25-27 ноябрьыште Йошкар-Олаште «Ший памаш» финн-угор эстраде муро фестиваль-конкурс эртаралте.
Тушко Башкортостан, Татарстан, Удмуртий республикла да Марий Элын икмыняр районжо гыч солист ден ансамбль-влак ушненыт. Икымше кечын нуно Медведево тӱвыра да каныме рӱдерын сценыштыже мастарлыкым ончыктеныт. 70-90-ше ийлаште чапланыше муро-влакым («Ит ончал», «Ош йолгорно», «Ава шӱм», «Пушеҥгыже кадыр», Вучыдымо вашлиймаш», «Покто веле, корно сай», «Сирень», «Кеҥеж йӱд») залыште шинчыше кокла ийготан ӱдырамаш-шамыч шокшын вашлийыныт, эсогыл пырля муралтеныт. Умылаш лиеш, вет лач нине муро дене нуно кушкыныт, илышын ямле пагытшым эртареныт.
А кокымшо кечын фестивальын унаже-влак калык муро ден у мурым колышташ темленыт. Тыгодым эрвелмарий, Курыкмарий, Медведево, Советский, Оршанке, Волжский вел уна вашлийме тыгак «Йылдыр-йылдыр», «Ужатыме муро», «Пӱтыральым – рончалте» муро-влак йоҥгалтыч. Калык муро вет тугай: кунам гын, кумылым нӧлта, тавалташ ӱжеш, а кунам – чоным туржеш, шинчавӱдым луктеш. Арам огыл калык ожнысек мурен, лач тыге тудо куанжым, ойгыжым лош пайлен, пашам ыштен.
Фестивальыште солист-влакын у мурышт ик эн вучымо татлан шотлалтеш. Тыгодым жюри мурын семжыланат, мутшыланат кугу тӱткышым ойыра.
– Мурым йоҥгалтарымышт годым чылаж годым умылен шукташ огеш лий, сандене ты гана мурын текстшым печатлен лукташ йодмо. Самодеятельный композитор-влакынат профессионал возышо-шамычын почеламутыштлан эҥыртымышт шижалте. Мутлан, Семен Вишневскийын, Василий Мироновын, Юрий Исаковын, Светлана Григорьеван, Татьяна Пчёлкинан, Светлана Эсаулован. Мутат уке, шке гыч возышо-влакат лийыныт, но шагалрак. Туге-гынат кӱкшӱ сылнымутан мурым шукыракат вучымо, но шукыштын возымышт такмак семын, кукшун йоҥгалтыт, сылнылыкыш шуын огытыл. Тыгайым икмынярым палемдыме, автор-влак дене мутланыме, ончыкыжым шке гыч мутым чумыркалаш огыл, семым возышо-влаклан поэзий сборникым шергалаш темленна, – палемдыш жюри член, Марий Элын калык поэтше Геннадий Сабанцев-Ояр.
Чынжымак, сай сылнымут корнылан чапле семым возымеке, мурыжат чоныш логалше шочеш. Мутлан, Валерий Петровын «Кӱслезе ӱдыр» (Морко район), Аделина Батаеван «Сылне лӱмет дене», Надежда Васканован «Лиям ыле кайык», «Элегия» ансамбльын «Солыкетым ит рӱзалте), «Волгыдо шӱдыр» трион «Ӱдыр пагыт» мурыштым ончаш толшо-влакат шокшын вашлийыч.
«Ший памашын» участникше-влак кокла гыч фестивальыш икмыняр гана почела толшо-влакат ятырын улыт. Тиде – Валерий Петров, Надежда Васканова, Аделина Батаева, Евгений Иванов, «Юлас» дуэт. Нунын мастрлыкышт фестиваль гыч фестивальыш кушкеш, репертуарыштат уэмеш. Тидымак палемдыш жюри.
Фестиваль у шӱдырым чӱчкташ полша. Ты гана Ольга Николаева, Надежда Степанова, Надежда Крылова, Валерий Шамов, Лариса Еменгулова, «Волгыдо шӱдыр» трио Йошкар-Оласе кугу сценыш икымше гана лектыныт гынат, конкурслан сайын ямдылалтмышт шижалте, шкештымат моткоч ӱшанлын кучышт.
Мутлан, «Волгыдо шӱдыр» триом налаш. Тудым кум арня ончыч Озаҥ олаште продюсер, композитор Жаудат Гильманов чумырен. Триошто – тукым ака-шӱжар-влак Вероника, Алина да Анжелика Егоровамыт. Нуно Морко район гыч улыт, но ятыр ий Озаҥ олаште илат, пашам ыштат. Фестивальыште нуно «Марий лӱм» (мутшо Е.Рыбакован, семже Р.Кудрявцева), «Пӱтыральым – рончалте» (калык муро), «Ӱдыр пагыт» (мутшо Л.Иксанован, семже Ж.Гильмановын) муро-влакым йоҥгалтарышт.
– Вероника дене Озаҥ оласе ик клиникыште палыме лийынна да муро нерген мутланенна. Ӱдыр мураш йӧрата да эше шкеж гаяк кумылан шӱжарже-влак нерген ойлыш. Такшым фестивальлан ик ӱдырым ямдыленам ыле, но тудым вузшо гыч колтен огытыл, сандене нине ӱдыр-влак дене пашам ышташ тӱҥална. Кумытынат чолга, марий шӱлашын улыт. Кум арняште икмыняр мурым тунемна, эн сай кумытшым фестивальыш лукна, – палдарыш трио вуйлатыше Ж.Гильманов.
