Молгунамсе семынак 26 апрельыште Марий талешке кечым палемдышна. 1917 ийыште Бирск олаште эртыше марий-влакын икымше калык погыныштыжо тудым лач ты кечын эртараш тӱҥалаш марий просветитель Павел Петрович Глезденёв темлен: 1556 ийыште Малмыж орым аралыме годым тале да пагалыме марий князь Полтыш колен. Тудын нерген легенде калыкыште тачысе кече марте аралалт кодын.
Ий гыч ийыш ты кечын Йошкар-Олаште илыше марий-влак С.Г.Чавайн лӱмеш памятник воктеке «Шарнымаш сорта» акцийыш погынат. Мо куандара: кажне гана утларак еҥ погына. Тенийже кава гыч йӱр ведра дене опталмыла йоген, но «Шарнымаш сортам» чӱкташ да талешкына-влак лӱмеш пеледышым пышташ шонышо-влак кодшо ий деч утларакат лийыныт. Марий Оньыжа Эдуард Александров, Марий Элын тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министржын алмаштышыже Игорь Садовин, Морко землячествым вуйлатыше Валерий Андреев да молат мутым ойленыт.
Тений эше акцийыш Пошкырт вел гыч Мер Каҥашын шошымсо сессийышкыже толшо делегацият ушнен. Марий Элын тӱвыра, савыктыш да калык-влакын пашашт шотышто министржын ончычсо алмаштышыже Галина Ширяева сессийжым лачшымак Талешке кечылан келыштарымым моткоч чынлан шотлымым палемдыш. Вес регионлаште илыше чолга марий-шамычат пырля мемнан талешкына-шамычым шарналтен, нуным чапландарыме верлаш миен, вуйым савен кертыт. Кажне гаяк Талешкым шарналтыме: Чумбылатым, Акпатырым, Иргам, Совет Ушем Герой, тӱрлӧ сферыште калыклан суапым ыштыше чыла еҥ-влакым. Таче СВО-што кугыжанышнан эрыкше верч вуйым пыштыше салтак-шамычым. Марий рӱдолаште веле огыл нунын шарныктышышт воктеке пеледышым пыштыме, сортам чуктымӧ: Йыван Кырлалан, Я.М.Шкетанлан, Курыкмарийыште – Акпарслан, Юлсерыште –Чоткарлан, Моркышто – Онарлан…Киров кундемыште Полтыш он деке вуйым саваш «Марий ушемын», Звенигово районышто Пашкан патыр деке Марий тӱвыра рӱдерын, Оршанке районышто Мамич Бердей деке Мер Каҥашын сессийышкыже толшо-влак миеныт. Марий Ернур кундемысе Мамич Бердейлан пыштыме шарныктыш кӱ воктене шарнымашеш кодшо сӱретым ужаш логалын. Тусо школ тунемше-влак дене пырля чолга мер еҥ Виталий Кудрявцев ойыртемалтше мероприятийым эртареныт. Сценарий почеш погынышо калык деке, кок имне ӱмбаке шинчын, марий патыр-влак толыныт… Мучашлан чылан пырля «Онар кынел» мурым йоҥгалтареныт. Тудлан семже ден мутшым Пошкырт рвезе-влак Васлий Ольош ден Эсен Элай возеныт.
Павел Глезденевлан пӧлеклалтше Йошкар-Оласе скверыш «Марий Эл» газет редакийын журналистше-валак ынде кажне ийын коштына манаш лиеш. Тунам эше тӱҥ редакторна Александр Абудловын темлымыж дене редакцийын верланыме Печать пӧртыштӧ икымше марий савыктышым негызлыше еҥлан шарнымаш оҥамат почмо. Ынде, манеш Александр Саликович, Йошкар-Олаште ик уремлан тудын лӱмжым пуыман. Ты шотышто тудо ола администрацийыш темлымаш денат лектын, но кызытеш нимогай ошкыл ок шижалт. Но ты йодышым тудо шотыш кондашак шона, вет Глезденевын шольыжо, тыгак тале просветитель Леонид Яковлевич Мендияровлан пӧлеклалтше урем улыс. Тидлан Печать пӧрт уремымак ойырен налаш лиеш, скверыште пеледышым пыштыме годым А.Абдулов каласыш.
Мамич Бердейланат памятникым марий рӱдолаштына почаш кӱлмӧ йодышым сессийыште мурызо Вячеслав Сазоноват тарватен. Марий калыкын эрыкше верч кредалше ик эн тӱҥ талешкыналан шарныктыш лийшак да тудым М.Шкетан лӱмеш кугыжаныш драме театр воктеке шогалташ келшен толеш, темлыш тудо. Мер Каҥаш тидын дене ик ой дене келшыш.
Ты сессийыш тыгак Виче, Татарстан, Угарман гыч гыч делегаций-влак толыныт. Каҥашыме тӱҥ йодышыжо республикысе да марий-влакын тӱшкан илыме кундемласе школлаште марий йылмым, ИКН-ым тунемме да тидлан книга ден тунемме пособийым ситарыме йодыш-влаклан пӧлеклалтын ыле. Сӱретым Марий Элын образований да науко министржын алмаштышыже Валентина Гаврилова ден Образований институт гыч специалист Надежда Гусева почын пуэныт. Сӱрет куандарыше огыл. Йошкар-Олаште кызыт кок школышто гына марий йылмым туныктат, йочасадыште – ик вере. Тидлан тусо организацийлаште тыршыше марий йылмым туныктышо-влакын чолгалыкыштлан тауштыман. Марла тунемме пособий ден книгам лукмо да ситарыме пашаштат нелылык ятыр. Эшежым Образований институтышто тунемме пособийым ситарыме шотышто кок специалист гына ышта. Мутланымаш пӱсын эртен. Мер еҥ-влак ты шотышто лекше чыла йодышым пырля шотыш конден толаш мутланен келшышт. Тидлан Мер Каҥаш лӱм дене келшен толшо органлаш йодмаш, темлымаш дене лектынак шогаш тӱҥалеш. Оньыжан ойлымыж почеш, тачысе кечылан регионласе вуйлатыше-влак дене кыл сай улмат шонымо лектышлан полшышаш. Ий гыч ийыш марий йылмым да ИКН урокым туныктышо-влакын конкурсышкат ушнышо-влак шагалемыт.
Сессий годым ойыртемалтше марий–шамчылан Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Михал Васютин «Калык верч тыршымаш» Мер Каҥашын Чап тамгажым кучыктен. Чавайн лӱмеш памятник воктене «Шарнымаш сорта» акций годымат ты пале дене марий туныктышо–влакын конкурсыштыжо финалыш лекше, Шернур районысо Кукнур школ гыч Людмила Алмамтова ден Курыкмарий район Пайскырык школ гыч Наталия Павловам палемденыт.
Сессий деч вара Мер Каҥашын пленумжо эртен. Тушто тений шыжым эртышашлык черетан марий калык погынлан ямдылалтме йодыш-влакым лончыленыт. Темыжым, секций-влакым, моло йодышымат рашемденыт. Тушко ойырымо делегат-влакын квотышт почеш 1100 еҥ деч ик делегатым сайлаш тӱҥалыт. Марий самырык тукым слётым тений Курыкмарий район Микракыште эртараш палемденыт. Тыгак марий калык йӱла пайрем-влакым эртарыме йодышат канашалтын. Икманаш, сессий ден пленумышто марий мер тӱняште ыштышаш паша радамым лончыленыт.
С.Носова
М.Скобелевын фотожо
