуйлатыше Иван Евсеев, Марий Эл тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Михаил Матвеев, Марий Кугыжаныш Погын депутат, Марий книга савыктыш пӧрт вуйлатыше Эдуард Иманаев, Морко район муниципал образований вуйлатыше Гарафий Хуснутдинов, Морко район администрацийын туныктымо пӧлкажым вуйлатышын алмаштышыже Владимир Кирчанов да Валерий Васильевичын эргыже Борис Валерьянович.
– Таче игечыжат пайремым эртараш келшен толшо: чевер кече, мотор пӱртӱс, кайык-влакын сылне мурышт кумылым нӧлтат. Унчо вел – марий калыкын шнуй кундемже. Тыште кеч-могай мероприятийым эртарат гынат, уло республик гыч рӱж погынат. Усталык шӱлышан, поэзий кумылан тачысе вашлиймашат тӱвыргӧ лектышан лиеш манын ӱшанен кодам, – палемден Михаил Иванович да Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже – тӱвыра министр Константин Ивановын тыланыме шотан саламлымашыжым лудын пуэн.
– Тиде фестиваль-конкурс ачамлан пӧлеклалтеш. Ила гын, тений 85 ийым тема ыле. Ачам жапше годым поэт-писатель лӱмыш шуын огыл. Тудо кум книган авторжо: 2001 ийыште «Марий Эл» газет редакцийын да Унчо марий-влакын полшымышт дене «Парым» икымше сборникше савыкталтын, 2010 ийыште «Мландӱмбалне улам ыле кайык…» книгаже савыкталтын, а тений идалык тӱҥалтыште «Волгалтше эртыме корнем» книгажым ош тӱняш лукна. Икымше сборникыштыже Марий Эл искусствын сулло деятельже, Марий Элын калык писательже Вячеслав Абукаев-Эмгак рецензийыштыже моткоч чын возен: «…Валерий Апакаев – илышын талантше. Но тыгодымак литературыш «мый улам» манын шеҥын огыл. А жапыштыже иктаж-кӧ тудлан, ӱшандарыше писатель улмыжым шижтарен, пеҥгыде полыш кидым шуялта гын, кузе пойдаралтеш ыле сылнымутна!». Кокымшо книгажын редакторжо Светлана Григорьева тыге возен: «Илымыж годым Валерий Апакаев газет ден журналлаште икмыняр савыкталтын. Икымше книгаже колымыж деч пырт ончыч гына ош тӱням ужын. Поэзий, прозо шулдырлаже тыге вараш кодын, тӱрыс савыкталтде да лудшо-шамыч деке миен шуде кумдан кушкаш да вияҥашыже эрык лийын огыл, очыни. Вет возышо еҥлан савыкталтмаш – ончыкыжым эшеат шукырак тыршаш кӱлмӧ шотышто эн кугу ӱшан да полыш. Уста писатель илышыжым арам илен огыл, курымеш мондалтдыме кышам коден, чечен саскам шочыктен. Тудо «Илыш, туныкто мыйым илаш» почеламутысо йодышыжлан вашмутым илымыж годымак пуэн. Пален да кече гыч кечыш илаш гына огыл, а пашам ышташ, тыршаш кӱлмӧ нерген девиз семын серен. Вячеслав Абукаев-Эмгак ден Светлана Григорьеван возымыштым лудмат тыгай фестиваль-конкурсым эртараш шонымаш лектын. Вет тудынат ик номинацийже почеламутым шке возышо-влаклан пӧлеклалтын, – палемден Борис Валерьянович.
Фестиваль-конкурсыш республикнан ятыр районжо, тыгак Татарстанын Арск районжо да Моско область гыч чылаже 90 наре участник ушнен.
Йочасадыш коштшо Кира Иванова (Морко посёлкысо 3-шо №-ан «Светлячок» йочасад») «Кудывечыште», а тӱҥалтыш класслаште тунемше Виктория Алексеева (Морко район Волаксола школ) «Пелед, Себеусад», Артём Сергеев (Арын школ) «Кудывечыште», Артём Апакаев (Морко посёлкысо 6-шо №-ан школ) «Каменный солдат» почеламутлам сайын лудыныт.
Кыдалаш школышто шинчымашым налше-влак кокла гыч Игнат Гавриловын (Нуж-Ключ школ) «Кӱ салтак» почеламутым лудмыжо логарыш кочо комылям нӧлтен, а Антон Иванов (Унчо школ) «Шыҥа коя» мыскараж дене воштылаш таратен. Коктынат икымше вер дене палемдалтыныт.
Кугурак-влак кокла гыч Валерий Апакаевын «Кӱ салтак» сылнымут саскажым Волаксола школын туныктышыжо Роза Иванова мастарын йоҥгалтарымыж дене кумылым налын.
«Шке возымо произведений» номинацийыште Марина Бирюкова (Шордӱр школ) «Шочмо суртыш», а Елена Семёнова (Арын школ) «Тулык сад» почеламутлаштым шергылтарымышт дене икымше верыш лектыныт.
«Валерий Апакаевын произведенийже негызеш ямдылыме сылнымут композиций» номинацийыш улыжат ик йодмаш пурен. Унчо тӱвыра пӧртын коллективын ямдылыме «Мыланна ок кӱл война» композицийже шинчавӱдым лукто да илыш нерген шоналташ таратыш.
Валерий Апакаевын мутшылан возымо муро дене Унчо школын 4-ше классыштыже тунемше-влак, верысе тӱвыра пӧртын усталык коллективше, школ туныктышо-влакын ансамбльышт икымше вер дене палемдалтыныт.
«Авторский муро» номинацийыште Людмила Купсольцева-Шой (Йошкар-Ола) «Шочмо ялемын ямже», а «Сем эҥер» (У Торъял) дуэт «Унчо вел» мурым мурымышт шокшо кидсовышым суленыт.
Валерий Васильевичын келге шонымашан почеламутшо але тудын мутшылан возымо мурылаж гоч шочмо кундемжым, калыкшым моктымыжо, илыш нерген шонкалымыже, чон куанжым да ойгыжым ончыктымыжо раш почылтеш. Сар нерген возымыжо кумылым тодылын, чоным пудырата гынат, ончыко волгыдо ӱшан дене ончаш тарата. Конкурсышто участник-влакын шӱм-чон вошт колтен лудмышт тидым эшеат пеҥгыдемдыш.
«Апакай лудмаш» – поро шӱлышым шочыктышо, тукым кылым пагалымым, аклымым да йӧратымым ончыктышо, сылнымутым да мурым возаш кумылаҥдыше, сценыш лекташ таратыше усталык шӱлышан чапле вашлиймаш. Тудын гоч Унчо калыкын икоян улмыжо, пашам пырля виктарен колтымо сайынак шижалте. Тек тудо ончыкыжымат шуко унам тӱрлӧ кундем гыч уша да кажне ийын вийым налеш.
Алевтина БАЙКОВА
Авторын фотожо