– Тыгай профессионал деке логалмыланна меат моткоч куаненна. Ончыкыжымат Жаудат Маннанович дене пашам ышташ кумылна уло, – маньыч ака-шӱжар-влак.
Фестивальыште Удмурт Республик Шаркан район гыч «Зоринча» ансамблят мастарлыкше дене сайынак ойыртемалте. Артист-влакын мурышт гоч веле огыл, весела куштымашышт гочат одо калыкын тӱвыраже, йӱлаже дене мыняр-гынат палыме лийын кертна.
Тиддеч посна «Ошла сем», «Куан памаш», «У вий», «Шӹндӹр», «Май» (Килемар район) ансамбль-влакын мастарлыкыштым калык шокшын вашлийын, южо мурыжым артист-влак денат пырля мурен.
Жапше годым «Ший памаш» фестиваль муро аланыште кушшо самырык ӱдыр-рвезе-влакым чумыра ыле. А ынде икмынярымше гана 35 ияш деч кугурак-влак да ансамбль-шамыч мастарлыкым ончыктат.
Ты шотышто Курыкмарий кундем гыч Руслан Капитонов тыгерак чонжым почо: – «Ший памашыш» кумшо гана ушненам. Тӱҥалтыште 35 ияш марте самырык-влак веле мастарлыкым ончыктеныт, а кызыт ты фестиваль «шоҥгемын». Такшым тудым самырык мурышо-влакым кушташ кӱлмӧ шонымаш дене эртараш тӱҥалме. Памаш – тиде тӱҥалтыш, сандене тудо мурызо-влаклан икымше ошкылым ышташ тӱҥалтыш лийшаш.
Тидын шотышто фестивальын организаторжо Калык усталык да тӱвыра ден каныме паша шотышто шанче-методике рӱдерын методистше Роза Искакова деч тыгайрак вашмут лие:
– Самырык-влак кокла гыч фестивальыш ушнаш кумыланже шагал, сандене 35 ияш деч кугурак-влакымат участник радамыш пуртенна. Муро аланыште самырык годым веле огыл, южгунамже кокла ийготыш шумекат икымше ошкылым ыштыше-влак улыт. Музыкальный могырым талантан улмыжо иктыштын самырык годым, а весыштын ийготым погымекат почылтеш. Сандене «Ший памаш» мастарлыкым таптымаште кугу полышым пуа, у шӱдыр-влакым чӱкташ полша.
Кум кече шижде эртен кайыш. Участник-влакын мастарлыкыштым жюри аклен.
Лауреат-влакын лӱмышт:
«35 ияш марте солист-вокалист-влак»
II степенян лауреат – Лариса Еменгулова, (Шернур район);
Аделина Батаева (Йошкар-Ола);
III степенян лауреат – Ольга Николаева (Башкортостан, Янаул ола);
– Руслан Капитонов (Курыкмарий район);
«35 ияш деч кугурак ийготан солист ден вокалист-влак»
I степенян лауреат – Надежда Васканова (Волжский район);
II степенян лауреат – Павел Красильников (Удмуртий, Алнаш район);
– Валерий Петров (Морко район);
III степенян лауреат – Сергей Зайнетдинов (Башкортостан, Краснокам район).
«Мурышо ансамбль-влак»
I степенян лаурет – калык коллектив лӱмым нумалше Май» ансамбль (Килемар район);
III степенян лауреат – калык коллектив лӱмым нумалше «Ошла сем» ансамбль (Оршанке район);
– «Зоринча ансамбль (Удмурнтий, Шаркан район).
Посна диплом-влакат лийыныт:
– «Зрительым шке могырыш савырен моштымылан» – Валерий Шамов (Марий Турек район)
– «Мурын моторлыкшым арален кодышо» – Надежда Крылова (Йошкар-Ола);
– «Ӱшан» – «Волгыдо шӱдыр» трио
– «Калык мурым арален кодымылан» – «Куан памаш» (Морко район).
Фестивальын гран-приже «Элегия» ансамбльлан (вуйлатышыже – Лариса Петрова) логалын.
– Фестивальыш икымше гана толынна да сандене чот ямдылалташ логалын. Репертуарыштына Вениамин Захаровын, шкенан кундем гыч самодеятельный композитор Вячеслав Осиповын мурышт улыт, – куаныштым пайлышт ансамбльын участникше-влак. – Фестиваль мемнам шулдыраҥдыш. Ончыкыжымат репертуарнам пойдараш шонена да у шонымашнам илышыш шыҥдараш вий ешаралтмыла чучеш.
«Ший памаш» фестиваль-конкурс самырык-влаклан сем тӱняш икымше ошкылым ышташ да родо-тукым кылым пеҥгыдемдаш полша. Ончыкыжым мурызо да коллектив-влаклан профессионал композитор ден поэт-влакын возымыштлан эҥерташ кӱлеш. Тыге эстраде алан сай, качестван муро дене пойдаралтеш да калыкын йӧратымашыжым сулаш тӱҥалеш.
Алевтина Байкова.
Е.Ивановын да авторын фотошт.
